Ptaki Aves

• Bardzo różnorodna grupa kręgowców

• Od 5cm (koliberek hawajski) do 2,75 m (struś północnoafrykański)

• Ok 10 tyś gatunków na świecie

• W Polsce stwierdzonych 450 gatunków

Budowa - cechy charakterystyczne

• Mostek rozbudowany - grzebień, miejsce przyczepu mięśni

• Ramie przekształcone i przygotowane do lotu, dzięki dużym, dobrze wykształconym kością dłoniowym

• Kończyna dolna: silnie wydłużona kość skokowa i podudzia, patrząc na ptaki nie widzimy kości udowej („kolano” które widzimy to pięta)

• Podział piór - zewnętrzne nazywamy lotkami I i II rędu, na ogonie - sterówki, równe z każdej strony

Systematyka:

Gromada: Aves - Ptaki

Podgromada: Archeornithes - praptaki +

Podgromada: Neornithes - ptaki właściwe

Nadrząd: Odontognarhae

Nadrząd: Impennes - pingwiny

Nadrząd: Paleognathae

Nadrząd: Neognathae - występują w polsce

Ptaki w Polsce:

Rząd: blaszkodziobe

• Posiadają blaszki (ząbki) na dziobie służące do filtrowania pokarmu

*Łabędź niemy:**

• Trzyma skrzydła uniesione na kształt beczki

• Pomarańczowy dziób, nad nim czarny guzek

• Pisklaki szare lub białe (łabędź polski)

• Pospolity

• Nie nurkuje, zanurza szyję

• Żywi się pokarmem roślinnym

*Krzyżówka

• Znaczny dymorfizm

• Samica brązowa, samiec zielona metalicznie połyskująca głowa, brązowa pierś, fioletowe lusterko na piórze

• Zanurzają głowę, nie nurkują

• Pospolite, łowne

*Gągoł:**

• Samiec ciemna głowa (ciemno czarna), biała plamka u nasady dzioba

• Samica mniej kontrastowa, brązowo szara

• Dziuple, budki lęgowe (dziuplak)

Rząd: Grzebiące (galiformes) kuraki

• Nieliczny w Polsce

*Bażant

• Sporowadzony z azji

• Samiec: długi ogon, ciemnogranatowa głowa z fałdami wokół głowy

• Samica mniej kontrastowa, brązowa

• Długi ogon

• Gatunek łowny

Rząd: Perkozy (podicipediformes)

*Perkoz dwuczuby

• Jeziora, stawy

• w okresie godowym wokół głowy ma kryzę złotobrązową (ubarwienie)

• dorosłe osobniki wożą młode na grzbiecie,

• odżywia się bezkręgowcami

• najpospolitszy w Polsce

Rząd: Pełnopłetwe (Pelecaniformes)

Rodzina: Pelikany

Rodzina: Czaple

Rodzina: Kormorany

*Czapla siwa

• nieco ciemniejsza od bociana

• szyja esowato wygięta w locie i kiedy stoi

• szare upierzenie w okresie godowym

• posiada dwa wysmukłe pióra, gniazduje kolonijnie, żywi się rybami

*Kormoran **

• żywi się rybami

• o połowę mniejszy od czapli

• ciemny, prawie czarny, żółty dziób, młode mają białe brzuchy

• gniazduje kolonijnie

• bardzo dobrze nurkuje

• suszą się z rozłożonymi skrzydłami w charakterystycznej pozie

Rząd: Brodzące (Ciconiformers)

Rodzina: Bocianowate

*Bocian biały**

• prosta szyja, biały, czarne lotki

• żywi się bezkręgowcami, gryzoniami, pisklętami

• gniazduje na wsiach, granicach miast

• ptak migrujący przez Azję do Afryki

*Bocian czarny**

• ciemny, prawie czarny, połyskujący na zielono

• biały brzuch i pachy

• rybożerny

• gniazduje w lesie na koronach drzew

• płochliwy

• objęty ochroną gatunkową i strefową

Rząd: szponiaste (Falconifeormes)

• typowe drapieżniki

• dobrze rozwinięte szpony

*Pustułka**

• sokół

• pospolita

• gniazduje na wysokich budynkach, zajmuje budki lęgowe

• dymorfizm: Samiec - szara głowa z czarnym wąsem, brązowy grzbiet; samica: brązowa w plamki, większa od samca

• żywi się gryzoniami

*Bielik**

• dorosły - jasna głowa, żółty dziób, biały ogon - około 5 roku życia

• młode - ciemna głowa i ogon, cały brązowy, dziób ciemny

• żywi się rybami, padliną, małe ssaki

• związany ze środowiskiem wodnym

• ochrona strefowa

Rząd: Żurawiowe (Gruiformes

• podmokłe tereny

*Łyska

• niewielki (wielkości małego kurczaka) grafitowoczarny z wyraźną białą płytką nad dziobem

• odżywia się bezkręgowcami

*Żuraw**

• większy od bociana

• ogon puszysty, na głowie czerwona czapeczka

• w okresie zimowym migrują na południe Europy

• wybierają olsy, zimowiska

• do 2 młodych w jednym lęgu

• szybko uczą się samodzielności

• sejmiki - zbierają się razem i odlatują na południe

• pokarm roślinny

Rząd: Dropie

*Drop**

• wyginęły w 86 roku

• największy ptak w Europie

• brak siedlisk w Polsce -rozległe łąki

• najbliższa populacja w Niemczech, a naturalna na Węgrzech

Rząd: Siewkowe (Maradriiformes)

Podrząd: Siewkowce (Charadrii)

Podrząd: Bekasowce (Scolopaci)

Podrząd: Mewowce(Lari)

SIewkowce:

*Batalion:**

• migrujący

• podmokłe tereny lęgowe nad Biebrzą

• W okresie godowym dostaje długie pióra na szyi tzw. Kryzy (w okolicy maja)

• Tokowisko - walczą ze sobą samce, a samice wybierają jednego z nich; bywają niestrojne samce, te próbują wykorzystać nieuwagę strojnych i kopulować

• Zagrożony

*Czajka:**

• Tereny podmokłe

• Częstsza od bażanta

• Głośna, agresywna

• Może zaatakować lisa lub człowieka, który zbliży się do gniazda

• Migruje

• Zagrożona

• Obecność na głowie czubka z dłuższych piór

Mewy:

*Śmieszka:

• Pospolita

• W okresie godowym czarne ubarwienie głowy

• Czerwone nogi i dziób

• Jasnoszary grzbiet

• Po przepierzeniu jedna plamka przy głowie, brak kapturka - szata spoczynkowa

Rząd: Gołębiowe

*Sierpówka:**

• Synantropijny

• Jasnoszare jednolite ubarwienie z czarnym pasem wokół szyi

Rząd: Sowy

*Płomykówka:**

• Wsie i małe miejscowości, najczęściej w wieżach kościelnych

• Szlara - część twarzowa, ułatwia odbieranie dźwięków i bodźców wzrokowych, ma kształt serca

• Złoty brzuch, szary grzbiet, oko czarne

• Składa jaja na ziemi lub na belce - nie buduje gniazd

• Pokarm - gryzonie

Rząd: Jerzykowate

*Jerzyk:

• Wysokie budynki, w otworach wentylacyjnych i w szparach, rzadziej dziuple i tam składa jaja

• Często mylony z jaskółką - dużo dłuższe ciało

• Kopulują w locie

• Dużo śpią

• Trudno im się poderwać do lotu, mają krótkie nóżki

• Często gniazdują w koloniach

• Pokarm - owady

• Migruje na zimowiska do Afryki, a do Polski przylatują na początku maja

Rząd: Kraskowe

• Ciepłe części kontynentu

*Zimorodek**

• Trochę mniejszy od szpaka

• Czyste rzeki

• Pokarm - drobne ryby

• Gniazda na stromych brzegach rzek

• Samiec podobny do samicy - rudawy brzuch, ciemny grzbiet, masywny dziób

*Dudek**

• Charakterystyczny czubek na głowie, sterczący w momencie zagrożenia

• Skrzydła w czarno-białe pasy

• Lot przypomina lot motyla - powolne uderzanie skrzydłami

• Dziuple

• Tereny użytkowe

• Na wierzbach łowiastych

• Pokarm - bezkręgowce, głównie prostoskrzydłe

Rząd: Dzięciołowe - około dziesięciu w Polsce

*Dzięcioł czarny**

• Duży, czarne ubarwienie, czerwona czapeczka - u samców na całej głowie, u samic mała plama z tyłu głowy

• Lasy iglaste, stare

• Pokarm - mrówki, drąży podłużne, pionowe dziury w drzewie podczas wydobywania gmachówek

Rząd: Wróblowe

Podrząd: Pierwowróblowce

Podrząd: Śpiewające

*Dymówka( Jaskółka)**

• Synantropijny, gniazduje w budynkach, oborach, stajniach

• Owadożerny

• Grzbiet granatowo-czarny

• Czerwone czoło

• Bordowo-czerwone podgardle

• Zewnętrzne pióra ogona dłuższe i wykształcone w tzw. Widełki - świadczą o kondycji

• Owadożerne - pszczoły i muchy

• Gniazda zbudowane z gliny i śliny

• Zimują w Afryce i wracają na początku wiosny

*Pliszka siwa**

• Szary grzbiecik

• Czarny podbródek ( śliniak), długi ogon

• Przeważnie chodzi po ziemi

• Poluje na owady

• Migruje na południe

*Rudzik**

• Niewidoczny dymorfizm - samiec na górze podczas kopulacji

• Ruda pierś

• Oliwkowo-brązowy grzbiecik

• Zimują w Polsce

*Bogatka**

• Parki, lasy, pospolita

• Czarna czapeczka, białe policzki, na żółtym brzuchu czarny pas w kierunku ogona, u samca szerszy, u samicy wąski, czasem nie dochodzi do ogona

• Dziuplak - gniazdo w dziuplach (budkach lęgowych)

• Do 10 pisklaków, może mieć 2 razy w roku

*Modraszka**

• Mniejsza

• Na głowie nieduża niebieska czapeczka, brak paska na brzuchu, ma nieduży niebieski ślad

• Takie samo środowisko i gniazda jak bogatka

*Mazurek**

• Brązowa czapeczka i czarna plama na białym policzku

• Raczej na wsiach

• Żyją stadnie

• Gniazdują razem i żerują grupowo

*Wróbel**

• Szara czapeczka, brak plamki na policzku

• Samce - czarne upierzenie na piersi - śliniak, im więcej czarnego tym lepsza pozycja, świadczy też o hierarchii

• Samica brązowa, bez szczególnych elementów upierzenia

*Kowalik**

• Żeruje na drzewach poruszając się wzdłuż pnia, wyjada bezkręgowce, owady

• Rudy brzuch, szary grzbiet

*Zięba**

• Najliczniejszy

• Dymorfizm

• Samiec - szara czapeczka, rudawe policzki i grzbiet, biały panel na skrzydle

• Samica - zielono-brązowa, biała plama na skrzydle

• Pokarm - nasiona i owady

• Zamieszkuje lasy, parki

*Gil**

• Samiec - czerwony brzuch, szary grzbiet i czarna czapeczka

• Samica - szary brzuch, grzbiet i czarna czapeczka

• Odżywia się nasionami głogu, dzikiej róży, owadami

*Grubodziób**

• Masywny dziób - potrafi rozłupać na pół pestkę wiśni lub czereśni

• Żywi się owadami i roślinami

• Gatunek leśny, lasy liściaste, na klonie

*Trznadel**

• Tereny rolnicze, pola, łąki, krzaki

• Blisko spokrewniony z kanarkiem

• Często przesiadują na krzakach i śpiewają

*Szczygieł**

• Rzadko w Polsce

• Czerwone ubarwienie części twarzy, na skrzydle charakterystyczny żółty pasek

• Pożywienie - owady, chętnie żerująna ostach ( nasiona)

*Kos**

• Pospolity, miasta, parki, ogrody, krzaki

• Dobrze widoczny dymorfizm

• Samiec - czarny, żółty dziób i obrączka wokół oka, a samice brązowe

• Żerują na ziemi, bezkręgowce, jarzębiny, głogi

*Szpak**

• Pospolity, miasta, parki, lasy

• Dziuplaki

• W okresie godowym zielono-fioletowa metalicznie błyszcząca szata, spoczynkowa jest z plamkami

• Stada przemieszczają się na noclegowiska

• Pokarm - owady, owoce

• Dawniej był łowny

*Gąsiorek**

• Dzierzby - ptaki związane z ciepłymi krajami

• Dymorfizm

• Samiec - czarny pasek przy oku, rudawo-brązowy grzbiet, szara czapeczka, samica - szaro-brązowa

• Pokarm - świerszcze, pasikoniki, gryzonie

Krukowate

*Sójka**

• Niebieski panel na skrzydle, lasy liściaste, lubi dęby

*Sroka

• Pióra zielono-fioletowo-granatowe

• Wyjadają pisklęta - przyczyniają się do redukcji lęgów

*Gawron

• Mniejszy od kruka

• Wyłysiała nasada dzioba

• Metaliczny fioletowy odcień

• Gniazduje kolonijnie - parki, cmentarze

*Kawka**

• Gniazduje w otworach wentylacyjnych, kominy, otwory przy dachach

• Jasna błękitna tęczówka

• Nasze odlatują na południe a do nas przylatują z północy lub ze wschodu

*Wrona siwa

• Mniej masywna od gawrona

• Czarne skrzydła, szary tułów

*Kruk

• Dużo większy od gawrona

• Masywny dziób z opierzeniem wokół

• Nie poluje, padlinożerca