WRAŻENIA ZMYSŁOWE I PERCEPCJA
Percepcja - procesy organizujące informacje w obrazy zmysłowe oraz interpretujące je jako wytwór obiektów lub wydarzeń pochodzących z zewnętrznego, trójwymiarowego świata. (Identyfikacja bodźca dystalnego na podstawie bodźca proksymalnego.)
Etapy percepcji:
- odbiór wrażeń - stymulacja narządu zmysłu powoduje impulsy neuronalne, doświadczenie zmian
- organizacja percepcji - integrowanie informacji sensorycznych w spójne obrazy (określenie wielkości, kształtu ruchu, odległości, etc.)
- identyfikacja i rozpoznawanie - nadanie znaczenia spostrzeżeniom (czym jest dany przedmiot i jaką pełni funkcję, identyfikacja ludzi jako mężczyzn i kobiety)
Bodziec dystalny - fizyczny przedmiot w świecie zewnętrznym
Bodziec proksymalny - obraz optyczny na siatkówce
Psychofizyka - badanie relacji między stymulacja fizyczna a doświadczeniem psychicznym. (Gustav Fechner 1801-87)
Próg absolutny - minimalny zasób energii fizycznej potrzebny do wytworzenia doznania zmysłowego (Jak dużo trzeba wsypać cukru, aby herbata była słodka?). Poziom bodźca, przy którym sygnał zmysłowy jest wykrywany w ½ przypadków).
Funkcja psychometryczna - wykres przedstawiający wyniki badania progu absolutnego (odsetek detekcji bodźca ↕ przy jego intensywności ↔).
Adaptacja sensoryczna - komórki recepcyjne tracą zdolność do reagowania po pewnym czasie stymulacji.
Tendencyjność reakcji - tendencja obserwatora do reagowania w określony sposób, niezależnie od działania sygnałów zmysłowych.
Teoria detekcji sygnałów - SDT - systematyczne podejście do problemu tendencyjności reakcji. Nie koncentrujemy się na procesach sensorycznych, a podkreślamy znaczenie procesów dokonywania oceny obecności lub nieobecności zdarzeń bodźcowych.
Etapy:
- początkowy proces sensoryczny - wrażliwość obserwatora na siłę bodźca
- oddzielny proces decyzyjny - tendencyjność reakcji obserwatora
Trafienie - sygnał BYŁ, obserwator powiedział TAK.
Pudło - sygnał BYŁ, obserwator powiedział NIE.
Fałszywy alarm - sygnału NIE BYŁO, obserwator powiedział TAK.
Prawidłowe odrzucenie - sygnału NIE BYŁO, obserwator powiedział NIE.
Próg różnicy - najmniejsza dostrzegalna fizyczna różnica między dwoma bodźcami. Punkt, w którym bodźce są odróżniane w ½ przypadków.
Ledwie dostrzegalna różnica - JND - najmniejsza różnica między dwoma doznaniami, która pozwala na rozpoznanie ich jako odmiennych.
Prawo Webera - wielkość progu różnicy jest proporcjonalna do natężenia bodźca standardowego (Ernst Weber - 1834).
∆I/I=k ∆ - wielkość przyrostu powodującego ledwie dostrzegalną różnicę
I - intensywność bodźca wzorcowego
Transdukcja - przekształcenie jednej formy energii fizycznej w inną formę (światło → impulsy nerwowe).
Receptory zmysłowe - komórki przekształcające sygnały fizyczne w sygnały komórkowe, które są przetwarzane przez układ nerwowy.
Psychologia Gestalt - psychologia postaci, zjawiska psychiczne można zrozumieć jedynie wtedy, gdy traktuje się je jako zorganizowane, ustrukturowane całości, a nie rozproszone zbiory pierwotnych elementów percepcyjnych (Kurt Koffka 1935, Wolfgang Köhler 1947, Max Wertheimer 1923).
Prawa Gestalt:
Prawo bliskości - grupowanie najbliższych elementów.
Prawo podobieństwa - grupowanie elementów najbardziej podobnych.
Prawo ciągłości - spostrzeganie linii jako ciągłych, gdy są przerwane.
Prawo domykania - zapełnianie przerw w obiektach.
Integracja przestrzenna - łączenie informacji z fiksacji (jedno spojrzenie) na różnych wymiarach przestrzennych.
Integracja czasowa - łączenie informacji z fiksacji w różnych punktach w czasie.
Ślepota na zmianę - trudności z zauważeniem zmian między jednym a drugim spojrzeniem na daną scenę.
Percepcja ruchu - wymaga łączenia informacji z poszczególnych spojrzeń, rzutów oka na świat.
Zjawisko fi - najprostsza forma pozornego ruchu; złudzenie ruchu, w którym jeden lub więcej punktów świetlnych kolejno zapala się i gaśnie, tworząc wrażenie jednego poruszającego się punktu świetlnego.
Stałość percepcyjna - utrzymywanie niezmienionego postrzegania obiektu pomimo zmienności jego obrazu na siatkówce.
Złudzenie Ponzo - zbiegające się linie sprawiają wrażenie głębi, górna linia pozioma wydaje się dłuższa niż dolna.
Stałość wielkości - zdolność postrzegania rzeczywistej wielkości obiektu mimo zmian wielkości jego obrazu na siatkówce.
Pokój Amesa - pokój z nieprostokątnych powierzchni umieszczonych pod różnymi kątami pod względem głębokości i wysokości. Patrząc przez dziurkę od klucza, układ wzrokowy interpretuje go jako zwykły pokój i nie odczytuje prawdziwych informacji na temat wysokości przebywających w nim osób.
Stałość kształtu - zdolność postrzegania prawdziwego kształtu obiektu mimo zmian kształtu jego obrazu na siatkówce.
Stałość jasności - tendencja do postrzegania białości, szarości lub czerni obiektów jako stałych, przy zmieniającym się natężeniu oświetlenia.
Złudzenie - doświadczenie zestawu bodźców w ewidentnie nieprawidłowy sposób. Większość ludzi przeżywa złudzenia w takich samych sytuacjach percepcyjnych, z powodu wspólnej fizjologii systemów sensorycznych i nakładających się doświadczeń ze światem.
Złudzenie Müllera-Lyera - która z linii jest dłuższa?
Richard Gregory 1966 - zwykła strzałka - zewnętrzny róg budynku, otwarta strzałka - wewnętrzny róg.
Złudzenie Poggendorfa - czy linia ukośna jest złamana?
Złudzenie Zöllnera - czy linie pionowe są równoległe?
Złudzenie góry cylindra - co jest większe: rondo czy góra cylindra?
Przetwarzanie typu dół-góra - pobieranie danych zmysłowych z otoczenia i wysyłanie ich do mózgu w celu wydobycia i dokonania analizy informacji (przetwarzanie sterowane przez dane).
Przetwarzanie typu góra-dół - udział wcześniejszych doświadczeń, wiedzy, motywacji i kontekstu kulturowego w postrzeganiu świata. Wpływają one na sposób interpretacji i klasyfikacji postrzeganego przedmiotu (przetwarzanie sterowane pojęciowo).
Odtwarzanie fonemiczne - w przypadku zagłuszenia części wypowiedzi, osoba nie zdaje sobie sprawy z tego i ma tendencję do „słyszenia” tej informacji, nawet wtedy, gdy dźwięk został zastąpiony przez szum.
Wprowadzenie do psychologii - notatki
4