„Realizm społeczny” - przeciwstawia się romantyzmowi i akademizmowi, dąży do wiernego, obiektywnego przedstawienia rodzimego życia współczesnego, krytyczny stosunek wobec aktualnej sytuacji społecznej, sceny rodzinne, pejzaże i portrety, malowanie z natury - Kostrzewski, Szermentowski, Kotsis, Gerson, Pillati, Grabowski - Coubert, Millet, Breton
Naturalizm - wierne naśladowanie rzeczywistości, punkt wyjścia dla impresjonizmu - Courbet
Akademizm - w kręgu oddziaływania akademii sztuk pięknych, akademicka teoria praktyki warsztatowej, intelektualny charakter twórczości, określone zasady tworzenia, sztuka ma przekazywać ideę, najważniejsza treść dzieła, naśladowanie wyidealizowanej natury, - Siemiradzki - Jean Louis David,
Biedermeier - styl meblarski, wyposażenia wnętrz, typowy dla niemieckiej kultury, malarstwo niemieckie II ćw. XIX wieku, tematyka spokojnego wnętrza (G.W. Kersting), cichego życia miasteczka (K. Spicweg), pejzażu pozbawionego romantycznego patosu (F. Waldmuller) lub mieszczańskiego portretu (J.M Oldach, F. Wassman) - w Polsce portret - powściągliwy, oschły, rysunkowe ujęcie postaci, ciemne ubrania, ciemne tła, wydobywające się twarze, czasem dłonie, podkreślanie pozycji społecznej - Dąbrowski, Peczarski, Zaleski, Kasprzycki, Glowacki, Jabłoński, Simon
Impresjonism - lata 70-80 we Francji, malowanie w plenerze, celem wrażeniowe subiektywne przekazanie rzeczywistości, różne warunki pogodowe i pory dnia, zainteresowanie optyką i światłem, pointilizm, kadrowanie jak w fotografii, tematyka mniej ważna, pejzaże - J. Pankiewicz, W. Podkowiński, L. Wyczółkowski - Pissarro, Dega, Renoir, Monet
Symbolizm - koniec XIX i początek XX wieku, odwołuje się do świata przeżyć wewnętrznych, przekazywanie ukrytych głębszych znaczeń poprzez dwoistość znaczeń, nastrój, symbole, alegorie; literacki, ekspresyjny, syntetyczny - Malczewski, Wyspiański, Mechoffer, Ślewiński
Wczesny ekspresjonizm - od 1918 grupa BUNT, malarze i graficy: Jerzy Hulewicz, Małgorzata Kubicka, Stanisław Kubicki, Stefan Najgrakowski, Jan Panieński, Władysław Skotarek, Stefan Szmaj, Jan Jerzy Wroniecki, rzeźbiarz August Zamoyski oraz główni teoretycy grupy: Adam Boderski i Jan Stur. na styku dwóch kultur: polskiej i niemieckiej, współpracowali z awangardowymi środowiskami Berlina i Monachium, szczególnie z berlińską galerią "Die Aktion", grupami "Die Brücke" i "Der Blaue Reiter" z Wassilim Kandinskim. Manifest grupy - proponowano rewolucyjne zmiany w zakresie formy i teorii sztuki. formę protestu przeciwko sztuce naturalistycznej i impresjonistycznej. Malarstwo i grafika a zwłaszcza drzeworyt i linoryt.
Luminizm - luminizm kolorystyczny, światło jako czynnik wyzwalający wibracje kolorystyczną - Turner, Pissarro
Intymizm - określenie na twórczość niektórych postimpresjonistów - Bonnard, wywodzi się z malarstwa holenderskiego XVII - XVIII wieku, mistrzem był Chardin, Big Brother, podglądactwo, Czesząca włosy - Henryk Ślewiński
„stimmung” - niemieckie określenie na polską sztukę około 1870 roku, powstało w Monachium w gronie polskich artystów, określa nastrój, emocje, przejawia się w nostalgicznym pejzażu, pejzaż wywołuje emocje, wspomnienia, często wschody i zachody słońca, będące wyrazem obaw związ
Malarstwo historyczne - A. Lesser, M. Piotrowski, J. Simmler, H. Rodakowski, W. Łuszczkiewicz, L. Loeffer, W. Leopolski, J. Kossak, W. Gerson, A. Grottger, J. Matejko, K. Alchimowicz
Malarstwo portretowe - J.Ch. Lampi, J. Grassi, H. Rodakowski, L. Kapliński, F. Pfanhauser, B. Dąbrowski, F. Pęczarski, R. Hadziewicz, A. Rejchan, J. Simmler, J. Matejko
Pejzaż - Z. Vogel, F.K. Lampi, A. Schouppe, J.N. Głowacki, M. Zaleski, W. Kasprzycki, Ch. Breslauer, T. Kwiatkowski, J. Szermentowski, W. Malecki, J. Chełmoński, W. Gerson, J. Fałat, J. Stanisławski, L. Wyczółkowski, W. Podkowiński, J. Pankiewicz, A. Gierymski
Portret konny, motyw jeźdźca - A. Orłowski, P. Michałowski, J. Kossak
Aleksander Orłowski- ( tworzy kanon egzotycznego jeżdżca na wzburzonym koni + egzotyka stroju - kozak, tatar) zapoczątkował nowy, szlachecki nurt historyzmu zwany niekiedy realizmem kontuszowym. Jeźdźcó i bitwy Orłowskiego kopiuje Michałowski. Wprowadził motyw jeźdźca i drogi, zainteresowany orientem maluje typy wschodnie- Kozaków i Tatarów, przedstawienia na tle pejzażowym z kresów wschodnich, pierwiastki romantyczne w postaci groźnie skłębionych chmur, elementy grozy, niesamowitość natury, bardzo wyraźny nastrój niepokoju w tle ( np. Kozacy, Wschodni jeździec, Ułan na koniu, Kozak na koniu, Błękitny jeździec- akwarela w owalu,
Piotr Michałowski- (kontynuator Orłowskiego, rezygnuje z egzotyki stroju i pejzażu kresów wschodnich w tle, portretowani wyłaniają się z ciemnej masy malarskiej)u niego archetyp konnego bohatera skupia w sobie najpiękniejsze wątki rycerskiej legendy (kult Napoleona) jeźdźca i konia jakby w róźnych fazach ruchu; przykłądy obrazów. obok hetmanów artysta maluje cała armię anonimowych, zakutych w zbroję rycerzy, lisowczyków, rajtarów (np. Rycerz na białym koniu). bezimienny, samotny jeździec na wspiętym koniu tworzy nowy archetyp tajemniczergo, romantycznego bohater- błędnego rycerza toczącego samotną walkę z siłami zła.
„Cyganeria warszawska” - Grupa Marcina Olszyńskiego, łączy się z realizmem społecznym - W. Gerson, J. Szermentowski, Kotsis, A. Grabowski, H. Pilatti
-grupa poetów i malarzy działająca w Warszawie 1838-43; manifestowali pogardę dla dla salonowych konwencji obyczajowych. tematyka: ogólnie: zacofanie, choroba, pijaństwo, sieroctwo i inne patologie (realizm społeczny), solidaryzowanie się z ludem-sami chodzili po wsiach i oglądali co się tam dzieję a potem malowali; Olszyński - jeden z pierwszych fotografów polskich, mecenas artystów
krąg „Wędrowca” i krytyka artystyczna - Realistyczne malarstwo Courbeta wywołuje skandal. Jego echa docierają do Warszawy. W połowie lat 80 wokół literacko-artystcznego tygodnika „Wędrowiec” skupia się grono warszawskich artystów. Na łamach pisma m.in. Stanisław Witkiewicz rozpoczynają kampanię o polską sztukę, jaki i o ocenę płócien wg kryteriów artystycznych a nie szlachetnych czy patriotycznych tematów. Oznacza to odrzucenie historyzmu Matejki, akademizmu Siemiradzkiego, a nawet egzotyki Brandta na rzecz NATURALIZMU sztuki bazującej na przekazaniu prawdy nie stroniącej od nędzy i brzydoty świata. Ważny sposób malowania a nie temat. Sztandarowym przykładem postulowaniej sztuki staje się dla krytyków „wędrowca” malarstwo braci Gierymskich, społeczny postulat krytycznego realizmu. doktryna czasopisma wędrowiec powstała w oparciu o już namalowane obrazy. Walka prowadzona na łamach wędrowca przez malarzy i krytyków wygasa w latach 80 kiedy pismo przechodzi w obce ręce.
Polska kolonia w Rzymie (środowisko „nazareńczyków”) (1872-1902)
H. Siemiradzki, F. Smuglewicz,Rusiecki , Jan Nepomucen Głowacki, Albert Żarnett
Rzym ośrodkiem kształcenia (Tu Akademia Św. Łukasza - przyjeżdżali tu dzięki STYPENDIUM) stał się miejscem spotkań, pobytu malarzy (w starożytnym dziedzictwie szukano inspiracji) Polacy nie sworzyli zwartej,zorganizowanej grupy
rzeźbiarze zw ze środowiskiem w Rzymie
Wiktor Brodzki(rzeźbiarz,skończył Petersburg, rzeźbił popiersia: Mickiewicza; Kochanowskiego; Kopernika; nagrobki,pomniki,rzeź.religijne, tematy antyczne
Antoni Madeyski(rzeźbiarz,w twórczości przewarzały temety Polskie związany z A.Gierymskim-częsty bywalec w Rzymie Zajmował się ponadto rzeźbą portretową i sepulkralną (m.in. nagrobki Teofila Gauthier na cmentarzu Montmartre i Hektora Berlioza na Pere-Lachaise w Paryżu).
Polska kolonia artystyczna w Monachium - W. Szerner, W. Malecki, J. Brandt, J. Brandt, M. Gierymski, J. Chełmoński, A. Wierusz-Kowalski, J. Chełmiński
W 1860-1890 szkoła monachijska była ważnym dopełnieniem edukacji (ASP). Dzięki mecenatowi króla Ludwika II stolica Bawarii stała się ważnym międzynarodowym ośrodkiem nauki i sztuki. W latach 60 i 70 istnieje tu liczne środowisko polskich artystów, któremu przewodzi Józef Brandt Brandt wraz z Wieruszem- Kowalskim oraz Czachórskim zakłada towarzystwo polskiej pomocy dla ubogich artystów z polski Brandt wprowadza nowe tendencje oraz nowy typ nastrojowości dzięki którym polscy artyści wyróżniają się od pozostałych członków szkoły monachijskiej. Ich współczesny charakter, pozbawiona rozbudowanej narracji tematyka, nieznajdują zrozumienia wśród publiczności przezwyczajonej do historycznego, patetycznego akademizmu. popularny staje się także „pleneryzm”.szkoła monachijaska kultywuje dziedzictwo niemieckiego romantyzmu, jej specjalnością stają się mroczne, malownicze pejzaże tzw. STIMMUNGI- malowane w ciemnej zgaszonej
Kolonia polska w Paryżu ok. 1900 - Ślewiński, Stanisławski, de Laveaux, Boznańska, Mela Muter, E. Zak, Merkel, Ł. Gottlieb, Gwozdecki, Mondzian; po 1890 zmiana kierunku wyjazdów artystów, w Paryżu poznawano imprejonizm, postimpresjonizm, symbolizm
Szkolnictwo artystyczne
XVIII w. - Malarnia Królewska, z incjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, przez niego finansowana, prowadzona przez Baciarellego
XIX w.
Warszawa - oddział Sztuk Pięknych przy UW, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Muzeum Sztuk Pięknych
Kraków - Szkoła Sztuk Pięknych zwana Akademią Sztuk Pięknych
Wilno - Uniwersytet Wileński z katedrami Sztuk Pięknych - Smuglewicz, Rustem - profesorzy
Poznań - towarzystwo Sztuk Pięknych
Kraków, Lwów - Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych
Reformy w programach nauczania: A. Brodowski, W.K. Stattler, J. Matejko, J. Fałat Brodowski - Od 1820 profesorem Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie. Rysowali z rysunków i rycin, z gipsowych odlewów, potem rysowali z natury, na końcu samodzielne prace. Czasem nagi model. Linearyzm. Odwzorowanie przestrzennej formy na płasko linią.
Stattler - wprowadził do programu szkoły naukę rysunku z żywego modela. Obowiązki profesora pełnił oficjalnie do 1857
Matejko - patriotyczna misja w nauczaniu, koncepcja nowego malarstwa historycznego, całe studia uzupełniano w Monachium (pejzaż bo u nas nie uczono) i Wiedniu
Fałat - 1895 został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Opracował nowy statut uczelni, wymienił całą kadrę profesorską na młodszą. Powołana została katedra pejzażu, którą objął Jan Stanisławski.
Malarstwo
Geneza romantyzmu - Rustem, Oleszkiewicz, Rusiecki, Wańkowicz
Malarstwo warszawskie klasycyzmu i biedermeieru - geneza pejzażu i sceny rodzajowej (Brodowski), geneza pejzażu i sceny rodzajowej (Piwarski, Breslauer) malarstwo historyczne (Lesser, Simmler, Suchodolski)
Malarstwo lwowskie klasycyzmu i biedermeieru - Schwejkart, Rejchan
Malarstwo krakowskie klasycyzmu i biedrmeieru - Stachowicz, Głowacki
Malarstwo okresu romantyzmu - Rusiecki, Kokular, Stattler, Kwiatkowski, Michałowski, Suchodolski
Realizm społeczny - Kostrzewski, Szermentowski, Kotsis, Gerson, Pillati, Grabowski
Malarstwo patriotyczne i historyczne - Grottger, Matejko
Akademizm - Siemiradzki, Gottlieb, Czachórski, Żmurko
Geneza symbolizmu - Chmielowski, Pruszkowski, Masłowski, Malczewski, Wyczółkowski, Podkowiński, Jabłczyński, Wawrzeniecki
Symbolizm w Krakowie - Wyspiański, Mehoffer, Stanisławski, Axentowicz, Weiss
Symbolizm w Warszawie i Wilnie - Czurlanis, Stabrowski, Krzyżanowski, Ruszczyc
RZEŹBA
Rzeźba klasycystyczna i czasów romantyzmu - Andre Le Brun, J. Tatarkiewicz - portret Chopina, Psyche omdlewająca oddziaływanie Canovy i Thorwaldsena (Maliński - pomnik pracy w Wawie)
Romantyzm - W. Oleszczyński - Pomnik Mickiewicza w Poznaniu; Przyjęcie emigrantów we Francji; T. Lenartowicz
Tendencje realistyczne - W. Brodzki, T. Rygier, C. Godebski -Pomnik Mickiewicz w W-wie;Pomnik; Geniusz i siła brutalna; Marzenie o slawie; Satyr i Nimfa;Kuszenie;pomnik Gautiera na Montmantrze, P. Weloński - gladiator, M. Guyski, O. Sonowski, K. Ostrowski, A. Kurzawa - geniusz zrywający pęta
Rzeźba akademicka - Sosnowski, Brodzki, Guyski, Madeyski, Rygier, Godebski, Kurzawa
Rzeźba polska przełomu XIX i XX w - k. Laszczka, E. Witting, H. Kunzek, S. Ostrowski, W. Szymanowski - Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie; X. Dunikowski - Macierzyństwo, Tchnienie, Fatum, Głowy wawelskie; B. Biegas, H. Kuna
WARSZAWA
XVIII wiek
Norblin
Vogel
Orłowski
I poł. XIX wieku
Brodowski Antoni - olej,
Blank - olej, biedermajer
Gładysz Jan - olej, biedermajer
Lampi Ksawery Franciszek - olej, ścienne,
Dombrowski Bonawentura -
Penczarski Feliks
Piwarski Jan Feliks
Simler Józef
II poł XIX wieku
Gerson Wojciech
Chmielowski Adam (też Kraków)
Kostrzewski Franciszek
Szermentowski Józef
Podkowiński Władysław
Pankiewicz Józef
WILNO
Smuglewicz Franciszek
Rustem Jan
Peszka Józef (też Kraków)
Damel Jan Krzysztof
Oleszkiewicz Józef
LWÓW
Schweikart Karol
Pitschman Józef
Reichan Józef
Maszkowski Jan
Lange Antoni
Szlegel Koruel
Jabłoński Marcin
II poł XIX wieku
Grottger
Tepa Franciszek
Żnurko Franciszek
KRAKÓW
Peszka Józef
Brodowski Józef (starszy)
Stechowicz Michał
Stattler Wojciech
Głowacki Jan Napomucen (też Wiedeń)
Łuszczkiewicz Władysław
Matejko Jan
Kotsis Aleksander
Grabowski Andrzej
Pruszkowski Witold
Malczewski Jacek
Wyczółkowski Jan
Fałat Julian
Kamieński Antoni
Ślewiński Władysław
RZYM
Siemiradzki Henryk
Smuglewicz Franciszek
Rusiecki K.
Głowacki Jan Napomucen
Żarnett Albert
MONACHIUM
Brandt Józef
Gierymski Maksymilian
Kowalski A. Wierusz
Chełmiński J.
Chełmoński Józef
Łoś Włodzimierz