RYZYKO W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM.

WYKŁAD 1

Egzamin - podstawa wykład.Test wielokrotnego wyboru oraz prosty przykład.Literatura: Jajuga; Kaczmarek; Zachorowska; Ostrowska; Zając;

RYZYKO A NIEPEWNOŚĆ

NIEPEWNOŚĆ - pojawia się wówczas gdy nie da się ustalić, jakie elementy składają się na daną sytuację (dane zdarzenie), jaka jest ich wartość lub jakie jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia,

DWA ASPEKTY ROZPATRYWANIA NIEPEWNOŚCI

DEFINICJE NIEPEWNOŚCI WG:

• NAUKI O ORG. I ZARZĄDZANIU - traktuje niepewność jako nieodłączny element funkcjonowania org. Jest on związany z otoczeniem.

• A.K. KOŹMIŃSKI - niepewność to brak informacji o przyszłych zdarzeniach, nieprzewidywalność utrudniająca określenie warunków, ich skutków i dokonania wyboru. Miarą niepewności jest różnica między informacjami posiadanymi a niezbędnymi do podjęcia decyzji.

M. CROZIER I E. FRIEDBERG: CZTERY PODSTAWOWE TYPY ŹRÓDEŁ NIEPEWNOŚCI ( w każdej org. można wyróżnić):

• Wynikające z niewiedzy i braku umiejętności rozwiązywania problemów ważnych dla org.

• Tkwiące w relacji organizacji z otoczeniem;

• Związane z brakiem zgodności między siecią zadań a siecią informacyjną w org. Lub między informacjami potrzebnymi do realizacji zadań a informacjami posiadanymi;

• Związane z wieloznacznością i wielofunkcyjnością przepisów org.

W przeszłości ryzyko było kojarzone z czymś nieubłagalnym, rozwój nauki stworzyło przesłanki do rozwoju teorii ryzyku.Wiek XVII Fermat i Pascal podstawy prawdopodobieństwa.

SZKOŁA KLASYCZNA

ZAGADNIENIE ZWIĄZANE Z RYZYKIEM JAKO SZCZEGÓLNYM RODZAJEM NIEPEWNOŚCI SĄ ANALIZOWANE NA TRZECH PŁASZCZYZNACH:

1. TRADYCYJNEJ - przedmiotem analiz są współzależności między ryzykiem a niepewnością, stratą, zagrożeniem, prawdopodobieństwem traktowanym jako synonim,

2. RZECZOWEJ - w tym aspekcie brana jest pod uwagę materializacja ryzyka która daje początek procesowi identyfikacji i analizy jego elementów składowych co dalej prowadzi do ustalenia końcowego wymiaru ryzyka,

3. PRZYCZYNOWO- SKUTKOWE - ryzyko traktowane jest jako pochodna występowania i akwizycji jego przyczyn.

POCZĄTKI POJECIA RYZYKA:

• Początek naukowego zainteresowania ryzykiem wiąże się z pracami

H. WILLETA - zdefiniował ryzyko jako zobiektywizowaną niepewność dotyczącą wystąpienia niepożądanego zdarzenia.

• Jako jeden z pierwszych rozróżnił pojęcie ryzyka i niepewności

F.H. KNIGHT - w jego ujęciu ważne jest rozróżnienie niepewności mierzalnej i niemierzalnej. Ryzyko jest tą formą niepewności nie dającą się skwantyfikować to niepewność sensu stricte.

KNIGHT STWIERDZIŁ, ŻE W PRAKTYCE GOSPODARCZEJ WYSTĘPUJĄ DWA RODZAJE ZDARZEŃ:

.

F.H. KNIGHT BYŁ PODSTAWĄ DO PRAC:

• G.L. Shackle,

• E. Gutenberg,

• B. Minc,

• O. Lange.

SZKOŁA DEFENSYWNA

RYZYKO W NURCIE DEFENSYWNYM jest zjawiskiem negatywnym. Efektem występowania ryzyka w działalności gospodarczej jest ponoszenie strat.W ŚRÓD PRZEDSTAWICIELI MOŻNA WYRÓŻNIĆ:

• W. Bruhwiler,

• F. Philips,

• W. Mellwig.

DEFINICJE RYZYKA:

• W. BRUHWILER : „Ryzyko to niebezpieczeństwo negatywnego odchylenia od celu”.

• W. MELLWIG : „Ryzyko to niebezpieczeństwo osiągnięcia niekorzystnego rezultatu”.

NA NURCIE NEGATYWNYM OPIERA SIĘ TEORIA UBEZPIECZEŃ.

• Ryzyko jest w niej postrzegane jako wystąpienie lub możliwość wystąpienia negatywnego odchylenia od założonego stan.

• W ubezpieczeniach termin ryzyko jest często utożsamiany także z niebezpieczeństwem zagrażającym danym obiektom lub osobą.

W TEORII RYZYKA UBEZPIECZENIOWEGO POJĘCIE RYZYKA JEST UTOŻSAMIANE JAKO:

• A BALASIŃSKI - ryzyko nazywa możliwość wystąpienia określonego zdarzenia wypadku lub szkody losowej; ryzyko jest więc synonimem niebezpieczeństwa zagrażającego obiektom i osobom,

• Z. SZYMAŃSKI - uważa że ryzyko to niepewność zajścia szkody której stopień uwarunkowany jest przez zespół wpływów działających na możliwość i intensywność zajść.

AUTORZY KSIĄZKI FUNDAMENTALS OF RISK AND INSURANCE definiują ryzyko jako stan rzeczywistości w którym istnieje możliwość zdarzenia którym jest niepomyślne odchylenie od oczekiwanego rezultatu.

NURT OFENSYWNY:

REPREZENTANCI NURTU - traktują ryzyko jako immanentną cechę działalności przedsiębiorstwa i interpretują je nie tylko jako źródło strat ale również potencjalne źródło zysków.

WIĘKSZOŚĆ PRZEDSTAWICIELI NURTU ROZRÓŻNIA

REPREZENTANCI:

• P.F. Drucker

• K.J. Arrow

• L. Osiatyński.

ZDANIEM P. DRUCKERA W PRZED. ISTNIEJĄ CZTERY RODZAJE RYZYKA:

1. Ryzyko które trzeba podjąć które leży w naturze przedsiębiorstwa,

2. Ryzyko na które można sobie pozwolić,

3. Ryzyko na które nie można sobie pozwolić,

4. Ryzyko na podjęcie którego nie można sobie nie pozwolić.

SZKOŁA Z PERSPEKTYWY TEORII PODEJMOWANIA DECYZJI

MOŻNA WYRÓŻNIĆ DWIE KLASY DECYZJI I ZWIĄZANE Z MINI DWIE TEORIE DECYZJI:

TYPOLOGIA RYZYKA:

K. OGÓLNE (UNIWERSALNE)

• Właściwe - odnoszące się do zdarzeń losowych takich jak pożary powodzie itp.,

• Subiektywne - wiąże się z niedoskonałością człowieka który subiektywnie ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych zjawisk w przyszłości,

• Obiektywne - absolutna forma niepewności która jest związane z niemożliwością przewidzenia rozwoju niektórych zjawisk.

K. MOŻLIWOŚCI REALIZACJI RYZYKA

• Czyste - występuje wówczas gdy realizacja ryzyka może przynieść dwie możliwości stratę lub brak straty,

• Spekulatywne - występuje kiedy skutkiem podjęcia r. może być strata brak straty lub zysk.

K. MOŻLIWOŚCI SKUTKÓW RYZYKA W PIENIĄDZU:

• Finansowe,

• Nie finansowe.

K. STADLERA

• Rzeczowe np. Awaria procesu technologicznego,

• Wartościowe - np. cen, walutowe, kredytowe.

K. METODY OKREŚLENIA RYZYKA:

• Probabilistyczne - daje się obliczyć metodami matematycznymi,

• Estymatyczne - możliwe do ustalenia na postawie danych statystycznymi.

K. WPŁYW DECYDENTA:

• Z wyboru,

• Z konieczności.

K. CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE RYZYKO:

• Systematyczne - zależy od sił zewnętrznych i z związku z tym nie podlega kontroli jednostki np. Inflacja,

• Specyficzne - jest uwarunkowane przyczynami mikroekonomicznymi tkwiącymi wewnątrz jednostki i w jej najbliższym otoczeniu np. ryzyko zarządzania, płynności, kredytowe, wypłacalności kontrahentów.

K. FUNKCJONALNE:

• Produkcyjne,

• Zbytu,

• Finansowe,

• Inwestycyjne,

• Postępu technologicznego,

• Kapitałowe.

KLASYFIKACJA RYZYKA W DZIAŁ. GOSP.:

RYZYKO RYNKOWE:

• Kursowe,

• Stóp procentowych,

• Płynności instrumentów finansowych,

• Cen towarów,

• Wycofanie kapitału,

• Bankructwa.

RYZYKO KREDYTOWE:

• Upadłości,

• Płynności firmy,

• Koncentracji,

• Drugiej strony transakcji,

RYZYKO OPERACYJNE:

• Organizacyjne,

• Kontroli,

• Systemowe,

• Defraudacyjne,

• Administracyjne.

RYZYKO BIZNESOWE:

• Produktu,

• Sprzedaży,

• Reputacji,

• Konkurencji,

• Środowiska gospodarczego.

1

ASPEKT NIEPEWNOŚCI

SUBIEKTYWNY

(CZYNNY)

wymiar niepewności związany jest z działaniem decydenta, które stanowi wyraz jego subiektywnej percepcji i oceny sytuacji.

OBIEKTYWNY

(BIERNY)

wymiar jest obiektywnym odbiciem rzeczywistości, w której podejmowane są działania.

RYZYKO DEFINICJE I TEORIE

ZDARZENIA

POWTARZALNE

• Wyceniane, których potencjalne istnienie można zmierzyć za pomogą rachunku prawdopodobieństwa,

• Obiektywnych, grupa takich zdarzeń nosi nazwę ryzyko.

ZDARZENIE NIEPOWTARZALNE

• Nie są mierzalne ponieważ nie można uzyskać o nich informacji zobiektywizowanych, a tym samym zastosować wobec nich rachunku prawdopodobieństwa

• Zdarzenia takie noszą zdarzeń niepewnych.

POJECIE

NIEPEWNOŚCI

traktując jako zjawiska statyczne.

POJĘCIE

RYZYKA

traktując jako kategorię dynamiczną ściśle związaną z działaniem.

TEORIA DECYZJI RACJONALNYCH

• szuka odpowiedzi na pytanie jak racjonalnie podejmować decyzje o dokonywać wybory racjonalnego rozwiązania,

• wykorzystywana jest głównie przez matematyków i ekonomistów i opiera się na zasadzie kwantyfikacji.

GŁÓWNI REPREZENTANCI TEGO NURTU:

• R.D. Luce,

• H. Reiffa,

• R.L. Ackoff,

• J. Mothes,

• W. Sadowski.

ROZWIĄZANIE PROBLEMU polega na wyborze najlepszego działania. Metoda rozwiązania zależy od problemu.

PSYCHOLOGICZNA TEORIA DECYZJI

• próbuje zbadać jak rzeczywiście ludzie podejmują decyzje.

• dotyczy faktycznego sposobu podejmowania decyzji przez ludzi.

W RAMACH TEJ TEORII WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE ZADAŃ:

• ZADANIA DETERMINISTYCZNE czyli takie w których zmienne losowe ze znanym prawdopodobieństwem rozkładu. Do rozwiązania takich zadań służy programowanie liniowe i rachunek różniczkowy,

• ZADANIA PROBABILISTYCZNE w których występuje niepewność co do wyniku który się uzyska. Wybierając alternatywę decydent podejmuje ryzyko ponieważ istnieje określone prawdopodobieństwo, że wybór ten doprowadzi do wyniku niekorzystnego. Rozwiązanie zadania probabilistycznego oparte jest na rachunku prawdopodobieństwa.

RODZAJE RYZYKA