ANATOMIA
UKLAD KRAZENIA
BUDOWA I FUNKCJA SERCA
Budowa:
serce sklada sie z 4 jam,2 przedsionkow i 2 komor,
z komory lewej wychodzi tetnica glowna (aorta) wychodzac z serca rozgalezia sie i w ten sposob zaopatruje
tkanki w tlen. Po oddaniu tlenu krew po przylaczeniu dwutlenku wegla doplywa zylami do przedsionka prawego.
Sciana serca sklada sie z 3 warstw:
nasierdzie-warstwa zewnetrzna
wsierdzie-znajduje sie w srodku miesnia
Śródsierdzie
serce umieszczone jest w worku osierdziowym.lezy w srodpiersiu.
Na czynnosc serca skladaja sie 3 fazy:
● skurcz-przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe wpływa krew z przedsionków do komór.skurcz
komor sklada sie z 2 faz: I faza to napinanie miesnia sercowego, II faza to wyrzucanie krwi do tetnic.
● rozkurcz
● pauza-krew wplywa do przedsionkow a nastepnie do komor.
Glownym miejscem w ktorym powstaja rytmiczne bodzce jest wezel ztokowo-przedsionkowy-lezy on w ujsciu
zyly glownej gornej do przedsionka prawego pobudzenie z tego wezla rozchodzi sie najpierw na przedsionki
pozniej na na komory.
W przypadku uszkodzenia wezla przedsionkowo-komorowego funkcje ta przejmuje wezel komorowy.
Blok serca-przerwanie polaczenia miedzy przedsionkami a komorami.
w sercu wyroniamy podstawe i koniuszek.
Naczynia krwionosne:
Tetnice(duze,srednie i male)-sciana tetnic jest gruba,mocna i elastyczna,sklada sie z 3 warstw:(blony
zewnetrznej,srodkowej i wewnetrznej)
Naczynia zylne-skladaja sie z 3 warstw,zbudowane sa w podobny sposob.
Naczynia wlosowate-(kapilary)-sciana zbudowana jest z 1 warstwy,polprzepuszczalna sciana,przez nia moze
przechodzic tlen i dwutlenek wegla.
KREW:
Plynie w ukladzie naczyn zamknietych.
Skład:
Osocze-stanowi 50-60% krwi.
92%-woda
8-10%-substancje stale(albuminy-4%, globuliny-2,8%, fibrynogen-0,4%-bierze udział w krzepnieciu krwi)
Elementy morfotyczne:
● erytrocyty-krwinki czerwone
● leukocyty-krwinki biale-maja wlasciwosci żerne oznacza to ze w czasie infekcji namnazaja sie i skupiaja
wokol bakterii niszczac je.
Rola krwi:
● roznosi tlen i substancje odzywcze po calym organizmie
● zabiera produkty koncowe przemiany materii szkodliwe dla organizmu
● zapewnia stalosc srodowiska wewnetrznego
● we krwi kraza hormony
● znajduja sie w niej substancje obronne ktore maja zdolnosc niszczenia bakterii.
Grupy krwi:
● A-antygen-A-przeciwciala-anty B
● AB-antygen AiB-brak przeciwcial
● B-antygen-B-przeciwciala anty-A
● 0-brak antygenu-przeciwciala-anty AiB
AUTOMATYZM SERCA
oznacza to ze serce jest zrodlem wlasnym skurczu, odpowiadaja za to wlokna Purkiniego
KRAZENIE MALE KRWI
nazywane jest inaczej krazeniem plucnym.jest to droga krwi z komory prawej do przedsionka lewego
KRAZENIE DUZE
jest to droga krwi z lewej komory do przedsionka prawego
UKŁAD MIĘŚNIOWY:
MIESNIE-OGOLNA CHARAKTERYSTYKA
Miesnie zbudowane sa z tkanki miesniowej skladajacej sie z wlokien posiadajacych zdolnosc kurczenia pod
wplywem bodzcow chemicznych, elektrycznych i mechanicznych.
Miesnie dzielimy na:
● gladkie-kierowane sa przez uklad nerwowy dzialajacy poza nasza swiadomoscia
● poprzecznie prazkowane-podlegaja kontroli osrodkowego ukladu nerwowego,sa zalezne od naszej
woli.ze wzgledu na polozenie dzielimy je na:
-powierzchowne-skorne-znajduja sie na glowie, szyi, twarzy i powierzchni dloniowej reki
-szkieletowe-przytwierdzone sa do szkieletu maja rozna grubosc dlugosc i ksztalt.
MIESNIE MIMICZNE
wplywaja na wyraz twarzy.
Do miesni twarzy zaliczamy:
● miesien potyliczno-czolowy-marszczy brwi i porusza skora glowy
● miesien dzwigacz wargi gornej i skrzydla nosa-unosi gorna warge
● miesien smiechowy-pociaga katy ust ku gorze i w bok
● miesien obnizajacy kat ust-pociaga usta i kaciki warg ku dolowi i na bok
● miesien okrezny oka-przebiega dookola oczodolu
● miesien nosowy-porusza nozdrzami
● miesien policzkowy
● miesien okrezny ust-otwiera i zamyka usta
● miesien brodkowy-marszczy brode
TKANKA MIESNIOWA
Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych,posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.
Rodzaje tkanki mięśniowej:
● tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa
● tkanka poprzecznie prążkowana serca
● tkanka gładka
PRZEMIANA GLIKOGENU PODCZAS PRACY MIESNI
Glikogen zgromadzony w mięśniach ulega rozpadowi do glukozy, która następnie spalana jest w zależności od
stopnia aktywności ruchowej.
W przypadku rozpadu glikogenu wątrobowego, uwolniona glukoza przenika do krwiobiegu, gdzie
wykorzystywana jest nie tylko na potrzeby pracujących mięśni, ale także mózgu, krwinek czerwonych i innych
tkanek.
UKŁAD KOSTNY:
BUDOWA KREGOSLUPA
Kręgosłup : zbudowany jest z 32-34 kręgów dzieli się na odcinki:
● szyjny-7
● piersiowy-12
● lędźwiowy-5
● krzyżowy-5
● guziczny-3-5
KRZYWIZNY KREGOSLUPA:
Kifoza-łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową.
Lordoza-łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną.
BUDOWA TYPOWEGO KREGU
● trzon
● 1 wyrostek kolczysty
● 1 para wyrostkow poprzecznych
● 2 pary wyrostkow stawowych
OBRECZ KONCZYNY GORNEJ
Obręcz kończyny górnej tworzą:
● łopatki
● obojczyk
● kość krucza
Obojczyk oddziela tułów od szyi, a łopatka wchodzi w skład grzbietu.
BUDOWA KOŚCI RAMIENNEJ:
➢ Trzon
➢ Koniec blizszy:
● glowa kosci ramiennej
● guzek wiekszy i mniejszy
● szyjka chirurgiczna
● grzebien guzka mniejszego i wiekszego
● szyjka anatomiczna
● bruzda miedzyguzkowa
➢ Koniec dalszy:
● głowka
● dol wyrostka lokciowego
● nadklykiec boczny i przysrodkowy
● bloczek
● bruzda nerwu lokciowego
● dol dziobiasty i promieniowy
OBRECZ KONCZYNY DOLNEJ:
● Kość miedniczna
● Kość biodrowa
● Kość łonowa
● kość kulszowa
● panewka
BUDOWA KOSCI UDOWEJ
Najdłuższa i największa kość człowieka
➢ Koniec bliższy:
● głowa kości udowej
● szyjka kości udowej
● krętarz większy
● krętarz mniejszy
● grzebień międzykrętarzowy
➢ Trzon
➢ Koniec dalszy:
● nadkłykieć przyśrodkowy i boczny
● dół międzykłykciowy
● kłykieć przyśrodkowy i boczny
BUDOWA KOSCI PODUDZIA:
w sklad wchodzi:
● kosc piszczelowa
● kosc strzałkowa
BUDOWA STOPY
Stopę dzielimy na trzy części :
➢ Kosci stepu:
● skokowa
● piętowa
● łódkowata
● sześcienna
● 3 kosci klinowate
➢ Kosci srodstopia, wyrozniamy w nich podstawe, trzon i glowe
➢ Kości palców
składaja się z trzech paliczków: podstawowego, środkowego i dalszego.
Paluch ma tylko dwa paliczki
KRĘGI:
KRAZKI MIEDZYKREGOWE
Krążek międzykręgowy pełni jednocześnie funkcję amortyzatora kręgosłupa i zapewnia mu ruchomość (jak
łożysko ślizgowe). Umożliwia zgięcie, prostowanie, ruchy boczne i obrotowe kręgosłupa. Dzięki dyskom kręgi
nie ocierają się o siebie.
KREGI SZYJNE:
W ich budowie wyrozniamy:
● otwor kregowy
● otwor wyrostka poprzecznego
● trzon
● powierzchnia stawowa
KREGI KRZYZOWE I GUZICZNE:
znajduja sie u podstawy kregoslupa
kosc krzyzowa zlozona z 5 zrosnietych kregow stanowi podstawe kregoslupa oraz laczy ja z miednica
kosc guziczna-ogonowa sklada sie z 4 zrosnietych kregow.
STAWY:
BUDOWA STAWU:
Skladaja sie z powierzchni stawowych sasiadujacych kosci oraz torebki stawowej wewnatrz ktorej znajduje sie
jama stawowa a w niej maź stawowa wyrozniamy stawy proste i zlozone.
Podzial ze wzgledu na ksztalt:
● kuliste wolne i panewkowe
● eliptyczne
● zawiasowe
● obrotowe
● srubowe
● plaskie
BUDOWA STAWU BIODROWEGO
zbudowany jest z panewki oraz glowy kosci udowej i torebki stawowej.
Mozemy wyroznic nastepujace wiezadla:
● wiezadlo glowy kosci udowej
● wiezadlo biodrowo-udowe
● wiezadlo lonowo-udowe
● wiezadlo kulszowo-udowe
UKLAD NERWOWY:
OSRODKOWY UKLAD NERWOWY
● mozgowie
● rdzen kregowy
OBWODOWY UKLAD NERWOWY
● nerwy czaszkowe-12 par
● nerwy mozgowe-31 par
MOZGOWIE
Polozone jest w jamie czaszki
➢ Podział mózgowia:
● Przedmózgowie
● Śródmózgowie
● Tyłomózgowie
Podwzgórze- zbudowane ze struktur budujących kresomózgowie i międzymózgowie.
RDZEN KREGOWY
● Leży w kanale kręgosłupa.
● Ciągnie się w postaci grubego sznura od rdzenia przedłużonego do drugiego kręgu lędźwiowego.
● W środkowej części rdzenia kręgowego występuje wąski kanał środkowy wypełniony płynem mózgowordzeniowym.
● Istota szara ma kształt litery H i otacza kanał środkowy.
● Istota biała otacza istotę szarą.
● Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy w kierunku mózgowia i w kierunku odwrotnym.
● W istocie szarej mieszczą się ośrodki kontrolujące ruchy przepony, kończyn górnych i dolnych.
OSRODKI RDZENIA KREGOWEGO
● ośrodek ruchu w przeponie
● ośrodki ruchowe kończyn górnych
● ośrodki mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha
● ośrodki kończyn dolnych
● ośrodki oddawania moczu, stolcu i nasienia
● ośrodki naczyniowe i wydzielnicze
OSRODKI KOROWE
● ruchowe
● czuciowe
● sluchowe
● wzrokowe
● mowy
● osrodki wyzszych czynnosci nerwowych-intelekt, inteligencja
NERWY CZASZKOWE
● nerwy węchowe
● nerw wzrokowy
● nerw okoruchowy
● nerw bloczkowy
● nerw trójdzielny
● nerw odwodzący
● nerw twarzowy
● nerw przedsionkowo-ślimakowy
● nerw językowo-gardłowy
● nerw błędny
● nerw dodatkowy
● nerw podjęzykowy
NERWY RDZENIOWE
w sklad wchodza wlokna nerwowe ruchowe, czuciowe i autonomiczne
wspolny pien dzieli sie na 4 galezie
● brzuszna
● grzbietowa
● oponowa
● łączącą
NERWY MOZGOWE
Nerwy mózgowe (czaszkowe) występują w liczbie 12 par nerwów. Są to:
➢ nerwy czuciowe:
● węchowe,
● wzrokowe
● słuchu i równowagi
➢ nerwy ruchowe odśrodkowe:
● okoruchowy
● bloczkowy
● odwodzący
● dodatkowy
● podjęzykowy
➢ nerwy mieszane:
● trójdzielny
● twarzowy
● językowo-gardłowy
● błędny
TKANKA NERWOWA
● Odbiera, przekazuje i reaguje na impulsy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło.
● Przewodzi ona impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów.
W skład tkanki nerwowej wchodzą:
● neurony
● komórki glejowe izolujące, podpierające i odżywiające neurony
Tkanka nerwowa ma bardzo słabe możliwości regeneracyjne.
UKLAD CHLONNY
Zaliczany jest do ukladu otwartego odpowiada za krazenie plynow tkankowych.
Do układu chłonnego zalicza się:
● naczynia chłonne (limfatyczne)
● węzły chłonne
● migdałki
● grasicę
● śledzionę i chłonkę.
wyrozniamy 2 duze przewody chlonne:
● przewod piersiowy-uchodzi w lewym kącie żylnym
● przewod chlonny prawy
Chłonka-jest plynem lekko zoltawej barwy,sklad chemiczny i biologiczny podobny do osocza krwi, od krwi rozni
sie brakiem krwinek czerwonych (erytrocytow),znajduje sie duza ilosc limfocytow w 1mm szesciennym moze byc
ich od 2 do 20 tys.
Węzeł chlonny-ksztaltem przypomina ziarno fasoli o srednicy 20-30mm pokrywa go torebka, wewnatrz znajduja
sie beleczki lacznotkankowe.
We wnetrzu znajduja sie grudki chlonne wewnatrz ktorych znajduja sie mlodsze pokolenia limfocytow
tzw.limfoplasty.
Wezly sa miejscem w ktorym powstaja limfocyty, zatrzymywane sa i niszczone bakterie, ukladaja sie w grupy od
kilku do kilkunastu sztuk.Grupki chlonne w blonie sluzowej jelita nosza nazwe mieszkow, moga wystepowac
samotne lub skupione.
ZNACZENIE UKLADU CHLONNEGO
Układ limfatyczny pełni w organizmie trzy podstawowe role:
● odpornościową - w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi.
● neutralizującą - zobojętnianie ciał obcych dla organizmu.
● odprowadzającą- odprowadzenie limfy z powrotem do krwi
SKÓRA:
Zbudowana z nastepujacych warstw:
➢ Naskorek-pokrywa skore wlasciwa,jest wytworem wielowarstwowego nablonka plaskiego.wyrozniamy
5 warstw:
zrogowaciala
jasna
ziarnista
kolczysta
podstawna-rozrodcza-znajduja sie w niej melanocyty
➢ Skora wlasciwa-zbudowana z tkanki lacznej
➢ Tkanka podskorna-zbudowana z tkanki lacznej wloknistej,zawiera komorki tluszczowe,amortyzuje
urazy.
Twory skórne:
Gruczoły potowe-sa to gruczoly cewkowe,leza w glebi skory wlasciwej,wydzielina jest pot,ktory sklada sie w
98% z wody,0,8% to sol kuchenna,niewielka ilosc mocznika,kwasu moczowego i amoniaku.Wydzielanie potu
chroni przed przegrzaniem,utrzymuje stala temp.ciala.
Gruczoły łojowe-sa to gruczoly pecherzykowe,wydzielaja łój skorny,najwiecej jest w okolicach owlosionych
ciala,łój zawiera wolne kwasy tluszczowe,cholesterol i zwiazki fosforowe.
Włosy-skladaja sie z łodygi(czesc zewnetrzna),korzenia(czesc wewnetrzna)-zgrubiala jego czesc nosi nazwe
opuszki tzw. Cebulki.
Paznokcie-sa wytworem nablonka skory,leza na dalszych opuszkach palcow.
Budowa:
● Płytka paznokciowa
● Obłączek - białawy półksiężyc u dołu płytki paznokciowej
● macierz - to miejsce wzrostu paznokcia i jedyna żywa jego część.
● Wały paznokcia - wał boczny, wał tylny
● Skórka
● Brzeg wolny
● Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy - tkanka tworząca pod wolnym brzegiem paznokcia warstwę
ochronną.
NARZADY ZMYSLOW:
Do narzadow zmyslow zaliczamy: narzad smaku i powownienia,narzad sluchu oraz narzad wzroku.
NARZAD SMAKU I POWONIENIA:
Narzad smaku:
znajduje sie w blonie sluzowej jezyka,podniebienia miekkiego i na tylnej scianie gardla.blona sluzowa
pokrywajaca jezyk usiana jest brodawkami ktore sa odpowiedzialne za odbior wrazen smakowych
koncem jezyka odbierane sa wrazenia smakowe slodkie i slone, na brzegach kwasne a na nasadzie gorzkie
Narzad powonienia:
Komórki węchowe znajdują się w górnej części jamy nosowej.komórki węchowe mają kształt wrzecionowaty i po
2 wypustki: powierzchowną, zakończoną stożkiem węchowym (receptorem zapachów), i podstawną,
przechodzącą bezpośrednio we włókno nerwu węchowego, który przeprowadza wrażenia węchowe do mózgu.
NARZAD CZUCIA POWIERZCHOWNEGO:
Wystepuja w skorze w postaci cialek krancowych, odbieraja wrazenia dotykowe: cieplo, zimno,bol
swedzenie,pieczenie itp. Pod nimi leza narzady czucia glebokiego w ktorych znajduja sie liczne
zakonczenia nerwowe sygnalizujace bol miesni i stawow.
NARZAD WZROKU I SLUCHU
Narzad wzroku:
oko-jest gleboko osadzone w oczodole
● brwi-umieszczone sa na wystajacych lukach brwiowych,zatrzymuja splywajacy pot i chronia przed
urazami mechanicznymi
● rzesy-osadzone sa na brzegach powiek,ochraniaja galke oczna przed zanies=czyszczeniami.
● Powieki-stanowia zaslony,szybko reaguja na zmiane natezenia swiatla,halas,gwaltowne ruchy,
rozprowadzaja na powierzchni oka plyn łzowy ktory nawilza galke oczna
Gruczol lzowy-wielkosc:20/12mm,barwy rozowo-szarej,produkuje łzy.w ciagu doby produkuje ok.0,5cm3
łez,stany emocjonalne maja wplyw na produkcje lez.
Sklad łez:
chlorek sodowy-1%
bialko-0,6%
woda
Spojowka-jest to powierzchnia wewnetrzna powiek
Galka oczna-zbudowana z 3 blon:
➢ Blona wloknista:
-twardowka-stanowi warstwe ochronna galki ocznej
-rogowka-przezroczysta,gladka czesc blony wloknistej,laczy sie z twardowka,nie posiada naczyn
krwionosnych,od tylu jest okragla a od przodu ma ksztalt elipsy.
➢ Blona naczyniowa
-naczyniowka-tylna czesc blony naczyniowej.od zewnatrz pokrywa siatkowke
-cialko rzeskowe-ma ksztalt pierscienia,lezy miedzy teczowka a rabkiem zebatym siatkowki.
-teczowka-w srodku niej znajduje sie otwor zwany zrenica.zabarwienie teczowki jest rozne,barwa ta
zalezy od ilosci barwnika i budowy przedniej teczowki.
➢ Blona wewnetrzna
-siatkowka-jest to blona swiatloczula jest cienka przezroczysta blona o rozowej barwie
-soczewka-zbudowana z przezroczystych wlokien tkanki lacznej.
ZNACZENIE SNU
● ma fundamentalne znaczenie dla układu nerwowego
● oszczędza energię
● obniża temperaturę ciała
● reguluje gospodarkę hormonalną
● umacnia pamięć
● stymuluje i zamyka aktywność neuronów
BUDOWA KOMORKI
w komorce wyrozniamy:
● cialo komorkowe
● jadro
● karioplazma-cialo jadra komorkowego
● blona komorkowa-reguluje wymiane substancji pomiedzy komorkami a srodowiskiem,pozwala na
przechodzenie innych substancji do wnetrza komorki,stanowi bariere ochronna.
● Mitochondria-struktury w ksztalcie ziaren krotkich paleczek lub nici,biora aktywny udzial przy podziale
komorki.
● Aparat Golgiego-koszyczek oplatajacy jadro
● Lizosomy-znajduja sie nad mitochondriami
● Centrum komorkowe-zawiera dwa ziarna
● Fibryle-wlokienka majace mozliwosc kurczenia sie,w miesniach sa miofibryle,a komorkach nerwowych
naurofibryle(komorki przewodzace)
FUNKCJE JADRA KOMORKOWEGO:
● zawiera informację genetyczną zakodowaną w DNA
● steruje biosyntezą białka
● przekazuje informację genetyczną komórkom potomnym w procesach podziałów