UPRAWA ROLI I ROŚLIN

CAŁOKSZTAŁT UPRAWY ROŚLIN POD DANĄ ROŚLINĘ - zespół uprawek wykonywanych w związku z określoną rośliną.

GLEBA - utwór powstały z powierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej pod wpływem czynników glebotwórczych mające warunki do zaspokajania potrzeb życiowych roślin, inaczej - wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej będąca pod wpływem klimatu i istot żywych. Właściwości gleby zależą od: składu mechanicznego, struktury, zawartości wody, zaw. powietrza, zaw. próchnicy, temp., odczynu, właściwości chemicznych, skały macierzystej, procesu glebotwórczego. Najlepsze są gleby średnie o zawartości próchnicy 2-4%

KULTURA ROLI - to cecha, która mówi nam o łatwym nabieraniu sprawności. Taką glebę można łatwo doprowadzić do bardzo dobrego stanu do uprawy.

MIĘDZYPLONY - przeznacza się na paszę, na nawóz lub zostawia się na ściółkę okrywającą ziemię.

ROLA - powierzchniowa warstwa gleby na która bezpośrednio działają narzędzia i maszyny uprawowe.

SIEDLISKO - zespół naturalnych sztucznych czynników zew. działające na rośliny dziko rosnące bądź uprawowe. Na siedlisko składają się czynniki: A- naturalne: -1-geologiczne -2-ukształtowanie terenu -3- gleby (typ, rodzaj, itp.) -4- wody (rzeki, jeziora, bagna) -5-biocenoza (zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych). B- sztuczne -1- agrotechniczne -2- prototechniczne -3- sylwotechniczne -4-melioracyjne -5- pochodzenia przemysłowego miejskiego, rozbudowa sieci komunikacyjnej.

STRUKTURA GRUZEŁKOWATA - stan gleby charakteryzujący się zdolnością do tworzenia się cząstek o różnym kształcie i wielkości zwanych agregatami. Mikroagregaty < 0,25mm, mezoagregaty 0,25 - 5mm, makroagregaty 5-10mm, megaagregaty > 10mm. Czynnik wiążący: koloidy pochodzenia organicznego, mineralnego, organo-mineralnego, wydzieliny drobnoustrojów. Czynniki poprawiające strukturę gruzełkowatą: -1- czynniki nawozowe -a- wapno -b- jony kw. fosforowego H3PO4-utrwalacze -c- materia organiczna -2- uprawki mechaniczne -a- orka z przedpłóżkiem -3- właściwe ułożenie i zastosowanie płodozmian -a- uprawa roślin strukturotwórczych (motylkowate wieloletnie + trawy). Czynniki niszczące strukturę gruzełkowatą: -1- opady atmosferyczne -2- uprawa-ciśnienie narzędzi (udeptywanie, ugniatanie, zagęszczanie, uprawa roślin okopowych, wadliwy płodozmian) -3- nawozy mineralne (sole potasowe NaNO3) -4-jony wodorowe i jednowartościowe kationy.

UPRAWA ROLI - całokształt czynności wykonywanych narzędziami i maszynami uprawowymi w celu stworzenia uprawianym roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju. Stworzenie optymalnych warunków dla wzrostu i rozwoju roślin poprzez wykonywanie odpowiednich czynności. ZADANIA I CELE UPRAWY ROLI: -1- powstawanie struktury gruzełkowatej -2- usprawnienie gospodarki wodnej -3-poprawa właściwości cieplnych w glebie -4- poprawa warunków powietrznych w glebie -5- ułatwienie przenikania korzeniom w głąb gleby -6- przykrywanie nawozów i mieszanie ich z glebą -7- zaoranie derni i resztek roślinnych -8- stworzenie optymalnych warunków dla mikroorganizmów -9- walka z chwastami -10- walka z chorobami i szkodnikami -11- walka z chorobami gleby -12- przygotowanie roli pod zasiew -13- walka z erozją gleby -14- nadanie roli cech sprawności i kultury -15- zachowanie próchnicy w roli

UPRAWKA - każda czynność wykonywana jakimkolwiek narzędziem lub maszyną uprawową.

ZESPOŁY UPRAWEK -1- z.u.pożniwnych -2- przedsiewnych -3-przedzimowych i letnich -4-wioswnnych -5-pielęgnacyjnych. Wykonanie poszczególnych uprawek uwzględnia następujące parametry: daty agrofonologiczne początku i końca wykonania poszczególnych uprawek, stan roli, wilgotność przystąpienia do rozpoczęcia zespołu uprawek, przebieg pogody w czasie poprzedzającym wykonanie uprawek.

ZESPÓŁ UPRAWEK - szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla uzyskania określonych celów. Rodzaje uprawek: -1- odwracające się - orka i uprawki zastępują orkę -2- spulchniające i wyrównujące rolę - kultywatorowanie, bronowanie, włókowanie, uprawa glebogryzarką. -3- ugniatające i kruszące

Z.U.PIELĘGNACYJNYCH - Cel: zniszczenie chwastów, skorupy powstałej na powierzchni gleby, wymieszanie nawozów. Wykonujemy za pomocą: bron, obsypników, opielaczy, gracy. Bardzo istotne dla rozwoju i wzrostu roślin, wykonuje się w okresie wegetacji.

Z.U.POŻNIWNYCH - Cel: przyoranie resztek pożniwnych, zwiększenie wilgotności uprawianej warstwy gleby, zwalczanie chwastów nasiennych i rozłogowych, niszczenie chorób i szkodników znajdujących się na resztkach pożniwnych. Wykonujemy : podorywkę, bronowanie, kultywatorowanie, bronowanie. Z.u.pożniwnych nastawiona na zwalczanie perzu: orka na większą głębokość niż sięgają rozłogi perzu (10-12cm) pozostawiając rolę wyskibioną, kultywatorowanie dwukrotnie na krzyż po wyschnięciu skib, bronowanie po przeschnięciu rozłogów, grabienie i wywózka perzu, zwalczanie chwastów nasiennych (jeśli konieczne). Skuteczną metodą zwalczania perzu jest zastosowanie herbicydów w z.u.pożniwnych „round Up” stosuje się od lata do późnej jesieni opryskując ściernisko gdy perz osiągnie 10-25cm i ma co najmniej 3 liście. Po oprysku przez 3 tygodnie nie wykonujemy żadnych uprawek.

Z.U.PRZEDSIEWNYCH - Cel: przygotowanie roli do wysiewu. Zadania: doprowadzenie roli do stanu sprawności, nadanie odpowiedniej struktury gruzełkowatej i tekstury przez naturalne osiadanie gleby (3-5tyg.), przygotowanie wierzchniej warstwy roli do przyjęcia nasion, zniszczenie pozostałych chwastów nasiennych, wymieszanie nawozów mineralnych z rolą. Wykonujemy: Gdy nie przeprowadzono upr. pożniwnych: orkę razówkę, bronowanie. Uprawki przedsiewne: orka siewna (15-20cm), bronowanie, bronowanie, siew, bronowanie posiewne.

Z.U.PRZEDZIMOWYCH - Cel: wykorzystanie okresu zimowego do poprawienia struktury roli, nadanie jej sprawności oraz zmagazynowanie maksymalnej ilości wody, zwiększenie miąższości warstwy ornej a tym samym pojemności wodnej, niszczenie chwastów przez głębokie przyoranie ich nasion, wydobycie na wierzch resztek perzu i innych organów podziemnych chwastów - wieloletnich aby przemarzły, przyoranie resztek pożniwnych, przyoranie obornika, przykrycie i wymieszanie nawozów mineralnych. Wykonujemy: orka przedzimowa (zięba), bronowanie - jeśli planujemy rozwiezienie obornika w zimie lub wapniowanie pola.

Z.U.WIOSENNYCH - Cel: zachowanie wody pozimowej i oszczędne jej gospodarowanie, przyśpieszenie nagrzania roli, zniszczenie pozostałych chwastów, przygotowanie odpowiedniej warstwy roli pod siew lub sadzenie roślin. Wykonujemy: pod rośliny wczesnego siewu na glebach kulturalnych po sprzyjającej zimie: włókowanie, bronowanie broną ciężką w 2 ślady lub: włókowanie lub bronowanie, kultywatorowanie, wałowanie, bronowanie broną lekką, siew, bronowanie posiewne. Pod rośliny późnego siewu: bronowanie, kultywatorowanie, bronowanie, siew, bronowanie posiewne.

- ugniatanie wałami

ZMIANOWANIE - celowe, racjonalne następstwo roślin na tym samym na tym samym polu uzasadnione przyrodniczo i gospodarczo, uwzględniające właściwości i wymagania roślin na tle warunków siedlisk (glebowych i klimatycznych).

PŁODOZMIAN - zmianowanie, zaplanowane na określony czas dla pól danego konkretnego gospodarstwa.

• Następstwo roślin - gatunków roślin występujących po sobie w zmianowaniu lub płodozmianie na tym samym polu.

• Przedplon i roślina następcza określają miejsce roślin w zmianowaniu.

• Rotacja płodozmianowa - okres czasu w ciągu którego jedna roślina przejdzie przez wszystkie pola płodozmianu lub wszystkie rośliny zmianowania przejdą przez jedno pole.

• Struktura zasiewu - udział poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawnych w gospodarstwie w 2 roku. Obejmuje wszystkie pola płodozmianu.

• Elementy zmianowania - grupy roślin o podanych właściwościach biologicznych i wymaganiach agrotechnicznych oraz pozostawiające po sobie podobne stanowiska (o podobnej wartości przedplonowej).

Elementy zmianowania:

1. Okopowe

2. Zbożowe ozime

3. Zbożowe jare

4. Przemysłowe

5. Strączkowe

6. Motylkowe

7. Poplony

8. Plony wtórne

PLON GŁÓWNY - roślina uprawiana w płodozmianie, dla której przeznacza się najdłuższą i najkorzystniejszą część okresu wegetacyjnego.

POPLONY - roślina uprawiana po plonie głównym

Rodzaje poplonów:

1. Poplony ścierniskowe

2. Poplony ozime

3. Wysiewka poplonowa

POPLON WTÓRNY - roślina wysiewana w plonie głównym po poplonie ozimym.

AGROTECHNICZNE CZYNNIKI ZMIANOWANIA:

1. Nawożenie obornikiem

2. Nawożenie mineralne

3. Wapniowanie

4. Uprawa roli

5. Pozostałości pestycydów

Uprawa roślin w monokulturze prowadzi do:

1. Jednostronne wyczerpanie z gleby składników pokarmowych

2. Pogorszenie właściwości fizycznych i biochemicznych gleby

3. Rozwój określonych chorób i szkodników

4. Wzrasta zachwaszczenie

5. Nagromadzenie w glebie substancji toksycznych.

PŁODOZMIANY:

I. Płodozmiany polowe:

1. Płodozmian zbożowy

2. Płodozmian okopowy

3. Płodozmian przemysłowy

4. Płodozmian mieszany

5. Płodozmian polowy z polem wypadającym

II. Płodozmiany pasowe:

1. Płodozmian przemienny pastwiskowo-łąkowy

III. Płodozmiany specjalne:

1. ???

2. Płodozmian nasienny

IV. Płodozmiany warzywne

V. Płodozmiany sadownicze

ZWALCZANIE CHWASTÓW:

METODY OCENY ZACHWASZCZENIA - należy najpierw ocenić stopień i strukturę zachwaszczenia roślin uprawnych i gleby.

Prowadzimy ocenę:

- łanu

- gleby

1. Ocena zachwaszczenia łanu

1. Metoda szacunkowo-wzrokowa - prosta, szybka, lecz również subiektywna.

- Wykonuje ją jedna osoba w okresie kwitnienia większości chwastów dla zbóż i roślin strączkowych w połowie VI, natomiast dla okopowych w połowie VIII.

- Wykonuje się ją kilkakrotnie w okresie w okresie wegetacji, aby nie pominąć chwastów obumierających wcześniej (po raz pierwszy, kiedy większość chwastów wzeszła

- Przed przystąpieniem do badań przygotowujemy sobie kartę spisową (miejscowość, data spisu, nr pola, powierzchnia ról uprawnych)

- Stan roślin uprawnych - faza rozwoju, wysokość, nawożenie, przedplon, gleba, ukształtowanie pola, grupa biologiczna, stadium fenologiczne, częstość występowania

- Spisu chwastów dokonuje się przechodząc przez pole po przekątnych lub w różnych kierunkach

- Częstotliwość występowania gatunku określa się na oko, wg. 4-0 stopniowej skali Malcewa.

1. Gatunek występujący pojedynczo

2. Gatunek wyst. Częściej niż pojedynczo

3. Gatunek wyst., ale nie dominujący nad rośliną uprawową

4. Gatunek występujący masowo i głuszący roślinę uprawową

- Fazę fenologiczną chwastów i roślin uprawowych określamy symbolem;

S - siewka W - wegetacja od rozetki do pędów kwiatowych

K - kwitnienie O - owocowanie

- W przypadku roślin kłosowych określamy fazy fenotypowe:

A - f. wschodów

B - f. pierwszego liścia

C - f. drugiego liścia

D - f. trzeciego liścia

E - początek krzewienia

F - krzewienie pełne

2. Metoda ilościowa - dokładniejsza, ale bardziej pracochłonna. Polega na obliczeniu chwastów z kilku powierzchni próbnych z 1 ha (nie mniej niż 4), na polu wielohektarowym nie mniej niż 10. Liczy się okazy poszczególnych gatunków i liczbę roślin uprawnych, wynik podajemy jako średnią liczbę chwastów/m².

3. Metoda ilościowo-wagowa - bardzo dokładna i bardzo pracochłonna. Polega na policzeniu chwastów na powierzchni próbnej, wyrywania ich i określania p.s.m. Obcina się pędy przy szyjce korzeniowej i dzieli się chwasty na krótkotrwałe i długotrwałe, następnie suszymy a po wysuszeniu ważymy. Wyniki podajemy w liczbie chwastów w szt./m² oraz p.s.m 1kg/m².

4. Metoda chwastów przeliczeniowych - przeprowadza się wielokrotnie w okresie wegetacji (analizę ostateczną w pełni wegetacji większości chwastów). Obok ilości chwastów uwzględnia się układ piętrowy chwastów.

- Zboża i rośliny strączkowe - piętra w zależności od wysokości chwastów w stosunku do roślin uprawowych

- U okopowych i innych roślin niewysokich

>60cm, 30-60cm, 10-30cm, <10cm.

Liczy się i mierzy wysokość chwastów na powierzchni próbnej. Gatunki, które nie znalazły się w obszarze próbnym a występują nielicznie na polu oznaczamy jako sporadyczne (s). Liczbę chwastów różnych pięter podaje się osobno, ale każdego gatunku. Szkodliwość chwastów zwiększa się proporcjonalnie do ich wysokości.

Współczynnik wysokości:

- piętro I - 1,0 - piętro II - 0,7 - piętro III - 0,4 - piętro IV - 0,1

10 roślin piętra IV równoważy szkodliwość 1 chwastu piętra I.

Jeśli lb. egzemplarzy w każdym piętrze pomnożymy przez odpowiedni współczynnik to po zsumowaniu wyników otrzymamy stopień zachwaszczenia w sztukach.

2. Ocena zachwaszczenia gleby nasionami chwastów.

1. Metoda bezpośrednia - bardzo ścisła i pracochłonna. Polega na obliczeniu zawartości nasion chwastów w próbce gleby o określonej objętości przez ręczne ich wybieranie. Miejsce pobierania próbek wyznacza się losowo na 1ha≥10, wielohektarowe ≥20. Pobieramy po zbiorze rośliny uprawowej a przed wykonaniem zabiegów uprawowych. Próbki pobieramy za pomocą cylindra o wysokości 0-20cm. Pobieramy 3 poziomy. Próbki należy szybko wysuszyć, aby nasiona nie korkowaciały. Na ­­sito Ø0,25 cm i strumieniu wody wypłukuje się części ziaren. Następnie segreguje się na gatunki, określamy ich liczby i podajemy szt./m² w poszczególnych poziomach.

2. Metoda pośrednia - pobieranie próbek tak jak w metodzie bezpośredniej tyle, że nie wybieramy nasion. Próbki rozsypuje się cienką warstwą, oblicza się ilość nasion na podstawie kiełków. Minusem tej metody jest duży błąd.

USUWANIE ZACHWASZCZENIA - polega na -a- zapobieganiu (profilaktyka) -b- niszczeniu i usuwaniu już występujących chwastów.

Zapobieganie:

- używanie do siewu nasion oczyszczonych

- niedopuszczenie do owocowania i wysypania się nasion chwastów.

Zwalczanie:

1 - Zapobieganie zachwaszczeniu pól

a - czysty materiał siewny

b - likwidacja nieużytków

c - czyste nawozy organiczne

d - właściwe zmianowanie

e - dobry stan roślin uprawowych, wysoka aktywność biologiczna roślin

Niszczenie chwastów:

1 - Walka mechaniczna (brony, orki, opielanie, itp.)

2 - Walka chemiczna

3 - Walka biologiczna (np. wirusy)

4 - Walka zintegrowana (mechaniczna + chemiczna).

Metoda walki z chwastami rozłogowymi (perz):

1 - Metoda usuwania rozłogów z roślin

2 - Metoda zaduszania rozłogów - pędy nie mogące wydostać się na powierzchnię roli giną.

3 - Metoda z użyciem herbicydów

---