Pitagoras - mądrość boża, miłosierdzie ludzkie, bezinteresowność, brak samokonsumpcji - działalność wszelkiej miłości. Miłowanie mądrości - filozofii
Tales z Miletu - za co go lubią Grecy - trójkąt równoramienny (Egipt), zaćmienie słońca, żegluga według gwiazd (Fenicjanie), uduchowienie (Egipt), z wody (Babilon). Świat ożywiony bo w ruchu:
Wilgoć- życie
Suchość - śmierć
Świat - różnorodność i jedność- nowe, ale już było. Woda przybiera różną postać, woda nieskończona, praźródło życia. Umiejętność nauka.
Anaksymander - apeiron - bezkres - materia
Anaksymenes - powietrze - arche - niewyczerpane źródło tworzenia świata
Filozofia Jońska - przyroda - świat jest jaki jest (ontologia - byt, epistemologia - poznanie, episteme - nauka/wiedza)
Heraklit z Efezu - wszystko w ruchu, ogień żywiołem zmienia świat - powoduje ruch, opończa z ognia otacza ziemię, zapalające się gazy to gwiazdy (zwany ciemnym bo pisał skomplikowanie), panta rei - wszystko płynie
Parmenides - ruch sprzeczny (od czegoś do czegoś), nie przysługuje bytowi (to co to jest), byt - nie byt, ruch - brak ruchu.
Diogenes - filozofia od barbarzyńców, byt wieczny (brak początku i końca), niepodzielny. Zmysły a rozum - wady: subiektywne, omylne. Racjonalizm - ratio - rozum. Aprioryzm - priori - przed faktem, rozumieniem.
Zenon z Elei - ułomność zmysłów - aporie:
- strzałę
- Achilles i żółw
- dychotomia
- stadion
To co trwałe - wartościowe, chwilowe - nie tak ważne.
Sofiści - mędrcy, sofizmaty, paradoksy. Osiągnąć cele poprzez racje, trudności logiczne
Demokryt z Abdery - system atomistyczny, pomysłodawca - Leucyp. Atom wieczny i niepodzielny. Byt ruchomy łączy i rozdziela.
Lukrecjusz (Epikurejczyk) - natura wszechrzeczy to atom, próżnia istnieje, atom - próżnia (byt - nie byt), ruch atomów to deszcz z góry na dół, atomy posiadają cechy danej rzeczy, atomy są takie samo jakościowe, ale różne ilościowo (stwierdzenie Demokryta), atomy mają haczyki, aby się dopasować, subiektywna reakcja zmysłów na obiektywną reakcję atomów, wszechświat nieskończony - nieskończona liczba światów - nieskończona ilość cywilizacji. Dusza z atomów (atomowa), błonki - pozostałości po zmarłych, to co pamiętamy.
Sokrates -> Platon -> Arystoteles
Sokrates - ateńczyk, ojciec rzeźbiarz, matka położna, z wiekiem coraz bardziej konserwatywny, krytyczny wobec demokracji ateńskiej (sceptycyzm), wyprawa sycylijska, kochać dziś - nienawidzić jutro; Alcybiades - za Atenami - za spartą - za Ateneami
Wojna peloponeska - stratedzy skazani na śmierć (tylko połowa winna).
Moment sokratejski - wiem, że nic nie wiem
Punkt wyjścia sokratejski - poznaj sam siebie (prawda w nas, nie poza nami)
Raz coś jest sprawiedliwe, raz nie. Filozofia - pytanie o stałość. Sokrates najmądrzejszy według Pytii, winy - demoralizacja młodzieży i bezbożność, śmierć przez Cykutę.
Platon - ma 28 lat, gdy Sokrates umiera. Zdemoralizowany przez Sokratesa młodzieniec. Ucieka z Aten, powraca, oczyszcza imię Sokratesa (dialogi), filozofowanie Sokratesa - filozofie. Akademion - szkoła platońska (uczeń akademik). Świat zmienny - nic nie jest trwałe. Byt niezmienny i wieczny - prawda. Idea - dusza istniała przed człowiekiem. Dusza w człowieku znalazła się za karę (anamneza - przypominanie). Świat idei rzeczy (ontologicznie), sprawiedliwość to nie to samo co sprawiedliwy sędzia (epistemologicznie).
Jaskinia - cienie - rzeczy -> ludzie - idee -> kajdaniarze - my - zmysły -> światło - idea najwyższa - prawda -> śmierć - zerwanie kajdan
Jedna idea - kilka naśladowań.
Demiurg - ten co tworzy ludzi (rzeźbiarz)
Filozofia sokratejsko-platońska - przygotowanie duszy do śmierci.
Arystoteles - „metafizyka”, ojciec lekarzem Filipa II, studia -> później współpraca z Platonem przez 20 lat. Lykeon - liceum - szkoła Arystotelesa - perypatetycka - chodząca szkoła. System arystotelesowski - koncepcja substancji. Prawda to to co ogólne wieczne, ale nie ma tego co ogólne wieczne, są jednostkowe zmienne rzeczy; odrzucenie idei - substancje (rzeczy przysługujące ruchowi), ilościowy, jakościowy, mechaniczny, powstawanie i ginięcie. Ruch (2 elementy - od … do…, 3 element - to co między tym).
Wyzbywanie się potencjalności (jajo kurze), nabieranie aktualności (kura).
Dynamis i energia (siła pasywna zawarta w materii popycha substancję w kierunku ze względu na energię), biegacze - start - wyzwolenie siły - (dynamis) meta (energia)
Hylemorfizm - hyle - materia, morfe - forma. Materia - tworzy, z którego stworzone coś, forma - co w zmianie konieczne, ogólne niezmienne.
Szkoła Cyników:
Antystenes - niechbym życie postradał aniżeli rozkoszy doznawał
Cnota - prawda - wiedzę nabywasz nie tracisz. Wiedza - wolność - wiedza niewiedzy
Dajmonium - wiedza - cnota, trudna wiedza teoretyczna, wiedza praktyczna poprzez trud, zmaganie się z samym sobą.
Przyjemności łoża i stołu, żyć w ascezie niedobrze, niewolnik grzechu, uniezależnienie się od przyjemności poprzez naturę, człowiek nie zna przyjemności, tylko ją tworzy.
Szkoła Sceptyków
Piron z Elidy - człowiek skazany na niepewność - nie wypowiadać się na żaden temat, ataraksja - błogi spokój, nie angażowanie się.
Tropy - trudna do dostrzeżenia granica prawda - fałsz.
Zmysły zwodzą, rozum niepewny: dedukcja (od ogółu do szczegółu) - wniosek ogólny prawidłowy, ale odwołanie do przeszłości; indukcja (od szczegółu do ogółu) - mówić o wszystkim wszystkiego nie wiedząc.
Nie można wykluczyć siły wyższej (szczur w klatce - uczony w klatce - uczony)
Szkoła epikurejska - atomiści, szkoła ogrodów (wpływowa szkoła w okresie rzymskim)
Hedonizm - etyka epikurejska - żadna etyka, uleganie przyjemnościom. Cel człowieka - szczęście (eudajmonistyczna etyka)
Zenon z Cyrei - brak przyjemności nie wiedzie do niczego, im więcej przyjemności tym więcej szczęścia.
Epikur - rozsądnie dobierać przyjemności -wyższe duchowe, niższe cielesna - uduchowiać (jedzenie dobre towarzystwo)
FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA - myślenie teologiczne.
Chrystus - bóg i człowiek jednocześnie oraz bóg stał się człowiekiem.
Święty Augustyn (Aureliusz):
Manicheizm - dualistyczna religia, bracia bogowie (zły Aryman, dobry - Ahuramazda), Dokonały akty stwórczy - bóg tworzy coś z niczego, bo robi to dla miłości.
Wszystko jest kreaturą boga, szczyt kreatury - człowiek (ciało + nieśmiertelna dusza)
Bytem bóg -> wiedza bytem -> bóg wiedzą.
Przez rozumowanie możemy sobie przypomnieć boga
Iluminizm - oświecenie człowieka (poznanie boga)
Problem zła (grzechu) - zło jest, bo ludzie postępują niegodziwie.
Kamuflacja manicheizmu - jest bóg i szatan.
Słaby manicheizm - jest bóg i są źli ludzie.
Koncepcja zła negatywnego - zło nie ma źródła, jest to brak dobra, lub mniejsze dobro.
Ciało wpływa na nasz osąd, immaterializacja duszy - wolna wola błądzi.
Powszednimi - status pojęć ogólnych.
Platon - skrajny realizm pojęciowy - byt
Arystoteles - umiarkowany realizm pojęciowy - substancja
Normalizm pojęciowy
Koncepcjonalizm pojęciowy
Relacje między wiarą, a nauką:
Stanowski racjonalistyczne, podwójnej prawdy, rozdziału przedmiotowego (przedmiot prawd rozumu i prawd wiary - dwie różne rzeczy)
Pięć dróg św. Tomasza z Akwinu:
Ruch, przyczonowść sprawcza, przygodność i konieczność, stopień doskonałości, celowość.
Pierwszy czynnik poruszający - nic go nie porusza.
Pierwsza przyczyna sprawcza - bóg
Bóg sprawiający konieczność istnienia innych rzeczy.
Bóg - przyczyna bytu, dobra i każdej innej doskonałości bytów.
Bóg - byt rozumny, kierujący wszystkie rzeczy do celu
FILOZOFIA NOWOŻYTNA
Kartezjusz (Rene Descartes) - „Rozprawa o metodzie”.
Szkoła jezuicka, nauka w Lafleche, studia w Paryżu - przerwane, podróż z armią (1618), prywatne nauki po wojnie 30letniej, wyjazd na dwór szwedzki - śmierć.
Dotychczasowa filozofia niewłaściwa (brak jasnych twierdzeń, matematyka to nauka).
Sceptycyzm metodyczny - wątpiąc we wszystko, wiem, że jestem (pierwszy aksjomat, znany też jako cogito ergo sum)
Dwa dowody na istnienie boga - wszystko musi mieć przyczynę, a przyczyna doskonalsza od skutku.
Atrybuty: bóg - nieskończoność; dusza - myślenie; ciało - rozciągłość
Relacja ciało a dusza poprzez szyszynkę.
Tomasz Hobbes - egoista; koncepcja ogólna - rewitalizacja, materializm filozoficzny (odpowiedź na dualizm substancji).
Hobbes - nie ma dualizmu - nie ma problemu, jest materia, rozumem i ciałem rządzi mechanika galilejska.
Baruch Spinoza - tradycja żydowska (panteizm - bóg w świecie), immanencja, teizm - wykraczanie poza świat boga, transcendencja. Substancja kartezjańska - brak dualizmu, bo substancja jednorodna samoistna - bóg wszystka substancja boska.
Jednoistny świat materialny i duchowy (jeden świat w dwóch przejawach, dla człowieka dwa różne światy)
Wszystko konieczne, bo pochodzi od boga.
Konieczna konieczność - przez środowisko człowiek zmuszany do podejmowania decyzji.
Wolna konieczność - przez własną naturę zmuszony do podejmowania decyzji.
Przed Spinozą - ludzie wolni (podmioty etyczne, wolna wola), etyka w świecie ludzkim (decydują co dobre, a co złe).
Spinoza - wolna wola konieczność.
Leibniz - problem substancji, pluralizm metafizyczny (wiele substancji), prawda jako całość (ostateczna filozofia) - cząstka prawdy od każdego filozofa.
Każda filozofia to zamknięty byt monady (prawdziwe atomy)
Monady natury duchowej (wieczne byty), niepodzielne (całostka), niematerialne, posiadają duszę.
Zmienność świata - oddziaływanie na siebie różnych rzeczy (siła wewnętrzna monad - podstawowa wartość, wzajemne postrzeganie się różni monady, bo mają różne stopnie postrzegania).
Monady realne - świat duchowy, świat materialny - fenomenalny (zjawiskowy).
Monada pod postacią cielesną (dusza człowieka - monada, postać cielesna ciało).
Prawa mechaniki galilejskiej odnoszą się tylko do świata fenomenalnego.
Hierarchia monad:
Boska - wszechświat
Ludzka - pełna świadomość
Monady - brak świadomości
Harmonia całościowa, zaplanowana - najlepszy świat jaki może być (gdzie jest zło? Leibniz: „są pewne niedoskonałości szczegółu, nie przeczą doskonałości całości, ale służą jej”)
Gdy braki ludzie to podmioty etyczne nie przedmioty - ulepszanie świata, aby był jak najbardziej doskonały
OŚWIECENIE:
Anglia - nowatorska myśli filozoficzna:
Kartezjusz - optymizm teorio-poznawczy „rozsądek to dobro najbardziej rozdzielone na świecie, bo nie ma istoty, która by go nie potrzebowała”.
Nie ma idiotów, ani mądrali, tylko niepoprawne i poprawne posługiwanie się rozumem - trzeba oświecić ludzi (trzeba zrozumiale mówić, minimalizm - zagadnienia łatwe, miłe i przyjemne).
Filozofia francuska - literatura francuska. Doświadczenie - źródło wiedzy ludzkiej.
Relatywizm kulturowy - w zakresie systemu kulturowego (Grecja i pozostałe ziemie - kultura i brak kultury).
Podróże Guliwera
Wojna o jajko - czy warto walczyć o drobnostkę
Inteligentne konie - bezmyślni ludzie. Nic nie jest naturalne, rzeczywiste.
John Locke - ojciec liberalizmu. Podważył racjonalizm, założenia, że są idee umysłowe - wrodzona zdolność do tego co oczywiste. Nie da się dowieść idei wrodzonej i predyspozycji, gdyby tak było, każdy powinien to mieć.
Co nie było w zmysłach, tego nie ma w umyśle (nihil est intellectu, quin prius feurit In sensu)
Koncepcja idei własności - brytyjski empiryzm oświeceniowy.
Tabula rasa - niezarysowana tabliczka - wszystko ze zmysłów się odciska co zaznacza się na tabliczce - pierwotna wiedza - wrażenia zmysłowe.
Właśność pierwotna (więcej niż jeden zmysł na stałe, rozciągliwość, kształty, ruchy), wtórna - jeden zmysł nie na stałe (dźwięki, barwy, smaki)
Idee - pobudzanie - postrzeganie samego siebie.
Koncepcja polityczna (stanu naturalnego) - inny niż społeczny.
George Berkeley (Buckley?) - nie ma ogólnych idei, tylko konkretne spostrzeżenia (myślimy o rzeczy, a nie o barwie), być znaczy być postrzeganym (esse percipi)
David Hume - doświadczamy fakty (błyskawica, grzmot), ale nie związki między nimi (między błyskawicą, a grzmotem). Doświadczenie nie poucza, związek przyczynowo skutkowy (trzeba zrezygnować z niego), nie przeducza - umysł sam łączy zjawiska - łatwiej myśleć o świecie.