OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY ćw. IV A. Układ nerwowy ośrodkowy - w ustroju spełnia nadrzędną funkcję. Do niego należy: a) mózgowie (encephalon) - znajduje się w jamie czaszki b) rdzeń kręgowy (medulla spinalis) - znajduje się w kanale kręgowym B. Układ nerwowy obwodowy, do którego zaliczamy: a) nerwy czaszkowe (nervi craniales) - 12 par b) nerwy rdzeniowe (nervi spinales) - 31 par
Czynnościowo układ nerwowy dzielimy na: A. Układ somatyczny - obejmujący nerwy zaopatrujące ciało. Należą do niego: a) nerwy ruchowe, które rozpoczynają się w ośrodkowym układzie nerwowym i prowadzą bodźce na obwód do mięśni poprzecznie prążkowanych b) nerwy czuciowe, które prowadzą krążenia czuciowe ze skóry, torebek stawowych i ścięgien mięśniowych do ośrodkowego układu nerwowego B. Układ autonomiczny - unerwia mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły. Układ ten reguluje czynność narządów wewnętrznych i układ krążenia razem z gruczołami wydzielania dokrewnego. Składa się z dwóch antagonistycznie w stosunku do siebie działających układów: a) układu współczulnego b) układu przywspółczulnego
1. MÓZGOWIE (ENCEPHALON). Składa się z 5 części:
⇒ Kresomózgowie - składa się z dwu półkul mózgu oddzielonych od siebie przez szczelinę podłużną mózgu, w głębi której znajduje się ciało modzelowate (zbudowane z włókien nerwowych) łączące obie półkule. Każda półkula składa się z: - kory mózgu - jest to istota szara zbudowana z komórek nerwowych i tworzy zewnętrzną warstwę półkuli - istoty białej - utworzonej przez wypustki komórek nerwowych. Znajduje się wewnątrz półkuli - jąder kresomózgowia - komory bocznej - znajdującej się wewnątrz półkuli W korze mózgu rozróżnia się płaty, które są od siebie oddzielone bruzdami: + płat czołowy + płat skroniowy + płat ciemieniowy + płat potyliczny + wyspa + płat limbiczny
⇒ Tyłomózgowie wtórne. Składa się z: < mostu, który stanowi dno komory czwartej < móżdżku, który składa się z robaka i dwu półkul móżdżku Czynność: • utrzymanie równowagi (istnieje ścisłe powiązanie z narządem równowagi) • napięcie mięśni szkieletowych, od których zależy utrzymanie postawy ciała • koordynacja ruchów ⇒ Rdzeniomózgowie. Utworzone jest z: < rdzenia przedłużonego, który ku górze łączy się z mostem a ku dołowi przechodzi w rdzeń kręgowy < na powierzchni brzusznej posiada dwie wypukłości zwane piramidami, które utworzone są przez włókna drogi nerwowej korowo-rdzeniowej, a powierzchnia grzbietowa stanowi dno komory czwartej. 2. PIEŃ MÓZGU Ze względu na podobieństwo w budowie wewnętrznej i charakter czynnościowy, śródmózgowie, most oraz rdzeń przedłużony (opuszkę) traktuje się jako pewną całość zwaną pniem mózgu. W pniu mózgu znajdują się: a) jądra nerwów czaszkowych od III do XII (np. III związany z motoryką oka) b) ośrodki krążenia i oddychania - leżą w tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego c) drogi korowo-rdzeniowe (piramidowe) - są to drogi świadomych ruchów dowolnych (drogi zstępujące) d) drogi czucia powierzchownego i głębokiego - (drogi wstępujące) 3. RDZEŃ KRĘGOWY - leży w kanale kręgowym - jest przedłużeniem rdzenia przedłużonego i kończy się na wysokości II kręgu lędźwiowego stożkiem rdzeniowym, który przechodzi w nić końcową sięgającą do II kręgu guzicznego - wyróżniamy część szyjną, piersiową, lędźwiową, krzyżową i guziczną rdzenia kręgowego - z bruzd bocznych rdzenia wychodzą korzenie przednie (ruchowe) i tylne (czuciowe) tworzące nerwy rdzeniowe - 31 par - korzenie nerwów rdzeniowych otaczające w kanale krzyżowym nić końcową tworzą wraz z nią tzw. koński ogon Budowa wewnętrzna: - istota biała - położona obwodowo, w niej znajdują się drogi nerwowe biegnące z mózgowia do rdzenia lub odwrotnie (wstępujące lub zstępujące) - istota szara - położona centralnie, otacza kanał środkowy i tworzy węższy róg tylny (mieszczą się komórki czuciowe), z których wychodzą korzenie tylne, szerszy róg przedni (mieszczą się komórki ruchowe), z których wychodzą korzenie przednie oraz róg boczny w odcinku piersiowym (C8 - L2) zawierający komórki współczulne, w odcinku krzyżowym (S2 - S4) leżą komórki przywspółczulne. 4. NERW RDZENIOWY. Składa się z:
Oba korzenie łączą się tworząc nerw rdzeniowy (ruchowo-czuciowy) i przez otwór międzykręgowy opuszcza kanał kręgowy i następnie dzieli się na gałąź przednią (brzuszną) i tylną (grzbietową).
∝) sierp mózgu - oddziela dwie półkule mózgu od siebie ∝) namiot móżdżku - oddziela półkule mózgu od móżdżku ∝) sierp móżdżku - oddziela dwie półkule móżdżku od siebie Między oponą twardą a oponą pajęczą znajduje się włosowata przestrzeń podtwardówkowa. ∗ OPONA PAJĘCZA (PAJĘCZYNÓWKA)
∗ OPONA MIĘKKA - zawiera liczne naczynia krwionośne zaopatrujące mózgowie w krew. Opona ta przylega bezpośrednio do mózgowia oraz wnika do wszystkich zagłębień i do komór mózgu wraz z naczyniami tworząc sploty naczyniówkowe komór 7. OPONY RDZENIA KRĘGOWEGO ∗ OPONA TWARDA, która składa się z blaszki zewnętrznej (okostnej) i blaszki wewnętrznej tworzącej właściwą oponę twardą. Między tymi blaszkami znajduje się jama nadtwardówkowa. ∗ OPONA PAJĘCZA Między oponą pajęczą a blaszką wewnętrzną opony twardej znajduje się jama podtwardówkowa. ∗ OPONA MIĘKKA - przylega do rdzenia kręgowego - między oponą miękką a pajęczą znajduje się jama podpajęczynówkowa, która wytwarza zbiorniki podpajęczynówkowe (zbiorniki móżdżkowo-rdzeniowe) wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym. 8. PŁYN MÓZGOWO - RDZENIOWY (LIQUOR CEREBROSPINALIS) • jest bezbarwną, przezroczystą cieczą, ma prawie takie składniki, które są w osoczu; prawie wcale nie zawiera białek, ma mało składników upostaciowanych krwi • miejscem jego wytwarzania są sploty naczyniówkowe komór oraz ultrafiltracja osocza krwi • ilość płynu w warunkach prawidłowych 130-150 ml; dobowa objętość 550 ml • nadmierna ilość płynu w przestrzeni podpajęczynówkowej - wodogłowie ⇒ Krążenie płynu: różnica ciśnień, z komór bocznych → przez otwory międzykomorowe → komora trzecia → przez wodociąg mózgu → komora czwarta → mała ilość do kanału środkowego rdzenia kręgowego, reszta przez otwory parzyste boczne do zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego przestrzeni podpajęczynówkowej → płyn rozlewa się po całej jamie podpajęczynówkowej tworząc warstwę otaczającą całe mózgowie → do układu żylnego przez różne drogi
|
Granice płatów tworzą:
Część kory kontrolująca określone czynności ustroju nazwano ośrodkami korowymi, do których zalicza się: ♦ ośrodek korowy ruchu - mieści się w płacie czołowym, w nim zaczynają się drogi, od których zależą ruchy dowolne (świadome) przeciwległej połowy ciała. Budują go zakręt przyśrodkowy, tylne odcinki zakrętów czołowych oraz przednia część płacika okołośrodkowego. ♦ ośrodek korowy czucia - mieści się w płacie ciemieniowym, odbiera wrażenia czuciowe z przeciwległej połowy ciała; w nim kończą się drogi czuciowe. Budują go zakręt zaśrodkowy i tylna część płacika okołośrodkowego. ♦ ośrodek korowy wzroku - mieści się w płacie potylicznym wzdłuż bruzdy ostrogowej. ♦ ośrodek korowy słuchu - mieści się w płacie skroniowym. ⇒ Międzymózgowie. Dzieli się na: 1) Wzgórzomózgowie: a) wzgórze - na jego powierzchni dolnej uwypuklają się - ciało kolankowate przyśrodkowe i ciało kolankowate boczne Czynność: • podkorowy ośrodek czucia - przyjmuje wrażenia czuciowe z różnych części ciała i przekazuje je do ośrodków korowych. Jest ono stacją przekaźnikową czucia, która przyjmuje bodźce, ale ich nie rozpoznaje tylko przesyła do kory mózgu. • podkorowy ośrodek wzroku - ciało kolankowate boczne • podkorowy ośrodek słuchu - ciało kolankowate przyśrodkowe Przekazują one wrażenia wzroku i słuchu do ośrodków korowych. b) podwzgórze - leży tu przysadka mózgowa (hypophysis cerebri). Czynnościowo dzieli się na część: wzrokową, guzową i suteczkową. Czynność: • podkorowy ośrodek układu autonomicznego (część przednia związana z układem przywspółczulnym, a tylna z układem współczulnym), który kieruje czynnościami wegetatywnymi ustroju takimi jak: termoregulacja, regulacja pobierania pokarmu i wody (ośrodek głosu i pragnienia), regulacja czynności płciowych, emocje oraz regulacja snu i czuwania. W międzymózgowiu znajduje się komora trzecia (ventriculus tertius), jest to szczelina ograniczona po bokach przez wzgórze i podwzgórze. ⇒ Śródmózgowie. Dzieli się na: < konary mózgu < blaszka czworacza, która na swej powierzchni posiada
Wyróżniamy: • 8 nerwów szyjnych • 12 nerwów piersiowych • 5 nerwów lędźwiowych • 5 nerwów krzyżowych • 1 nerw guziczny 5. KOMORY MÓZGOWIA
A) Komora boczna × leży w kresomózgowiu wewnątrz półkuli mózgu × wyróżnia się w niej:
B) Komora trzecia: × jest to szczelinowata przestrzeń leżąca w płaszczyźnie pośrodkowej w międzymózgowiu × jej ścianę boczną tworzą przyśrodkowe powierzchnie wzgórza i podwzgórza × z komorami bocznymi łączy się za pośrednictwem parzystego otworu międzykomorowego × z komorą czwartą łączy się za pomocą wodociągu mózgu (jest to wąski kanał leżący w śródmózgowiu) C) Komora czwarta × leży w tyłomózgowiu wtórnym i rdzeniomózgowiu. Ku dołowi przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego, a ten przedłuża się w kanał środkowy rdzenia kręgowego × dno komory tworzy powierzchnia grzbietowa mostu i rdzenia przedłużonego tzw. dół równoległoboczny × strop utworzony jest głównie przez móżdżek. Znajdują się w nim trzy otwory: nieparzysty otwór pośrodkowy i parzyste otwory boczne, poprzez które komora komunikuje się z przestrzenią pajęczynówkową mózgowia i rdzenia kręgowego. D) Wodociąg mózgu 6. OPONY MÓZGOWIA (MENINGES ENCEPHALI) Czynność: - ochraniają mózgowie - ograniczają przestrzenie wypełnione płynem mózgowo rdzeniowym (przestrzeń podpajęczynówkowa), który jest nieodzowny w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego - zawierają komórki kościotwórcze (opona twarda) Opony ułożone są w trzy warstwy: ∗ OPONA TWARDA
⇒ Drogi odpływu płynu do układu żylnego: ♠ ziarnistości pajęczynówki ♠ sploty naczyniowe żylne ⇒ Miejsca pobierania płynu do celów diagnostycznych: ♠ nakłucie lędźwiowe - między III i IV kręgiem lędźwiowym od strony grzbietowej ♠ nakłucie podpotyliczne - między kością potyliczną a łukiem kręgu szczytowego; przez błonę szczytowo potyliczną ⇒ Rola płynu: ♠ puszki wodnej - zabezpieczającej od ucisku podstawę mózgowia ♠ płaszcza wodnego - zabezpieczającego mózgowie przed przegrzaniem ♠ pośrednika w wymianie różnych substancji między krwią a tkanką nerwową 9. UNACZYNIENIE MÓZGOWIA Koło tętnicze mózgu - jest to połączenie gałęzi mózgowia tętnicy szyjnej wewnętrznej i tętnicy podstawowej. Skład koła: • tętnice mózgu tylne - gałąź tętnicy podstawnej • tętnica mózgu środkowa • tętnica mózgu przednia - gałęzie tętnicy szyjnej wewnętrznej
ŁACINA:
Mózgowie - Encephalon |