PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE

Dz.U.nr 169,poz.1650:

Ryzyko zawodowe- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Zagrożenie- stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Środowisko pracy- warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi i biologicznymi), w którym odbywa się proces pracy.

Wg. PN-N-18001:

Ryzyko- kombinacja częstości i prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia, wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zagrożeniem.

Ryzyko zawodowe- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Zagrożenie- stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Zagrożenie znaczące- zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.

Wg. BS 8800:

Ryzyko- brak definicji.

Zagrożenie- kombinacja prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia szczególnego niebezpiecznego zdarzenia.

Wg. Safety Cert:

Ryzyko- kombinacja prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia określonego niebezpiecznego zdarzenia.

Zagrożenie- źródło szkody lub sytuacja potencjalnie szkodliwa w kategorii obrażeń ciała, szkody na zdrowiu bądź szkody własności, szkody środowiskowej lub kombinacji wyżej wymienionych.

Wg. Wytycznych do systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy ILO-OSH 2001:

Ryzyko zawodowe- kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu oraz pogorszenia stanu zdrowia pracowników powodowanego tym zdarzeniem.

Zagrożenie- potencjalne źródło możliwych urazów lub pogorszenia stanu zdrowia.

Wg. PN-EN 1070:2003 Maszyny. Bezpieczeństwo. Terminologia:

Ryzyko- kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia urazu lub pogorszenia stanu zdrowia i stopnia ich ciężkości w sytuacji zagrożenia.

Zagrożenie- źródło możliwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia.

Wg. OHSAS 18001:

Ryzyko- połączenie prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia zdarzenia wypadkowego.

Zagrożenie- czynnik lub sytuacja potencjalnie niebezpieczna, mogące spowodować urazy, choroby, uszkodzenie własności, zniszczenie mienia, środowiska pracy lub kombinacja tych możliwości.

Zdarzenie wypadkowe- sytuacja która spowodowała wypadek lub mogła potencjalnie go spowodować.

Ocena ryzyka wykonywana jest w celu identyfikacji i kontroli strat. Zarządzanie stratami obejmuje:

- identyfikację wszystkich zagrożeń

- ocenę ryzyka dla każdego zagrożenia

- przygotowanie planu poprawy

- monitorowanie planu poprawy

METODY IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ.

- przeglądy wypadków zarówno w organizacji jak i branży (raporty z badania wypadków oraz dane z innych źródeł branży)

- „burze mózgów” i obserwacje zagrożeń prowadzone przez zespół mający dobrą wiedzę na temat wykorzystywanych urządzeń, materiałów i metod pracy

- wykorzystywanie list kontrolnych i rejestrów, takich jak

* listy niebezpiecznych materiałów i procesów

* listy wykonywanych prac niebezpiecznych

* lista części krytycznych wyposażenia

* formularze do inspekcji

* procedury

* dzienniki konserwacji

* dzienniki pierwszej pomocy

- HAZOP- analiza zagrożeń i procesu, często wykorzystywana w przemyśle chemicznym i naftowym; technika ta jest szeroko stosowana w całym przemyśle

- FMECA- analiza stanów awaryjnych, skutków i stopnia zagrożenia. Jest często wykorzystywana do wykrywania słabych punktów zautomatyzowanych systemów bezpieczeństwa, jest uzupełnieniem do HAZOP.

- CTA- analiza zadań krytycznych- metoda identyfikacji działań powodujących największe ryzyko w celu określenia niezbędnych środków kontroli

- FTA- analiza przy pomocy drzewa błędów. Przy pomocy FTA ustalany jest ciąg zdarzeń poprzedzających błąd lub zdarzenie wypadkowe, aby określić podstawowe lub pośrednie przyczyny

- ETA- analiza przy pomocy drzewa zdarzeń, działa w kierunku odwrotnym niż FTA. Analizuje zdarzenia i przewiduje ich skutki.

METODY OCENY RYZYKA

- matrycowe

- wskaźnikowe

- grafy

- inne

1.Metody ogólne

-ALARP

2.Matryce ryzyka (parametr ryzyka):

- wstępna analiza zagrożeń PHA (S-stopień szkód, P- prawdopodobieństwo szkód)

Analiza ryzyka prowadzona metodą PHA obejmuje etapy:

-określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn określenie możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwa zdarzenia szkód P, z jakim szkody mogą wystąpić

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W, które określa zależność W=S*P

- matryca ryzyka2 (C- skutki zdarzenia, P- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 2 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia P, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W określany jako W=C*P

Szacowanie skutków zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków P odbywa się w skali 6 klas dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

- matryca ryzyka3 (C- skutki zdarzenia, P- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 3 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia P, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W określany jako W=C*P

Szacowanie skutków zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków P odbywa się w skali 5 klas dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

- matryca ryzyka 4 (A- skutki zdarzenia, B- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 4 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia A i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia B, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka R określany jako R=A*B

Szacowanie skutków zdarzenia A i prawdopodobieństwa skutków B odbywa się w skali sześciu stopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia.

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

matryca ryzyka 5 (C- następstwa zdarzenia, P- prawdopodobieństwo następstw)

- analiza bezpieczeństwa pracy JSA (F- częstotliwość występowania zagrożeń, O- prawdopodobieństwo zdarzenia, A- możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody)

- matryca ryzyka 6- A- wielkość szkód, D- prawdopodobieństwo wystąpienia szkód)

- matryca ryzyka BS 8800 (ciężkość następstw, prawdopodobieństwo następstw)

- matryca ryzyka7 - Studenski (skutki zdarzenia, prawdopodobieństwo skutków)

- matryca ryzyka PN-N-18002 (szkodliwość, prawdopodobieństwo szkodliwości)

3.Wskaźniki ryzyka

- wskaźnik ryzyka RISK SCORE (S- możliwe skutki zdarzenia, E- ekspozycja na zagrożenie, P- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- wskaźnik wartości ryzyka (W- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, H- częstotliwość wystąpienia zdarzenia, A- spodziewane skutki zdarzenia)

- metoda pięciu kroków (P- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, F- częstotliwość narażenia, S- następstwa zdarzenia, 1-liczba narażonych)

R=P*F*S*I

- wskaźnik ryzyka WPR (A- prawdopodobieństwo zdarzenia, B- częstość występowania, C- rodzaj szkód, D- zakres szkód)

WPR=A*B*C*D

4.Grafy ryzyka

- graf ryzyka 1 (S- wielkość szkód, A- czas występowania zagrożenia, G- możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, W- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- graf ryzyka 2 (A- wielkość szkód, B- okres przebywania w strefie zagrożenia, C- możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, D- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- graf ryzyka 3 (S- ciężkość urazu(strata), E- ekspozycja, A- możliwość uniknięcia urazu, O- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia)

5.Inne

- ocena ryzyka zawodowego dla czynników mierzalnych (P max- wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie)

- analiza skutków i przyczyn błędów (P- prawdopodobieństwo skutku, Z- skutek, W- wykrywalność)

- kalkulator ryzyka (prawdopodobieństwo zdarzenia, ekspozycja na zagrożenie, skutki)

METODY ANALIZY RYZYKA:

-analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych HAZOP

-analiza przyczyn i skutków FMEA (FMCA)

- analiza co jeśli

- analiza bezpieczeństwa procesu PSA

- analiza drzewa błędów FTA

- analiza drzewa wydarzeń ETA

- analiza przyczyn i skutków będąca kombinacją metod FTA i ETA

- analiza niezawodności ludzkiej HRA

- listy kontrolne (CHL)

1.Podstawowe definicje ryzyka zawodowego (normalizacja i rozporządzenia)

Dz.U.nr 169,poz.1650:

Ryzyko zawodowe- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Wg. PN-N-18001:

Ryzyko- kombinacja częstości i prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia, wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zagrożeniem.

Ryzyko zawodowe- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Wg. BS 8800:

Ryzyko- brak definicji.

Wg. Safety Cert:

Ryzyko- kombinacja prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia określonego niebezpiecznego zdarzenia.

Wg. Wytycznych do systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy ILO-OSH 2001:

Ryzyko zawodowe- kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu oraz pogorszenia stanu zdrowia pracowników powodowanego tym zdarzeniem.

Wg. OHSAS 18001:

Ryzyko- połączenie prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia zdarzenia wypadkowego.

2. Podstawowe definicje zagrożeń (normalizacja i rozporządzenia)

Dz.U.nr 169,poz.1650

Zagrożenie- stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Środowisko pracy- warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi i biologicznymi), w którym odbywa się proces pracy.

Wg. PN-N-18001:

Zagrożenie- stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Zagrożenie znaczące- zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.

Wg. BS 8800:

Zagrożenie- kombinacja prawdopodobieństwa i konsekwencji wystąpienia szczególnego niebezpiecznego zdarzenia.

Wg. Safety Cert:

Zagrożenie- źródło szkody lub sytuacja potencjalnie szkodliwa w kategorii obrażeń ciała, szkody na zdrowiu bądź szkody własności, szkody środowiskowej lub kombinacji wyżej wymienionych.

Wg. Wytycznych do systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy ILO-OSH 2001:

Zagrożenie- potencjalne źródło możliwych urazów lub pogorszenia stanu zdrowia.

Wg. PN-EN 1070:2003 Maszyny. Bezpieczeństwo. Terminologia:

Zagrożenie- źródło możliwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia.

Wg. OHSAS 18001:

Zagrożenie- czynnik lub sytuacja potencjalnie niebezpieczna, mogące spowodować urazy, choroby, uszkodzenie własności, zniszczenie mienia, środowiska pracy lub kombinacja tych możliwości.

Zdarzenie wypadkowe- sytuacja która spowodowała wypadek lub mogła potencjalnie go spowodować.

3. Metody identyfikacji zagrożeń na stanowiskach pracy:

1. - „burze mózgów” i obserwacje zagrożeń prowadzone przez zespół mający dobrą wiedzę na temat wykorzystywanych urządzeń, materiałów i metod pracy

2. wykorzystywanie list kontrolnych i rejestrów, takich jak

• listy niebezpiecznych materiałów i procesów

• listy wykonywanych prac niebezpiecznych

• lista części krytycznych wyposażenia

• formularze do inspekcji

• procedury

• dzienniki konserwacji

• dzienniki pierwszej pomocy

- HAZOP- analiza zagrożeń i procesu, często wykorzystywana w przemyśle chemicznym i naftowym; technika ta jest szeroko stosowana w całym przemyśle

- FMECA- analiza stanów awaryjnych, skutków i stopnia zagrożenia. Jest często wykorzystywana do wykrywania słabych punktów zautomatyzowanych systemów bezpieczeństwa, jest uzupełnieniem do HAZOP.

- CTA- analiza zadań krytycznych- metoda identyfikacji działań powodujących największe ryzyko w celu określenia niezbędnych środków kontroli

- FTA- analiza przy pomocy drzewa błędów. Przy pomocy FTA ustalany jest ciąg zdarzeń poprzedzających błąd lub zdarzenie wypadkowe, aby określić podstawowe lub pośrednie przyczyny

- ETA- analiza przy pomocy drzewa zdarzeń, działa w kierunku odwrotnym niż FTA. Analizuje zdarzenia i przewiduje ich skutki.

4. Metody szacowania ryzyka zawodowego (ogólne, matrycowe, wskaźnikowe, grafy, inne - przykłady i istota szacowania ryzyka.

1.Metody ogólne

-ALARP

2.Matryce ryzyka (parametr ryzyka):

- wstępna analiza zagrożeń PHA (S-stopień szkód, P- prawdopodobieństwo szkód)

Analiza ryzyka prowadzona metodą PHA obejmuje etapy:

-określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwa zdarzenia szkód P, z jakim szkody mogą wystąpić

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W, które określa zależność W=S*P

- matryca ryzyka2 (C- skutki zdarzenia, P- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 2 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia P, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W określany jako W=C*P

Szacowanie skutków zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków P odbywa się w skali 6 klas dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

- matryca ryzyka3 (C- skutki zdarzenia, P- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 3 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia P, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W określany jako W=C*P

Szacowanie skutków zdarzenia C i prawdopodobieństwa skutków P odbywa się w skali 5 klas dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

- matryca ryzyka 4 (A- skutki zdarzenia, B- prawdopodobieństwo skutków)

Matryca ryzyka 4 obejmuje etapy:

- określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka

-sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń

-oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych strat poprzez skutki zdarzenia A i prawdopodobieństwa skutków zdarzenia B, z jakimi skutki mogą wystąpić.

-wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka R określany jako R=A*B

Szacowanie skutków zdarzenia A i prawdopodobieństwa skutków B odbywa się w skali sześciu stopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia.

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

matryca ryzyka 5 (C- następstwa zdarzenia, P- prawdopodobieństwo następstw)

- analiza bezpieczeństwa pracy JSA (F- częstotliwość występowania zagrożeń, O- prawdopodobieństwo zdarzenia, A- możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody)

- matryca ryzyka 6- A- wielkość szkód, D- prawdopodobieństwo wystąpienia szkód)

- matryca ryzyka BS 8800 (ciężkość następstw, prawdopodobieństwo następstw)

- matryca ryzyka7 - Studenski (skutki zdarzenia, prawdopodobieństwo skutków)

- matryca ryzyka PN-N-18002 (szkodliwość, prawdopodobieństwo szkodliwości)

3.Wskaźniki ryzyka

- wskaźnik ryzyka RISK SCORE (S- możliwe skutki zdarzenia, E- ekspozycja na zagrożenie, P- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- wskaźnik wartości ryzyka (W- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, H- częstotliwość wystąpienia zdarzenia, A- spodziewane skutki zdarzenia)

- metoda pięciu kroków (P- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, F- częstotliwość narażenia, S- następstwa zdarzenia, 1-liczba narażonych)

R=P*F*S*I

- wskaźnik ryzyka WPR (A- prawdopodobieństwo zdarzenia, B- częstość występowania, C- rodzaj szkód, D- zakres szkód)

WPR=A*B*C*D

4.Grafy ryzyka

- graf ryzyka 1 (S- wielkość szkód, A- czas występowania zagrożenia, G- możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, W- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- graf ryzyka 2 (A- wielkość szkód, B- okres przebywania w strefie zagrożenia, C- możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, D- prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia)

- graf ryzyka 3 (S- ciężkość urazu(strata), E- ekspozycja, A- możliwość uniknięcia urazu, O- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia)

5.Inne

- ocena ryzyka zawodowego dla czynników mierzalnych (P max- wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie)

- analiza skutków i przyczyn błędów (P- prawdopodobieństwo skutku, Z- skutek, W- wykrywalność)

- kalkulator ryzyka (prawdopodobieństwo zdarzenia, ekspozycja na zagrożenie, skutki)

---