Dr Krzysztof Gałuszka

„FINANSE PUBLICZNE I RYKI FINANSOWE”

(pytania egzaminacyjne rok akademicki 2010/2011)

1. Finanse publiczne (literatura: S. Owsika: Finanse publiczne. Teoria i praktyka, część pierwsza: Podstawy teorii finansów publicznych oraz Ustawa o finansach publicznych)

1. Wymień czynniki determinujące wybór zakresu i rodzajów potrzeb indywidualnych finansowanych z funduszy publicznych.

2. Scharakteryzuj pojęcie dobra publicznego i jego znaczenie dla finansów publicznych.

3. Wymień i krótko scharakteryzuj różnice pomiędzy dobrem społecznym a dobrem publicznym.

4. Wymień i krótko scharakteryzuj funkcje finansów publicznych.

5. Scharakteryzuj pojęcie „teoria wyboru publicznego”.

6. Scharakteryzuj pojęcie „sektor publiczny”.

7. Zdefiniuj pojęcie „budżet państwa” według ustawy o finansach publicznych.

8. Zdefiniuj pojęcie „budżet jednostki samorządu terytorialnego” według ustawy o finansach publicznych.

9. Scharakteryzuj funkcję alokacyjną budżetu państwa.

10. Scharakteryzuj funkcję redystrybucyjną budżetu państwa.

11. Scharakteryzuj funkcję stabilizacyjną budżetu państwa.

12. Scharakteryzuj zasadę jedności formalnej budżetu.

13. Scharakteryzuj zasadę jedności materialnej budżetu.

14. Scharakteryzuj zasadę przejrzystości budżetu.

15. Scharakteryzuj zasadę równowagi budżetowej.

16. Scharakteryzuj pojęcie funduszu celowego.

17. Scharakteryzuj różnice pomiędzy systemem kapitalizacji składek a systemem repartycyjnym finansowania świadczeń emerytalno-rentowych.

18. Scharakteryzuj pojęcie podatku i jego cechy.

19. Wymień rodzaje podatków.

20. Wymień elementy techniki podatkowej.

21. Wymień i scharakteryzuj fiskalne zasady podatkowe.

22. Wymień i scharakteryzuj techniczne zasady podatkowe.

23. Wymień i scharakteryzuj zasady podatkowe sprawiedliwości.

24. Scharakteryzuj krzywą Laffera.

25. Wymień i krótko scharakteryzuj rodzaje przyczyn ucieczki przec podatkami.

26. Ca to jest przerzucalność podatków ?

27. Scharakteryzuj prawo Wagnera.

28. Scharakteryzuj pojęcie deficytu budżetowego.

29. Deficyt budżetowy a deficyt jednostek sektora finansów publicznych według ustawy o finansach publicznych.

30. Scharakteryzuj pojęcie długu publicznego.

31. Dług skarbu państwa a dług publiczny według ustawy o finansach publicznych.

2. Rynki finansowe (literatura: Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, praca pod redakcją Jana Czekaja)

1. Co to jest rynek finansowy?

1. Rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe, jeden z najważniejszych rynków we współczesnej gospodarce obejmujący transakcje pieniądzem. Ceną pieniądza jest tutaj stopa procentowa. Za jego pośrednictwem dokonywana jest wymiana jednego rodzaju aktywów finansowych na inne aktywa.

2. Co to jest instrument finansowy?

1. To zobowiązania finansowe jednych podm gospodarczych w stosunku do innych. Np. depozyty bankowe, papiery wartościowe, polisy ubezpieczeniowe itp.

3. Wymień i scharakteryzuj funkcje rynków finansowych?

1. Możliwość elastycznego kształtowania czasowej struktury konsumpcji i inwestycji, tzn. rynek umożliwia podm gospodarczym uniezależnienie decyzji konsumpcyjnych i inwestycyjnych od wielkości posiadanych w danym momencie zasobów.

2. Możliwość zwiększenia efektywności wykorzystania zasobów w gospodarce, poprzez inwestycje co zwiększa poziom efektywności i przyśpiesza rozwój gospodarczy kraju.

3. Możliwość różnicowania pakietów posiadanych aktywów, tzn rynek stwarza dogodne możliwości do elastycznego kształtowania struktury posiadanych lokat.

4. Ograniczanie ryzyka za pomocą specjalistycznych instr finansowych, co zwiększa efektywność prowadzonej działalności gospodarczej.

4. Scharakteryzuj sposoby transferu oszczędności od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych.

1. Sposób bezpośredni- podm nadwyżkowe udostępniają środki podm deficytowym w zamian za określone zobowiązania finansowe (pap wartościowe)

2. z wykorzystaniem zorganizowanych rynków finansowych- łatwiejszy kontakt pomiędzy kontrahentami oraz mniejsze koszty transferu funduszy niż w sposobie bezpośrednim (np. przez giełdę)

3. sposób pośredni- 2 etapy transakcji: pierwszy to przekazanie funduszy przez pod nadwyżkowe do pośrednika finansowego w zamian za emitowane zobowiązania finansowe oraz drugi- przekazanie fundusz przez pośrednika, podm deficytowemu w zamian za pap wartościowe.

5. Jaką rolę pełni państwo na współczesnych rynkach finansowych?

1. Występuje w roli podmiotu regulującego i kontrolującego procesy zachodzące na rynku finansowym, udzielającego zezwoleń na prowadzenie działalności w sektorze finansowym, oddziałującego na koniunkturę gospodarczą oraz zawierającego transakcje na tym rynku.

6. Scharakteryzuj podział rynków finansowych ze względu na kryterium rodzaju instrumentów finansowych?

1. Rynek pieniężny-przedmiotem obrotu są instr krótkookresowe (1 dzień do 1 roku), uczestnikami są inst finansowe, organy państwowe, samorządy terytorialne, os fizyczne oraz banki, mechanizm za pomocą którego prowadzona jest polityka pieniężna, główne narzędzie to operacje otwartego rynku.

2. Rynek kapitałowy-emisja instr finansowych powyżej 1 roku, ułatwia przepływ kapitału pomiędzy inwestorami i emitentami. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa to jedno ze źródeł zewnętrznego finansowania dział gospodarczej, z punktu widzenia inwestora jest to możliwość ulokowania posiadanych oszczędności.

3. Rynek walutowy- wymiana waluty jednego kraju na walutę innego kraju. Są to transakcje polegające na sprzedaży/ kupnie waluty obcej oraz instr finansowych wycenionych w innej walucie.

4. Rynek instrumentów pochodnych- instr pochodne umożliwiają inwestorom zakup lub sprzedaż aktywów bazowych w przyszłości po cenie ustalanej w momencie wystawienia instrumentu. Mają charakter transakcji terminowych.

7. Scharakteryzuj podział rynków finansowych ze względu na kryterium dostępności oferowanych instrumentów finansowych.

1. Rynek publiczny- wyst gdy pap wartościowe oferowane są znacznemu kręgowi potencjalnych nabywców, określonemu w formie lub za pomocą sposobu informowania o ofercie

2. Rynek prywatny- transakcje zawierane są bezpośrednio pomiędzy kontrahentami, np. emisje pap wartościowych nie dopuszczonych do obrotu na rynku

8. Scharakteryzuj podział rynków finansowych ze względu na kryterium terminu rozliczenia transakcji .

1. Rynek natychmiastowy (kasowy, spot)-

2. Rynek terminowy-

9. Jaką rolę pełni rynek pierwotny?

1. Rynek ten łączy użytkowników kapitału z jego dostawcami. Wprowadza również nowe walory do obrotu gospodarczego.

10. Scharakteryzuj rolę rynku wtórnego.

1. Jego rolą jest transformacja kapitału (akcje, obligacje) na pieniądze lub zamiana jednych pap wartościowych na drugie, bardziej korzystne dla inwestora. Dodatkowo rynek ten kształtuje aktualną, rynkową cenę pap wartościowych.

11. Jaka jest różnica pomiędzy papierami wartościowymi a instrumentami finansowymi?

1. Pap wartościowe to dokumenty określające istnienie określonych praw majątkowych przysługujących ich właścicielem. Instrumenty finansowe są pojęcie obszerniejszym, ponieważ obejmują dodatkowo instr pochodne oraz waluty.

12. Scharakteryzuj podział papierów wartościowych ze względu na rodzaj praw w nich zawartych.

1. Papiery dot wierzytelności pieniężnych (wierzytelnościowe, dłużne) - ich emitent staje się dłużnikiem, ich posiadacz staje się wierzycielem.

2. Papiery zawierające prawa udziałowe w spółkach (udziałowe, własnościowe) - ich emitent przekazuje inwestorowi prawo własności, majątkowe i korporacyjne.

13. Scharakteryzuj podział papierów wartościowych ze względu na sposób przenoszenia tytułu ich własności.

1. Papiery na okaziciela- właścicielem jest aktualny posiadacz waloru.

2. Papiery na zlecenie- wskazują właściciela

3. Papiery imienne- wystawiane na nazwisko lub nazwę właściciela,

14. Scharakteryzuj podział papierów wartościowych ze względu na funkcje, jakie pełnią w gospodarce.

1. Lokacyjne pap wartościowe- lokowanie nadwyżek pieniądza w celu uzyskania dochodu

2. Dowodowe pap wartościowe- (pap towarowe)- zawierają uprawnienia do rozporządzania towarem znajdującym się pod pieczą wystawcy dokumentu

3. Rozliczeniowe pap wartościowe- ułatwiają rozliczenia pieniężne, spełniają również funkcje kredytowe.

15. Co to jest prawo poboru?

1. Jest to przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy w przypadku nowej emisji akcji przez spółkę.

16. Co to są kwity depozytowe?

1. Papiery wartościowe wyemitowane w innym kraju na podst zakupionych i złożonych do depozytu akcji spółki danego kraju.

17. Na czym polega proces emisji papierów wartościowych?

1. Na wypuszczaniu na rynek nowych pap wartościowych w celu pozyskania kapitału przez różne grupy podmiotów gospodarczych.

18. Co to są kontrakty forward?

1. Zwykła/ dostawna transakcja terminowa; umowa zawarta pomiędzy dwoma stronami w danym czasie na określonych warunkach, skutkująca w przyszłości. Cechą charakterystyczną jest zindywidualizowany charakter.

19. Scharakteryzuj cechy kontraktów terminowych.

1. Mają określone ilości dóbr, będących przedmiotem dostawy

2. Mają określone cechy jakościowe tych dóbr

3. Jest określony czas, w którym realizacja kontraktu ma nastąpić

4. Są określone miejsca, miejsce dostarczenia przedmiotu kontraktu.,

20. Czym charakteryzują się opcje?

1. Są niesymetrycznymi instr finansowymi. Posiada określoną cenę realizacji lub wykonania, wg której zostanie zawarta transakcja w przyszłości oraz premię- cenę jaką płaci nabywca opcji za prawo kupna bądź sprzedaży określonych aktywów w przyszłości. Jest określony również termin wygaśnięcia opcji.

21. Co to jest swap?

1. Umowa zawarta pomiędzy 2 lub więcej stronami, której przedmiotem jest wymiana przepływów strumieni gotówkowych wg określonych zasad.

22. Wymień i scharakteryzuj podstawowe grupy uczestników rynków finansowych.

1. Instytucje regulujące i nadzorujące rynki finansowe- szczegółowa regulacja i nadzór współczesnych rynków finansowych.

2. Instytucje organizujące obrót- ma za zadanie stwarzanie technicznych warunków sprawnego przebiegu oraz rozliczania transakcji. Najważniejsze podmioty tej grupy to giełdy, instytucje pozagiełdowe rynku regulowanego oraz depozyty papierów wartościowych.

3. Emitenci- podmioty rynku pierwotnego z popytem na pieniądz oraz podażą papierów wartościowych. Wszystkie podmioty, które nie posiadają odpowiednich środków do realizacji zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych.

4. Inwestorzy- podmioty dysponujące oszczędnościami pieniężnymi i szukające korzystnych lokat.

5. Instytucje finansowe- podmioty których głównym zadaniem jest pośrednictwo w transakcjach zawieranych na rynkach finansowych. Na rynku instr pochodnych występują także jako strony transakcji lub emitenci niektórych instr pochodnych.

23. Wymień i scharakteryzuj podstawowe rodzaje banków.

1. Banki depozytowo-kredytowe - (banki handlowe) to instytucje finansowe których głównym celem jest przyjmowanie depozytów oraz udzielanie kredytów. Mogą również prowadzić rachunki bankowe, dokonywać rozliczeń pieniężnych, udzielać gwarancji bankowych, emitować bankowe papiery wartościowe, nabywać i zbywać wierzytelności, dokonywać operacji czekowych i wekslowych oraz obrotu wartościami dewizowymi.

2. Banki inwestycyjne- wyspecjalizowane instytucje do świadczenia usług pośrednictwa na rynku pap wartościowych. Do ich usług zaliczyć można usługi brokerskie, doradztwo inwestycyjne, zarządzanie aktywami i funduszami, organizowanie finansowanie krótko- średnio- i długoterminowego za pomocą emisji pap wartościowych.

3. Banki uniwersalne- świadczą usługi w zakresie bankowości komercyjnej, jak i bankowości inwestycyjnej.

24. Wymień i scharakteryzuj podstawowe rodzaje firm ubezpieczeniowych.

1. Publiczne zakłady ubezpieczeniowe- najczęściej podmioty publicznoprawne działające na zasadach pozarynkowych. Podstawą ich działalności są regulacje prawne nakładające obowiązek ubezpieczeń. Mogą także działać na zasadach rynkowych przybierając prywatnoprawne formy przedsiębiorstwa.

2. Prywatne zakłady ubezpieczeniowe- mogą być lub nie nastawione na zysk. Mogą prowadzić działalność w zakresie ubezpieczeń na życie oraz ubezp majątkowych i pozostałych ubezpieczeń osobowych.

25. Omów podział funduszy inwestycyjnych w oparciu o kryterium formy prawnej.

1. Fundusze statutowe- ich cechą jest brak rozdziału między majątkiem spółki zarządzającej funduszem, a majątkiem funduszu. Uczestnik funduszu statutowego jest jednocześnie inwestorem i udziałowcem spółki. Fundusz ten tworzony jest poprzez powołanie do życia przez inwestorów spółki prawa handlowego która dokonuje inwestycji w instrumenty finansowe stające się składnikami jej majątku. Inwestorzy mają prawa współwłasności, jak i ponoszą wszelkie konsekwencje. Spółka może utworzyć tylko 1 fundusz.

2. Fundusze umowne- inwestor nie jest udziałowcem spółki. Majątek spółki oddzielony jest od majątku funduszu. Fundusze te mogą utworzyć wiele funduszy różniących się celem inwestycji, poziomem ryzyka.

26. Omów podział funduszy inwestycyjnych w oparciu o kryterium ich struktury i konstrukcji.

1. Fundusze otwarte- są otwarte na nieograniczony dopływ kapitału i uczestnictwo. Fundusz powstaje poprzez połączenie środków finansowych wnoszonych przez licznych inwestorów. Fundusz ma prawnie ustalony obowiązek wykupu jednostek od inwestorów na ich żądanie.

2. Fundusze zamknięte- stała wielkość kapitału (akcji) emitowanego przy tworzeniu funduszu. Liczba uczestników i udziałów jest stała. Występują często w roli inwestora aktywnego wykupując pakiety kontrolne różnych spółek.

3. Fundusze mieszane- półotwarte, liczba uczestników jest stała, jednak fundusz ma obowiązek wykupu ich udziałów na żądanie. Najczęściej mają formę akcji.

27. Omów podział funduszy inwestycyjnych w oparciu o kryterium typu inwestora.

1. Fundusze specjalne- przeznaczone dla ograniczonego kręgu inwestorów. Ich udziałami są przede wszystkim instytucje ubezpieczeniowe, kościelne, charytatywne, fundacje. Cechy specyficzne to minimalna opłata za zarządzanie, bardzo wysoka kwota powierzona do zarządzania oraz ograniczona możliwość wycofania kapitału.

2. Fundusze publiczne- może do nich przystąpić każdy inwestor. Ich głównym zadaniem jest profesjonalne zarządzanie powierzonymi środkami inwestorów.

3. Fundusze prywatne- fund zamknięte, skierowane do określonej grupy inwestorów, zazwyczaj wybranych przez sam fundusz lub zarządzającego. Wyróżnia je szczególne przywileje podatkowe - opodatkowanie następuje tylko na poziomie inwestorów.

28. Omów podział funduszy inwestycyjnych w oparciu o kryterium substancji majątkowej.

1. Fundusze akcyjne- inwestują głównie w akcje, dzielą się na fundusze konserwatywne(inwestujące posiadane środki w akcje renomowanych firm o małych wahaniach wartości, ich celem jest długotrwały wzrost kapitału) oraz agresywne (fundusze lokują środki w udziały firm w gorszym stanie finansowym lub w akcje nowych, nieznanych spółek, rokujących szybki wzrost kapitału.) Fundusze te charakteryzują się wysoką stopą dochodu, ale i większym ryzykiem niż inne.

2. Fundusze obligacji- inwestują głównie w papiery wartościowe o stałym dochodzie, głównie obligacje. Jest małe ryzyko straty, ale i powolne tempo przyrostu powierzonych środków.

3. Fundusze mieszane (akcyjno-obligacyjne) - składają się z akcji i obligacji, których proporcje zależą od przyjętych przez fundusz zasad polityki inwestycyjnej oraz od akceptowalnego poziomu ryzyka.

4. Fundusze wyspecjalizowane- inwestują w różne instr rynku kapitałowego wybierane ze względu na specjalizację polityki inwestycyjnej poszczególnych funduszy.

5. Fundusze hedgingowe- stosują zróżnicowane strategie inwestycyjne. To transakcje zabezpieczające zawierane przez uczestników rynku finansowego w celu ograniczenia ryzyka inwestycyjnego.

29. Omów podział funduszy inwestycyjnych w oparciu o kryterium formy uczestnictwa inwestorów w dochodach.

1. Fundusze akumulacyjne (tezauryzujące) - nie wypłacają inwestorom żadnych dochodów, ponieważ wszystkie osiągnięte dochody są inwestowane, w celu zwiększenia jego wartości.

2. Fundusze dystrybutywne - wypłacają inwestorom wszystkie wypracowane zyski.

3. Fundusze kumulacyjne - zachowuje podstawową substancje lokat, tzn. że zyski ze zbycia pap wartościowych powiększają wartość aktywów funduszu i są inwestowane ponownie. Między inwestorów rozdzielane są jedynie przychody z dywidend i odsetek.

30. Wymień scharakteryzuj rodzaje giełd.

1. Giełdy towarowe- najwyżej zorganizowany rynek formalny, na którym w określonym czasie i miejscu dochodzi do przeciwstawienia się podaży i popytu oraz do kupna i jednoczesnej sprzedaży towarów masowych. Towary masowe są wysoce ujednolicone pod względem jakości. Właśnie giełdy towarowe dostarczają informacji na temat tendencji dotyczących popytu oraz podaży tych towarów jak i długoterminowych tendencji cenowych.

2. Giełdy pieniężne (pap wartościowych, finansowych kontraktów futures i opcji) - instytucjonalną formą rynku kapitałowego. Przedmiotem operacji na tej giełdzie mogą być papiery wartościowe, a także środki płatnicze (waluty, dewizy) oraz kruszce (złoto, srebro, platyna). Uczestnikami sesji giełdowych są przede wszystkim pośrednicy (maklerzy kursowi i wolni), samodzielni uczestnicy giełdy (np. dealerzy, przedstawiciele banków, instytucji lokacyjnych), urzędnicy oraz “goście”.

3. Giełdy usług (przede wszystkim frachtowe i ubezpieczeniowe) - Przedmiotem kontraktu na międzynarodowych giełdach usług są przede wszystkim: usługi transportowe, usługi ubezpieczeniowe, pośrednictwo transakcyjne.

4. Giełdy wg zasięgu geograficznego: regionalne, krajowe oraz międzynarodowe.

31. Istota i funkcje depozytu papierów wartościowych.

1. Istotą jest odpowiedzialność za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instr finansowymi.

2. Funkcje:

• W wyniku zawarcia transakcji Krajowy Depozyt dokonuje krajowych i zagranicznych transferów papierów pomiędzy kontami depozytowymi uczestników oraz realizuje przelewy pieniężne pomiędzy rachunkami Uczestników w banku rozliczeniowym,

• Nadawanie kodu ISIN i CFI papierom wartościowym każdej emisji,

• Rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych podlegających dematerializacji.

• Realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych. Depozyt pośredniczy pomiędzy emitentami a ich właścicielami w wypłacie dywidendy oraz dokonuje w imieniu krajowych i zagranicznych emitentów, m.in.: asymilacji, zamiany, konwersji i podziału akcji, realizuje prawa poboru, czy zamiany obligacji zamiennych na akcje.

• Nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie. DPW kontroluje zgodność liczby papierów wartościowych zapisanych na wszystkich kontach uczestników z liczbą papierów wartościowych wyemitowanych przez emitentów.

• Zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym, który tworzony jest z wpłat uczestników. Jego celem jest zapewnienie wykonania rozliczeń w przypadku braku na rachunku Uczestnika środków pieniężnych niezbędnych do rozliczenia transakcji giełdowych.

• Zarządzanie obowiązkowym Systemem Rekompensat. Depozyt zarządza Systemem Rekompensat utworzonym w celu gwarantowania środków pieniężnych i papierów wartościowych znajdujących się na rachunkach inwestycyjnych w przypadku upadłości domów maklerskich i banków prowadzących rachunki papierów wartościowych.

• Zadania związane z systemem zabezpieczenia społecznego. DPW obsługuje wypłaty transferowe pomiędzy otwartymi funduszami emerytalnymi - w wyniku zmiany funduszu przez uczestnika lub podziału środków w nim zgromadzonych. Zarządza też obowiązkowym funduszem gwarancyjnym, tworzonym ze składek powszechnych towarzystw emerytalnych, gwarantującym wypłatę świadczeń członkom funduszy.

---