D. Ostrowska „Wybrane prawa człowieka”
PRAWO DO PRYWATNOŚCI: jako pierwsi scharakteryzowali je w 1890 r. amerykańscy profesorowie prawa- V.Bandeis i E. Warren - to uprawnienie do wyłączności, odrębności, tajemnicy i samotności.
Bark definicji słowa prywatności, ale raczej określenie w jakich sferach życia powinno się ją zachować.
W relacji państwo-obywatel ochrona prywatności to ochrona tożsamości człowieka, jego przekonań i poczynań, ale także zaraz zakładania podsłuchów, nieuprawnionych rewizji, kontroli lub cenzurowania korespondencji. Zagrożeniem dla prywatności jest rozwój technologii i usług komputerowych.
Art.12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka: „Nikt nie będzie poddany arbitralnemu wkraczaniu w jego życie prywatne, rodzinę, mieszkanie lub korespondencję, ani też zamachom na jego honor i reputację. Każdy jest uprawniony do ochrony prawnej przed takim wkraczaniem lub takimi zamachami”.
Art.17 MN Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych:
1. Nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję, ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię.
2. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami.
Art.8 EKPC (Europejska Konwencja PC):
1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”
Art.4 Karta Praw Podstawowych UE: „Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się” (odpowiednich art.8 EKPC)
Sprawy rozpoznawane przez organy Konwencji z powołaniem się na art.8 można podzielić na:
Ochrona przed podsłuchem (rozmów telefonicznych lub bezpośrednich konwersacji)
Ochrona tajemnicy korespondencji więźniów
Przyznanie kobietom swobody decydowania o przerywaniu ciąży (stanowisko negatywne, bardziej ochrona prawa do życia)
Przyznanie prawa do utrzymywania stosunków o charakterze homoseksualnym na równi ze stosunkami heteroseksualnymi
Ochrona osób upośledzonych przed ingerencją w ich życie seksualne
Ochrona przed hałasem z zew., utrudniającym korzystanie z mieszkania.
Ochrona życia prywatnego polityków: jest znacznie słabsza niż szarego obywatela- ich prywatne zachowania mogą uwiarygodnić lub podważyć szczerość głoszonych przez nich poglądów lub prezentowanych postaw.
Transseksualiści: władze nie mają obowiązku dostosowania aktu ur.do późniejszej zmiany płci.
Skargi głównie na naruszenie tajemnicy korespondencji osób pozbawionych wolności- więzień musi mieć zagwarantowaną możliwość porozumiewania się z obrońcą poza kontrolą administracji więziennej. Trybunał wskazał, że administracja zakładów karnych może otworzyć list od adwokata wyłącznie wtedy, gdy podejrzewa, że w korespondencji przesyłane są zakazane przedmioty (otwarty, a nie przeczytany).
Konstytucja RP:
Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
Art. 49. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Art. 50. Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Art. 51. (ustawodawca został uprawniony do nakładania na obywateli obowiązku ujawniania swoich danych osobowych- uzasadnione interesem publicznym, ważnymi celami statystycznymi, gosp.)
1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
5.Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.
W Polsce: Ustawa o ochronie danych osobowych - 29 VIII 1997; ustawa o ochronie informacji niejawnych- 22 I 1999r.
W zakładach karnych: Kodeks karny wykonawczy: od typu zakładu karnego zależy zakres ingerencji w tajemnicę korespondencji skazanych i ich rozmowy telefoniczne. Zakład zamknięty- zasadą jest, że korespondencja podlega cenzurze- zapoznaniu się z treścią pisma i usunięciem części tego tekstu lub uczynieniem go nieczytelnym & kontrola rozmów telefonicznych też (treść i możliwość przerwania).
Półotwarty-j.w., otwarty- brak cenzury.
Dyrektor zakładu karnego może podjąć decyzję o zatrzymaniu i cenzurowaniu korespondencji, jeżeli wymagają tego względy bezp. zakładu lub porządku publicznego (korespondencja prywatna).
PRAWO DO WOLNOŚCI SŁOWA: zwana niekiedy swobodą wypowiedzi. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka: Artykuł 19: „Każdy człowiek ma prawo do wolności poglądów i swobodnego ich wyrażania; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnych poglądów, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i idei wszelkimi środkami, bez względu na granice”.
Art.19 MN Paktu POiP: Artykuł 19
1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania bez przeszkód własnych poglądów.
2. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii; prawo to obejmuje swobodę poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu na granice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.
3. Realizacja praw przewidzianych w ustępie 2 niniejszego artykułu pociąga za sobą specjalne obowiązki i specjalną odpowiedzialność. Może ona w konsekwencji podlegać pewnym ograniczeniom, które powinny być jednak wyraźnie przewidziane przez ustawę i które są niezbędne w celu:
a) poszanowania praw i dobrego imienia innych;
b) ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo zdrowia lub moralności publicznej.
Artykuł 10. Wolność wyrażania opinii EKPC:
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego, ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Art.11 Karta Praw Podstawowych UE: Wolność wypowiedzi i informacji
1. Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.
2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów.
Konstytucja RP:
Art. 14.Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.
Art.25, ust.2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
Art. 49. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Art. 54.
1.Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
2.Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
Sprawa Handyside przeciwko Wielkiej Brytanii (orzeczenie z 7 grudnia 1976 r.; A.24).
Swoboda wypowiedzi nie może ograniczać się do informacji i poglądów, które są odbierane przychylnie albo postrzegane jako nieszkodliwe lub obojętne, lecz odnosi się w równym stopniu do takich, które obrażają, oburzają lub wprowadzają niepokój. Takie są wymagania pluralizmu i tolerancji, bez których demokracja nie istnieje.
Richard Handyside zapowiedział wydanie „Małego czerwonego podręcznika” w UK- przeznaczona dla dzieci w wieku 12-18 dot. problematyki seksu, aborcji, homoseksualizmu- jako informator. Skarga przeciwko wydawcy jako naruszenie ustawy o obscenicznych publikacjach i sąd prawomocnie skazał wydawcę. Handyside wniósł skargę do instytucji Rady Europy o pogwałcenie art.9 i 10 Konwencji, Trybunał uznał, że nie zostały te art.naruszone.
5 ZASAD ORZECZEŃ STRASBURSKICH:
Gwarantem przestrzegania Konwencji są przede wszystkim kraje członkowskie; kontrola organów konwencyjnych jest jedynie subsydiarna do kontroli krajowej i może do niej dość jedynie po wyczerpaniu wszystkich możliwości ochrony w danym państwie.
Konwencja pozostawia krajom pewien margines swobody ocen, zaś sprawdzeniu z europejskiej perspektywy podlega zarówno to czy ingerencja była przewidziana przez prawo i służyła uzasadnionemu celowi, jak i to, czy ze względu na okoliczności konkretnego przypadku była konieczna.
Podczas kontroli organy konwencyjne zwracają uwagę na zasady charakterystyczne dla społ.demokr., którego podstawowym filarem jest swoboda wypowiedzi
Konieczność ingerencji wymaga istnienia pilnej potrzeby społecznej, zaś racje uzasadniające zastosowanie konkretnego środka muszą być dodatkowo istotne i wystarczające-dostateczne, a relacja między użytym środkiem i uprawnionym celem-proporcjonalna.
Krajowy margines swobody ocen jest znaczny, gdy ograniczenie swobody wypowiedzi służy ochronie moralności.
Standardy dot.wolności słowa w Trybunale Praw Człowieka:
Poszanowanie swobody wyp.oznacza dla państwa nie tylko zakaz zagrażających jej ingerencji, ale rodzi także obowiązki pozytywne, jak ochrona gazet i dziennikarzy przed atakami między innymi osób prywatnych i ich organizacji.
Zakres dopuszczalnej, rzetelnej krytyki wobec polityków jest szerszy niż wobec osób prywatnych, a politycy mogą wręcz prowokować dziennikarzy swoimi wypowiedziami.
Ochrona źródeł info jest narzędziem pozwalającym dziennikarzowi pełnić swoje funkcje (8 III 2000r. rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy- dziennikarz to każda osoba fizyczna lub prawna, systematycznie i zawodowo zajmująca się zbieraniem informacji oraz ich rozpowszechnianiem za pośrednictwem mediów; informacja to każde oświadczenie o stanie faktycznym, każda opinia w formie tekstu, dźwięku i obrazu).
Prawo środków masowego przekazu do rozpowszechniania info uznawszy, że info te chronią opinię publiczną przed subiektywnością i płytkością dyskusji merytorycznych.
USTAWA z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe: Art. 1. Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej.
Art. 5.
1. Każdy obywatel, zgodnie z zasadą wolności słowa i prawem do krytyki, może udzielać informacji prasie.
2. Nikt nie może być narażony na uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia informacji prasie, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych.
Gwarancje ochronne: Art. 12. Ustawa z dnia 26 I 1984, Prawo Prasowe:
1. Dziennikarz jest obowiązany;
1. zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło,
2. chronić dobra osobiste, a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i innych osób, które okazują mu zaufanie.
2. Dziennikarzowi nie wolno prowadzić ukrytej działalności reklamowej wiążącej się z uzyskaniem korzyści majątkowej bądź osobistej od osoby lub jednostki organizacyjnej zainteresowanej reklamą.
A. Demczuk „Sprawność działania administracji samorządowej”
Ostateczny termin uruchomienia platformy elektronicznej rządu w Polsce określono na rok 2013. Rząd rozwija się etapowo- publikacje w formie elektronicznej informacji o świadczonej usłudze, poprzez interakcję (formularz na www), interakcję dwustronną (wypełnienie formularzy, przesłanie wniosku), aż do transakcji (załatwienie sprawy, wydanie decyzji).
3 etapy tworzenia stron podmiotowych BIP: (rozporządzenie MSWiA z dn.17 V 2002 w spr.BIP)
1 VII 2003 upływał ostateczny termin uruchomienia stron podmiotowych BIP, zawierały: informację teleadresową (imię i nazwisko, adres, Tel., e-mail osób redagujących stronę BIP); info o urzędach administracji lokalnej (status prawny, organizacja, przedmiot działalności), info o działalności samorządów lokalnych (tryb działania władz, sposób stanowienia aktów prawnych); info operacyjne (nowości, statystyka odwiedzin)
1 I 2004- info na stronie o polit.wew.izew. (zamierzenia działań wł.ust.i wyk., zakres realizacji zadań publicznych); stanie przyjmowania spraw, kolejności; danych publicznych (wystąpienia, stanowiska, wnioski, opinie podmiotów)
1 I 2005- data zamykająca tworzenie BIP- info o majątku publicznym (dług publiczny, majątek jednostek samorządu terytorialnego, pomoc publiczna, ciężary publiczne)'
Zawartość stron BIP: logo BIP, dane osób redagujących BIP, instrukcja korzystania, info o liczbie odwiedzin, rejestr zmian treści informacji publicznej, info o sposobie dostępu do informacji publicznej, moduł wyszukujący.
Województwo lubelskie: etapy badań odnośnie umieszczania informacji na stronach BIP przebiegały powoli, początkowo wszystkie informacje zamieściło 48% jednostek (2003)- 213 gmin i 20 powiatów; drugi etap pokazał brak 14 stron; 2004-ok.60% informacji- pojawiły się też nowe kategorie informacji (harmonogram pracy jednostek organizacyjnych, stanowiska, kompetencje, strategia rozwoju lokalnego, zarządzenia organu wykonawczego, polityka wew., ogłoszenia o przetargach, majątek samorządu, wystąpienia, stanowiska, informacji publicznej niedostępnej na stronie BIP oraz sposobie jej udostępnienia); słaby dostęp do komunikacji (aktywne formularze, bezpieczne monitorowanie spraw załatwianych w urzędzie); strony zawierały też informacje zabronione, reklamę, bannery, informację zbędną; 2005- tylko 30% informacje o majątku, 30,5% o długu (2/3 jednostek nie wypełniło swojego obowiązku umieszczenia zalecanych informacji).
Biuletyn Informacji Publicznej i cały proces tworzenia nie były wiązane z narodowym projektem elektronicznego rządu. Strony podmiotowe nie służą elektronicznej komunikacji pomiędzy administracją i obywatelem- nie jest dostatecznie spopularyzowany. Zasoby informacyjne i procedury wew.nie zostały zinformatyzowane, a urząd dostosowany do realizacji tak technicznie złożonego zadania, jakim jest świadczenie usług drogą elektroniczną. W Polsce mamy do czynienia z niedostatecznie rozwiniętą infrastrukturą informatyczną administracji lokalnej, zasoby informacyjne nadal gromadzone są w sposób tradycyjny.
By je wzmocnić należy dokonać reorganizacji wew.struktur i procedur, zintegrować bazy danych, aktualizacja regulacji prawnych i dostosować je do nowych rozwiązań technologicznych, utworzyć nowe standardy przetwarzania informacji, lepiej zarządzać projektami informacyjnymi w sektorze publicznym.
Sprawa Lingens przeciwko Austrii (orzeczenie z 8 lipca 1986 r.; A.103).
Wolna prasa stanowi najlepszy instrument pozwalający społeczeństwu zapoznać się z faktami i formułować opinie. Granice dopuszczalnej krytyki są szersze w stosunku do polityków i ich działań publicznych, niż wobec osób prywatnych. Politycy świadomie i w sposób nieunikniony wystawiają się na reakcję na każde ich słowo i wszystko, co robią dziś i co czynili w przeszłości. Muszą więc być bardziej tolerancyjni, nawet wobec brutalnych ataków. Nie oznacza to oczywiście, że ktoś tylko dlatego, że jest osobą publiczną, może być bezkarnie szkalowany bez możliwości obrony dobrego imienia. Zawsze jednak w takich sytuacjach zakres usprawiedliwionej ochrony jego dobrego imienia powinien być określany w konfrontacji z wartością, jaka jest debata publiczna.