Psychoterapia resocjalizacyjna 13.11.2009r., dr Marek WALANCIK

Psychoterapia humanistyczna i behawioralna

Funkcje programu oddziaływania resocjalizującego Czesława Czapowa - rozwijanego przez Pytkę

• Funkcje opiekuńcze

• Funkcje wychowawcze

• Funkcje terapeutyczne

Psychoterapia i jej cel wg Lesława Pytki w resocjalizacji

Jest jednym z elementów racjonalnego oddziaływania

CEL :

1. Eliminowanie dewiantywnych zachowań

2. Szeroko rozumiana korekta psychologiczna

Rola diagnozy

Poprzedza oddziaływanie:

1. terapeutyczne

2. wychowawcze

3. opiekuńcze

4. umożliwia wybór odpowiedniej formy terapii właściwej ze względu na tzw. sytuacje wyjściową

Model diagnozy określany przez L. Pytkę

To interdyscyplinarny, ujmujący antagonizm destruktywny wielopłaszczyznowo, tak od strony wadliwych zachowań, nastawień poznawczych oraz emocjonalnych, jak i wadliwości funkcjonowania w interakcjach

Cel diagnozy

Poznanie jednostki w aspekcie:

1. pedagogicznym

2. psychologicznym

3. psychopatologicznym

4. socjologicznym

5. kryminalnym

Podejmowanie decyzji:

1. Czy istnieje potrzeba podjęcia terapii?

2. Jakie aspekty zachowania i osobowości wymagają takich oddziaływań?

3. Na jakie formy terapii należy się zdecydować /diagnoza projektująca/?

Modele diagnozy resocjalizacyjnej a modele oddziaływań terapeutycznych wg L.Pytki

• Diagnoza behawioralna - model terapii behawioralnej

• Diagnoza interdyscyplinarna - humanistyczny model terapii

Wynik dokładnej diagnozy

• Dobry punkt wyjścia dla zaplanowanej terapii nawiązującej do innych niż behawioralna

• Wykonanie diagnozy interdyscyplinarnej nie oznacza przyjęcia humanistycznego modelu terapii

• Wykonanie lepszej diagnozy praktycznie musi pociągać za sobą zastosowanie jakiejkolwiek terapii

Psychoterapia resocjalizacyjna - warunki ogólne

• Włączenie terapii do wychowania - zależne jest od zakresu patologii jaką dotknięte są wychowywane jednostki

• Faza relacji terapeuta - pacjent w metodyce resocjalizacji ma uniwersalne znaczenie - warunek wtórnego uspołecznienia jednostki

Zasady włączania terapii behawioralnej do resocjalizacji Cz. Czapów

• Wykorzystanie zasad uwarunkowania instrumentalnego /wzmacnianie, wygaszanie generalizacji bodźców i reakcji/, tak stosunku do zachowań jak i nastawień

• W Polsce ogranicza się do oddziaływania wychowawczego za pomocą systemu kar i nagród / z przewagą kar/

Terapia behawioralna wg Czapowa

Nie traktuje jej jako psychoterapii

Sposoby terapeutyczne /za S. Szumanem/

1. perswazja

2. sugestia

3. hipnoza

4. psychoanaliza

5. logoterapia

Psychoterapia wg Cz. Czapowa

Psychoterapię włącza do technik oddziaływana resocjalizującego nazwanych:

1. antropotechnikami- oddziaływaniem poprzez społeczne interakcje

2. kulturotechnikami - wykorzystującymi środki wpływu związane z kulturą i cywilizacją

Antropotechniki psychoterapeutyczne

Występują jako:

1. psychoterapeutyczna technika osobowości /indywidualna/ występująca w interakcjach dwuosobowych

2. psychoterapeutyczna technika grupowa

3. psychoterapeutyczna technika środowiskowa

Zakładane efekty psychoterapii

1. Wzrost poczucia własnej wartości osoby resocjalizowanej

2. Ułatwianie zmiany postaw względem innych ludzi

Psychoterapeutyczna technika grupowa

• Doradzanie grupowe

• Intensywna psychoterapia grupowa, w której biorą udział jest dobrowolny

/grupa 5 osób!/

Psychoterapia środowiskowa /socjoterapia/

• Na użytek resocjalizacji obejmuje różne formy aktywności, odpowiadające zainteresowaniom i zdolnościom jednostki, umożliwiające wyrażanie swej indywidualności i dające satysfakcję

• Stawia się na terapeutyczno-wychowawcze walory spontanicznej aktywności tak w formalnych, jak i w nieformalnych grupach

Formy aktywności

1. Plastyczna

2. Muzyczna

3. Turystyczna

Zabawowa i inne /np. mitingi, miejsca kultu religijnego , ciekawe wycieczki/

Walory psychoterapeutyczne kulturotechnik powiązane są z zajęciami sportowymi, rekreacyjnymi i rozrywkowymi

Zajęcia te:

• rozładowują napięcie

• redukują lęk

• umożliwiają kontakt ze sztuką, poprzez własną twórczość /np. ekspresję plastyczną/

Postulaty humanistycznej pedagogiki

1. Człowieka ujmować całościowo

2. Okazać mu akceptację

3. Ciepłe uczucia

4. Tolerancję

5. Okazywać mu pomoc

6. Zrozumienie

7. Umożliwiać samorealizację

Nie wyklucza, lecz często implikuje zastosowanie skutecznych procedur behawioralnych!!!

Manipulowanie

• Staje się procedurą behawioralną wtedy gdy wzmocnienia pozytywne lub wbrew woli wychowanków i niezależnie od ich opinii na ten temat, a także gdy nie wiedzą , czemu służy stosowana procedura

• Problem manipulowania leży raczej w postawie terapeuty a nie w samej procedurze

Manipulatorski program idei humanistycznych

Szantażuje innych swoimi deklaracjami bezwarunkowej miłości i akceptacji a w rzeczywistości sprytnie manipuluje poczuciem winy, które po mistrzowsku potrafi wzbudzać, obezwładniając wolę drugiego człowieka

Trudności w respektowaniu humanistycznego podejścia w resocjalizacji wg A . Węglińskiego

• Sam fakt izolacji w placówkach resocjalizacyjnych stwarza sytuację upokorzenia

• Praktykowane stosowanie środków punitywnych (karę, stosowanie kary) zaprzecza zasadzie podmiotowości- ważnej składowej wszelkich oddziaływań terapeutyczno-wychowawczych

Terapia Humanistyczna

• To przede wszystkim właściwa terapeutyczna postawa, przejawiająca się w toku indywidualnych kontaktów z wychowankami

• W terapii grupowej obecny jest trening interpersonalny

Oferta współczesnej psychoterapii wobec pedagogiki resocjalizacyjnej

Współczesna psychoterapia nie wiąże się ściśle z jedną określoną formacją teoretyczną lecz z podejściem eklektycznym /integracyjnym/ łączącym w praktyce metody i techniki pierwotne należące do różnych szkół i orientacji

Kierunek zmian w psychoterapii resocjalizującej

1. Skracanie czasu psychoterapii

2. Coraz większe koncentrowanie się na psychoterapii grupowej /w tym również rodzinnej/

3. Przeniesienie punktu ciężkości z zaburzeń pacjenta na pozytywne strony jego funkcjonowania /ekonomia, tempo życia i czas/

5