UKŁAD ENDOKRYNNY 2

UKŁAD ENDOKRYNNY

• RDZEŃ NADNERCZY

• KORA NADNERCZY

• TARCZYCA

HORMONY WYDZIELANE PRZEZ RDZEŃ NADNERCZY

Aminykateholowe

• Adrenalina

• Noradneralina

• Dopamina

CZYNNIKI PROWOKUJĄCE UWALNIANIE HORMONU RDZENIA NADNERCZY

• Pobudzenie nerwowe

• Czynniki stresowe

• Silne przeżycia emocjonalne

• Niektóre leki

• Hipoglikemia

• Hipoksja (duszenie)

• Wstrząs

MECHANIZM DZIAŁANIA HORMONÓW RDZENIA NADNERCZY NA KOMÓRKI DOCELOWE

RECEPTORY (elementy błony komórkowej):

• alfa adneregiczne (pobudzane głównie przez noradrenaline)

• alfa1

• alfa2

• beta adneregiczne (pobudzane głównie przez adrenalinę)

• beta1

• beta2

ZMIANY W UKŁADZIE SERCOWO-NACZYNIOWYM W WYNIKU DZIAŁANIA HORMONÓW RDZENIA NADNERCZY

• Przyśpieszenie czynności serca

• Wzrost siły skurczu mięśnia sercowego z następowym zwiększeniem objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

• Skurcz tętniczek:

• krążenia nerkowego

• krążenia skórnego

• krążenia trzewnego

• Rozkurcz tętniczek:

• krążenia mięśniowego

• krążenia wiecowych

Następczy wzrostem ciśnienia skurczowego i obniżenie ciśnienia rozkurczowego - większa amplituda skurczowo-rozkurczowa
(zwiększa się przepływ krwi przez mięśnie, utrzymuje się zmieniony przepływ sercowy i mózgowy, maleje przepływ przez narządy np. Układ trawienny i skórę, który ma mniejsze znaczenie dla przetrwania np. Stresu)

ZMIANY METABOLICZNE W WYNIKU DZIAŁANIA HORMONÓW RDZENIA NADNERCZY

• Pobudzenie glikogenezy w wątrobie

• Wzmożenie lipolizy i uwalniania wolnych kwasów tłuszczowych oraz ich metabolizmu z użycia glukozy w tkankach

• Pobudzenie glukloneogenezy

• Pobudzenie wydzielania glukagonu

• Zahamowanie uwalniania insuliny

INNE ZMIANY W WYNIKU DZIAŁANIA HORMONU RDZENIA NADNERCZY

• Pobudzenie wentylacji płuc

• Hamowanie agregacji płytek krwi

• Udział w mechanizmie ejakulacji

• Regulacje uwalniania reniny

• Pobudzenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego

• Rozluźnienie mięśni gładkich:

• przewodu pokarmowego

• oskrzeli

• pęcherza moczowego

• Wzmożenie napięcia skurczowego zwieraczy głosowych

HORMONY KORY NADNERCZY

• Mineralokortykoseroidy ALDOSTERON

wydzielane w warstwie zewnętrznej (kłębkowej)

działają przede wszystkim gospodarkę minerałami, zwłaszcza transport komórkowy elektrolitów

• Glikokortykosteroidy KORTYZON; KORTYKOSTERON;

wydzielane w warstwie środkowej (pasmowatej)

wywierają wpływ głównie na metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów

• Androgeny ANDROGENY; ESTROGENY;

wydzielane w warstwie wewnętrznej (siadkowatej)

u mężczyzn podobne działanie jak testosteron a u kobiet ważny prekursor estrogenu w okresie menopauzalnym.

GŁÓWNE BDŹCE PROWOKUJĄCE UWALNIANIE MINERALOKORTYKOSTEROIDÓW (aldosteron)

• Wzrost zwartości we krwi angiotensuny II i III

• Zwiększenie stężenia K⁺ i zmniejszenie stężenia jonów na⁺ we krwi

• Zmniejszenie objętości krwi lub płynu zewnątrz komórkowego

• Bardzo duże zwiększenie wydzielania hormonu adrenokortykorowego (ACTH) przez część gruczołową przysadki

• Estrogeny

• Pobudzenie receptorów beta adrenalgicznych

NASTĘPSTAWA DZIAŁANIA BIOLOGICZNEGO MINERALOKORTYKOSTEROIDÓW (aldosteronu) NA KOMÓRKI DOCELOWE

• Zwiększenie wychwytania zwrotnego jonu na⁺ i wydzielania jonów K⁺ przez komórki kanalików nerkowych

• Zwiększenie wchłaniania jonów na⁺ przez komórki gruczołów potowych, ślinowych i nabłonkowych nabłonka jelitowego

• Zwiększenie objętości płynu zewnątrz komórkowego, co powoduje zwiększenie objętości wyrzutowej serca i wzrost ciśnienia tętniczego

REGULACJA WYDZIELANIA GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW
(KORTYZON; KORTYKOSTERON)

Wytwarzanie i wydzielanie glikokortykosterydów (kortyzon; kortykosteron) jest regulowane wyłącznie przez hormon aminokortykotorowy (ACTH)

DZIAŁANIE GLIKOKORTYKOSERYDÓW NA KOMÓRKI DOCELOWE

1. Zmiany anaboliczne narządowe

• wzmożenie glukogenezy

2. Zmiany w metabolizmie białek

• zwiększenia katabolizmu białek i mobilizacja aminokwasów z tkanek poza wątrobowych zwłaszcza w mięśniach (zaniki mięśniowe w tkance kostnej- osteooporoza)

• zwiększenie stężenia aminokwasów we krwi

• zwiększenie transportu błonowego aminokwasów w komórkach wątroby połączony ze zwiększoną syntezą w niej białek i równoczesnym zmniejszeniem syntezy w innych tkankach

• zwiększeniem przemiany aminokwasów w komórkach wątroby

• duże zwiększenie syntezy białek w tkankach przewodu pokarmowego

3. Mobilizacja kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej i jej spalanie

• zwiększają filtrację kłębuszkową i wzmagają diurezę

• zwiększają reaktywność skurczową naczyń krwionośnych

• potęgują działanie adneraliny i noradneraliny na naczynia krwionośne

• wpływają pobudzająco na kurczliwość mięśnia sercowego (działanie inotropowo-dodatnie)

• hamują wydzielanie hormonu uwalniającego adnerokortykotropowy z podwzgórza i samego hormonu adnerokortykotropowego

DZIAŁANIE GLIKOKORTYKOSERYDÓW

• Zmniejszają liczbę lipidów, limfocytów i bezofilów, a zwiększają liczbę działań granulocytów obojętnochłonnych, krwinek czerwonych i płytek krwi

• Wywołują zanik tkanki limfoidalnej w całym organizmie, zmniejszenie wytwarzania globulin.

• Zmniejszają nadwrażliwość organizmu na działanie alergenów poprzez hamowanie uwalniania histaminy, w czasie reakcji antygen przeciwdziała

Zespół Cushinga - nadmiar produkcji hormonów przez korę nadnerczy spowodowana jego gruczolakiem
Cechy charakterystyczne:

• otłuszczenie ciała

• rozstępy skórne na powłokach brzucha, pośladkach (zanik białek)

• cukrzyca

• zmniejszona odporności

HORMONY WARSTWY SIATKOWATEJ NADNERCZY

1. ANDROGENY

• dehydroepianrosterom (DHEA)

• androstendion

• testosteron

2. ESTROGENY I PROGESTERON

(w niewielkiej ilości)

DZIAŁANIE ANDROGENÓW

1. Pobudzają proliferalację komórek dojrzewających tkanek

2. Pobudzają biosyntezę białek w tkankach
   (dlatego określane są jako hormony anaboliczne)

3. w okresie dojrzewania pobudzają wzrost na długość i zwiększenie masy mięśni

4. Pobudzają rozwój narządów w obszarze zatoki moczowo - płciowej u mężczyzn

• pobudzenie gruczołu krokowego

• prącia

• cewki moczowej

• moszny

5. Wpływa na:

• obniżenie brzmienia głosu

• powstanie typowego owłosienia klatki piersiowej

• powstanie typowego owłosienia wzgórka łonowego

• zanik włosów na głowie

6. Androgeny odpowiadają za libido

REGULACJA CZYNNOŚCI TARCZYCY

1. Oś podwzgórze- przysadka -tarczycowa

2. TRH (podwzgórze) - stymulacja komórek zasadochłonnych przysadki do produkcji TSH

3. TSH - ujemne sprzężenie z wolnymi hormonami T₃ i T₄

4. Duże dawki jodku < T ₃,T₄ > TSH

5. Somatostatyna - hamuje wydzielanie TSH, w odpowiedzi na TRH (podwzórza)

6. Autoregulacja

• wysokie stężenia jodku nieorganicznego w tarczycy powoduje hamowanie uwalniania hormonów

• wysokie stężenia jodku organicznego - (hormonów) zmniejszenie wychwytu jodku z krwi

SKUTKI FIZJOLOGICZNE DZIAŁANIA HORMONÓW TARCZYCY

• Główne regulatory przemian biochemicznych

• Wzrost BMR (podstawowej przemiany materii)

• Zwiększenie rozmiarów i liczby mitochondriów

• Wzrost aktywności enzymów oksydacyjnych

EFEKTY METABOLICZNE

• Wzrost aktywności pompy Na⁺-K⁺

• Wzrost zużyci tlenu

• Wzrost wytwarzania energii (ATP)

• Wzrost wytwarzania ciepła (kaloriogenezy)

• Wzmaga działanie insuliny, ułatwia glikogenezę i wykorzystanie glukozy

• Powoduje hyperglikemię

• Wzmaga metabolizm tłuszczów - syntezę, mobilizację, wykorzystanie - zmniejszając stężenia trójglicerydów, cholesterolu, fosfolipidów przy > stężenia

• Wzmaga syntezę białek u młodych ludzi - przyśpiesza wzrost, pobudza wydzielanie GRH

• Wzmaga zużycie vitaminy B_1,2,12,C,D,A

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY (HYPERTHYREOZA)

Objawy:

• Zwiększenie podstawowej przemiany materii

• Tachykardia

• Nadmierna pobudliwość nerwowa

• Drżenie, osłabienie mięśniowe

• Wilgotna, ciepła skóra

• Zaburzenia rytmu pracy serca (kołatania)

NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY (HYPOTHYREOZA)

Obawy:

• Dzieci

• zahamowanie wzrostu (tzw. karłowatość tarczycowa)

• niedorozwój umysłowy

• nieproporcjonalna budowa

• zmniejszenie metabolizmu

• Dorośli

• obniżenie BMR

• osłabienie

• obrzęki

• spadek aktywności umysłowej

• obniżenie temperatury ciała

WOLE TARCZYCOWE

• Powiększenie gruczołu tarczycowego

• Przebieg

• z upośledzeniem funkcji narządów

• bez upośledzenia funkcji narządów

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE GRUCZOŁU TARCZOWEGO

1. Próba izotopowa (wychwytywanie J 131 przez tarczycą)

2. Chemiczne oznaczenie jodu hormonalnego w surowicy krwi

3. Radiometryczne oznaczenie osoczowego stężenia trójjodotyroniny (T3) i tyraksyny (T4) oraz hormonu tyrotropwego TSH

4. Badanie podstawowej przemiany materii

37

---