Zmienność- różnice między zwierzętami dotyczące cech jakościowych i ilościowych:

• Fenotypowa- uzewnętrzniają się (widoczne lub dające się określić lub wymierzyć)

• Genetyczna- w wyniku różnic genetycznych między zwierzętami

• Środowiskowa - oddziaływania zróżnicowanych warunków środowiskowych

Źródłem zmienności genetycznej są mutacje i rekombinacje stanowiące podstawę genetycznego doskonalenia zwierząt.

Zmienność fenotypowa ogranicza się do cech ilościowych i jest możliwa do przeprowadzenia na wybranej losowo odpowiednio licznej populacji. Losowy wybór osobników stanowiących próbę wpływa na reprezentatywność populacji generalnej.

Podstawową miarą zmienności jest wariancja.

Standardowe odchylenie- pierwiastek z wariancji. Podaje średnie odchylenie in plus i in minus od średniej arytmetycznej. Jest liczbą miarową w jednostkach danej cechy.

Spokrewnienie jest następstwem przekazania identycznych założeń genetycznych oraz co najmniej jednego wspólnego przodka.

Podobieństwo genetyczne= spokrewnienie.

Półrodzeństwo- potomstwo pochodzące od rożnych matek i po tym samym ojcu ma podobne założenia genetyczne przekazane tylko przez ojca.

Współczynnik spokrewnienia (Rx,y) stopień spokrewnienia mówiący o procentowym udziale identycznych genów w genotypach dwóch osobników ( x i y). Może przyjmować wartości od 0 do 100%.

Wartości współczynnika spokrewnienia= 100 lub 1 określa pełne podobieństwo genetyczne i dotyczy bliźniąt jednojajowych.

Rodowód jest to usystematyzowany wykaz przodków osobnika obejmujący 3-4 pokolenia.

Kojarzenie osobników spokrewnionych- INBRED (lub w hodowli w pokrewieństwie).

Następstwem genetycznym inbredu jest wzrost stopnia homozygotyczności wynikający z łączenia ze sobą osobników genetycznie podobnych.

Wzrost homozygotyczności może mieć skutki dodatnie ora ujemne.

Do ujemnych zalicza się:

• Obniżenie płodności

• Obniżenie żywotności

• Obniżenie produkcyjności DEPRESJA INBREDOWA

W wyniku kojarzeń krewniaczych mogą ujawniać się dziedziczne wady wrodzone. W praktyce - fermach produkcyjnych- unika się tego typu kojarzeń.

Dodatnie skutki:

• Możliwość wykrycia nosicieli recesywnych genów letalnych (testowanie nosicielstwa)

• Utrwalenie genetyczne warunkowanych pożądanych cech produkcyjnych

Współczynnik inbredu- natężenia stopnia homozygotyczności zależy od stopnia spokrewnienia osobników kojarzonych.

Wartość współczynnika inbredu określa prawdopodobny stopień homozygotyczności osobnika, który jest potomkiem spokrewnionych ze sobą rodziców.

Fx= stopień spokrewnienia rodziców/2

Szacowanie pokrewieństwa w przypadku stosowania kojarzeń krewniaczych

Osobniki zinbredowane (bardzo homozygotyczne) mają większe szanse (zależne od stopnia homozygotyczności) przekazania tych samych założeń genetycznych potomkom.

PARAMETRY GENETYCZNE

Odnoszą się do stad zwierząt (populacji)

1. Odziedziczalność

2. Powtarzalność

3. Korelacje genetyczne

P=G+E

P- Fenotyp

G- genotyp

E środowisko

W populacji zmienność fenotypowa (ogólna) cech uzależnione jest od różnic genetycznych między zwierzętami i warunków środowiskowych.

S2P=S2G+S2E

ODZIEDZICZALNOŚĆ wyraża stopień wpływu:

Założeń dziedzicznych określonej cechy na jej fenotypowe ujawnienie się w populacji

Udział zmienności genetycznej w ogólnej zmienności genotypowej.

Regresje genotypu w stosunku do fenotypu

H2= bGP współczynnik regresji między genotypem a fenotypem.

Im ściślejsza zelżność między genotypem i fenotypem tym większe prawdopodobieństwo, iż wybierając zwierzęta fenotypowo najlepsze wybiera się jednocześnie odpowiednie genotypy.

Szacowanie współczynnika odziedziczalności na podstawie analizy wariancji - dobór zwierząt w określonym stopniu spokrewnienia (najczęściej 0,25 ojcowskiego półrodzeństwa).

POWTARZALNOŚĆ

Wszelkie zmiany w wartości fenotypowej cech powtarzalnych są następstwem zróżnicowanych warunków środowiskowych.

Od wielkości tego zróżnicowania zależy stopień powtarzalności cechy.

Stopień ten wyraża się współczynnikiem powtarzalności.

Współczynnik powtarzalności jest miernikiem genetycznego uwarunkowania cachy.

Różnica w obrębie zmienności środowiskowej wydzielone są stałe i okresowe czynniki warunkujące tą zmienność.

Im większy udział zmienności powodowanej okresowymi czynnikami środowiskowymi tym mniejsza jest powtarzalność cechy.

Wzajemną zależność między cechami określa się mianem korelacji.

Ma znaczenie na kilka cech jednocześnie.

Korelacje fenotypowe dostarczają informacji o występujących między cechami współzależności nie podając jednak jej przyczyn.

Korelacje genetyczne mogą wynikać:

Plejotropoego oddziaływania genów

Sprzężenia genów ze sobą (cechy sprzężone) - zaznaczają się w skorelowaniu ze sobą cech jakościowych.

Wartość współczynnika korelacji bliska 0 wskazuje na brak współzależności między cechami. Dodatnia wartość współczynnika korelacji mówi, że wzrostowi jednej cechy towarzyszy wzrost drugiej.

Ujemna zaś, że wraz ze wzrostem jednej cechy obniża się wartość drugiej.

WARTOŚC HODOWLANA ZWIERZĄT GOSPODARSKICH

Zadaniem hodowcy jest poprawa założeń genetycznych zwierząt gospodarskich przede wszystkim pod względem cech użytkowych.

WARTOŚC HODOWLANA -posiadanie określonego zespołu genów oraz zdolności ich następnemu pokoleniu.

Podczas oceny wartości hodowlanej jest konieczna znajomość wartości użytkowej zwierząt (kontrola użytkowości).

Uzyskane z tego źródła informacji służą do bezpośredniej oceny wartości hodowlanej zwierząt na podstawie ich własnej użytkowości- fenotypu- oraz do oceny pośredniej, w której wykorzystuje się informację o użytkowości jego krewnych (najczęściej potomstwa).

Umożliwia to ocenę wartości hodowlanej rozpłodników pod kątem cech użytkowych wyst tylko u samic (np. mleczności, nieśności) lub ocenę dotyczącą cech niemierzalnych przyżyciowo ( użytkowość rzeźna).

METODA MATKA CÓRKA

Porównując wydajność córek buhaja z wydajnością ich matek można było wykazać dodatnie lub ujemny wpływ buhaja na wydajność jego żeńskiego potomstwa.

METODA STACYJNA

Ocena wart hod rozpłodników jest przeprowadzana na ich potomstwie w stacjonarnych stacjach. Do oceny buhajów, knurów i tryków.

Zasadniczym elementem oceny jest zapewnienie w stacjach jednakowych warunków środowiskowych wszystkim ocenianym grupom (potomstwo po rożnych rozpłodnikach).

Różnica w wartości użytkowej grup potomstwa po różnych rozpłodnikach powinna być spowodowana różnicami genetycznymi

METODA CC równoczesne porównanie

Porównuje się wydajność córek poszczególnych buhajów z wydajnością ich rówieśnic, przy czym wszystkie krowy w pierwszej laktacji rozmieszczono w tych samych stadach.

METODA BLUP- najlepsze nieobciążone błędem przewidywanie

W1073 prof. Handerson

• Eliminowane są wpływy czynników środowiskowych

• Oceniane buhaje dzielone są na tzw grupy genetyczne, tworzone na podstawie wieku tych rozpłodników. (założenie, żę każda kolejne pokolenie buhajów powinno być genetycznie lepsze od poprzedniego)

poprzedniego tabulogramie buhaja są uszeregowane według malejących wartości przewaga kilogramów tłuszczu w mleku ich córek.

METODA INDEKSU SELEKCYJNEGO

Jest to podstawowa metoda oceny wartości hodowlanej na podstawie kilku źródeł informacji. Może obejmować bądź pomiary tej samej cechy u danego osobnika i jego krewnych bądź też pomiary różnych cech u danego osobnika lub u jego krewnych umożliwiając oszacowanie łącznej wartości hodowlanej.

Indeks selekcyjny skonstruowany na postawie równania regresji wielokrotnej może obejmować dowolną liczbę cech:

I= b1x1+b2x2+….+bnxn

X1x2- zaobserwowane wartości fenotypowe cech

b1b2- współczynnik określający stopień wpływu danej cechy na ocenę wartości hodowlanej.

Problem- właściwe opracowanie indeksu selekcyjnego uwzględniającego kierunek pracy hodowlanej.

METODA KOMPLEKSOWA

1. wstępny etap- ocena rodowodowa (wstępny etap na podstawie wydajności rodziców)

2. kolejny etap- ocena osobnicza

3. ostatni na podstawie potomstwa

W każdym etapie oceny kompleksowej przeprowadza się wstępną selekcję i eliminuje się najsłabsze osobniki.

MOET- krowa dawczyni i 5-6 krów biorczyń

Sterowanie hormonalne, wypłukiwanie zarodków.

Krowy dawczynie- 3 płukania w ciągu roku, uzyskanie 6-8 cieląt

Ocena buhaja w ciągu 3,5 roku.

Zalety MOET:

• uzyskanie cieląt określonej płci ( seksownie embrionów)

• zwiększenie frekwencji korzystnych genów u populacji (pod względem określonych typów białek mleka)

• ograniczenie występowania w populacji niektórych genetycznie wad wrodzonych

SELEKCJA jest to wybór do dalszej hodowli najlepszych osobników pod względem wartości hodowlanej.

Podstawą prawidłowo przeprowadzonej selekcji jest wczesna ocena wartości hodowlanej zwierząt.

Następstwa produkcyjne:

RÓŻNICA SELEKCYJNA -wyższa średnia wartość produkcyjna stada wyselekcjonowanego i różnice między jego średnią produkcyjną a średnią produkcyjnością stada wyjściowego.

DS.=xs-xp

Na wysokość różnicy selekcyjnej wpływa:

1. Remont stada- odsetek zwierząt corocznie wprowadzanych do stada w miejsce zwierząt usuniętych. Jeśli remont stada stanowią zwierzęta z własnej hodowli to wielkość różnicy selekcyjnej jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości remontu.

2. odstęp między pokoleniami- wyrażamy średnim wiekiem rodziców w chili wydania na świat potomstwa. Im większy odstęp między pokoleniami tym większy odsetek młodych zwierząt musi być pozostawionych w hodowli.

3. zmienność cech branych pod uwagę podczas selekcji- umożliwia poprawienie selekcji. W stadzie o dużej zmienności łatwiej jest wybrać zwierzęta istotnie lepsze od średniej i uzyskać odpowiednio wysoką różnicę

4. poziom cechy- w sposób pośredni wpływa na różnicę selekcyjną. Ponieważ w stadach o niskiej wydajności jest większa niż w stadach o wysokiej wydajności

5. liczba cech branych pod uwagę podczas selekcji wpływa bezpośrednio na intensywności selekcji. Intensywność selekcji prowadzonej jednocześnie w kierunku im większej liczby cech osiąga tylko 1/n intensywność selekcji prowadzonej w kierunku jednej cechy.

NASTĘPSTWA GENETYCZNE

Miarą tego polepszenia jest postęp hodowlany- miarą skuteczności selekcji.

POSTĘP HODOWLANY jest różnicą między średnią wartością hodowlaną pokolenia potomnegoa średnią wartością hodowlaną pokolenia wyjściowego. Powinien on prowadzić do poprawy fenotypowej wartości cech, czyli postępu produkcyjnego.

Delta G= DS*h2

Delta G Oczekiwany postęp hodowlany

Delta S różnica selekcyjna

H2 współczynnik odziedziczalności cech

Rodzaje selekcji można podzielić na podstawie kilku niezależnych kryteriów

• liczba formalnych grup

• wielkość jednostki selekcyjnej

• rodzaj reakcji na selekcję

• liczba cech doskonalonych

• licz a decyzji selekcyjnych

Liczba formalnych grup

• Rozdzielczą- dążą do wyhodowania zwierząt o skrajnych wartościach cechy, która jest stosowana w hodowli zwierząt laboratoryjnych

• Dośrodkowy (stabilizacyjną) prowadzącą do wyrównania cechy bez ziemny jej średniej wartości

• Kierunkową- polegającą na poprawie średniej wartości cechy- powszechnie stosowany w praktyce hodowlanej

Wielkość jednostki selekcyjnej

• Indywidualna- przeprowadza się na podstawie własnej genotypowej wartości poszczególnych osobników. Jednostką selekcyjną jest wówczas pojedynczy osobnik. Przeprowadzana przez selekcjonera zootechnika na podstawie zewnętrznych cech użytkowych (selekcja masowa)

• Podzimowa- polega na wyborze całej grupy osobników, która charakteryzuje się odpowiednio wysoką średnią produkcyjną. Osobniki te stanowią najczęściej rodzinę (pełne lub półrodzeństow). Do dalszej hodowli pozostawia się wszystkie osobniki tworzące grupę (rodzinę) bez względu na ich wydajność indywidualną. Dobra w przypadku cech o niskiej odziedziczalności. Zastosowana w hodowli drobiu i trzody chlewnej.

• Selekcja wewnątrzrodzinowa- wybiera się najlepsze osobniki z każdej rodziny w liczbie niezbędnej do zmierzenia celów hodowlanych. Połączenie indywidualnej + rodzinowej. Zastrzeżenie budzi wybór najlepszych osobników ze słabych rodzin.

• Kombinowana- pierwszy stopień- wybór najlepszych rodzin, następny wybór najlepszych osobników w tych rodzin

RODZAJ SELEKCJI (odpowiedzi na selekcję)

1. Bezpośrednia- prowadzona na podstawie wartości cechy doskonalonej, gdy ta cecha ujawnia się fenotypowo u osobników i jest możliwa do oceny przyżyciowej

2. Pośrednia- prowadzona jest na podstawie znajomości zależności genetycznej między cechami. Jeśli ta zależności są dodatnie to doskonalenie jednej cechy prowadzi jednocześnie do poprawy wartości drugiej cechy. W wyniku ujemnych genetycznie korelacji między cechami efekt będzie odwrotny- doskonaląc jedną pogarszamy druga cechę

LICZBA CECH DOSKONALONYCH

Selekcja może mieć na celu doskonalenie jednej lub kilku cech. Za pomocą:

1. Następcza- polega na doskonaleniu jednej cechy bez uwzględniania pozostałych. Po osiągnięciu zamierzonego celu doskonaleniu podlega druga cecha i tak do trzeciej. Wady selekcji następczej wynikają z ujemnych korelacji genetycznych genetycznych i fenotypowych między cechami. Jest długotrwała- nie stos.

2. Niezależna- niezależne poziomy brakowania. Jest lepszą formą niż s.nast gdyż uwzględnia poprawę kilku cech jednocześnie. Zamierzenie to osiąga się przez ustalenie dla każdej doskonalonej cechy pewnego poziomu i wybieranie do hodowli tych zwierząt, które pod względem wszystkich doskonalonych cech znajdują się powyżej tych pułapów. Zależy od intensywności selekcji- od poziomu brakowania

3. Wskaźnikowa- prowadzi do poprawy kilku cech jednocześnie. Pozostawiamy do hodowli zwierzęta o najmniejszej łącznej wartości selekcjonowanych cech. Wartość tą wyraża się sumą produktów uzyskanych na podstawie indeksu stos podczas oceny wart hodowlanej metodą indeksu selekcyjnego

LICZBA DECYZJI SELEKCYJNYCH

Selekcje można prowadzić za pomocą jednej lub kilku decyzji.

Selekcja jednostopniowa prowadzona jest za pomocą jednej decyzji. Podział zwierząt na dwie grupy: gorszą (wybrakowana) lepszą (pozostaje do hodowli)

Selekcja wielostopniowa- za pomocą kilku decyzji: dwie grupy: gorsza brakowana, lepsza ponownie poddana selekcji

Jest ekonomiczna- zmniejsza koszty utrzymania zwierząt przez usunięcie ze stada osobników, które w późniejszym okresie i tak zostałyby wybrakowane

DOBÓR

Po wyselekcjonowaniu zwierząt do dalszej hodowli kolejnym zadaniem hodowcy, mającym zapewnić postęp hodowlany, jest odpowiednie dobranie par do kojarzenia.

DOBRÓ JEDNORODNY- (homogeniczny)

1. Kojarzenie losowe w obrębie rasy (hodowla w czystości rasy). Losowy dobór par do kojarzeń, przy czym unika się spokrewnia zwierząt. Nie wzrasta homozygotyczność

2. Kojarzenia krewniacze (inbreeding) cel:

• Tworzenie linii wsobnych- hodowle laboratoryjna (zwierzęta blisko ze sobą spokrewnione)

• Wyspecjalizowanych linii zinbredowanych. Celem jest ujednolicenie genetyczne linii w zakresie wybranej cechy. Osiąga się to przez systematyczne kojarzenia krewniacze, prowadzone z pokolenia na pokolenie przy jednoczesnej selekcji w kierunku wybranej cechy. Cel- uzyskanie męskich linii wyspecjalizowanych

DOBÓR NIEJEDNORODNY

Prowadzi do zwiększenia heterozygotyczności u potomstwa

Krzyżowanie:

1. Międzygatunkowe- krowa z osłem- muł. Cel uzyskanie efektu heterozji- wybujałości mieszańców, muł silny, dobrze znoszący wysiłek, odporny na warunki środowiskowe.

2. w obrębie gatunku (międzyrasowe)

• uszlachetniające

• wypierające

• twórcze

• przemysłowe (przemienne i rotacyjne)

USZLACHETNIAJĄCE

Polega na jedno lub dwu dwukrotnym przekrzyżowaniu samic rasy uszlachetnianej, pod względem określonej cechy, samcami należącymi do rasy, w której cecha ta jest wyraźnie lepsza. Z krzyżowaniem uszlachetniającym połączona jest selekcja w kierunku doskonalonej cechy. Może dotyczyć ras prymitywnych jak i również przejściowych

WYPIERAJĄCE

Jest szeroko stosowana w doskonaleniu ras prymitywnych. Polega ona na krzyżowaniu samic tych ras z samcami rasy wypierającej przy jednoczesnym eliminowaniu z hodowli osobników męskich, męskich wykorzystaniu do dalszych krzyżowań z samcami rasy wypierającej jedynie samic. Przez 5-6 pokoleń populacja ma 90% założeń rasy wypierającej. Prowadzona jest ostra selekcja- cel osiągnięcie pożądanego typu użytkowego.

TWÓRCZE

Polega na wytworzeniu nowej rasy powstałej w wyniku kolejnych krzyżowań kilku ras. Obecnie rasy zwierząt powstałe drogą krzyżowań twórczych określa się mianem ras syntetycznych, gdyż udało się w nich utrwalić najcenniejsze założenia dziedziczne ras wyjściowych.

PRZEMYSŁOWE- towarowe

Ma na celu jednorazowe wykorzystanie efektu heterozji występujące w pokoleniu F1, głównie w zakresie użytkowości mięsnej

PRZEMIENNE

W pierwszym etapie krzyżowania należy użyć z jednej rasy osobniki żeńskie i męskie a z drugiej tylko męskie. W następnym pokoleniu F1, F2, F3 do rozpłodu używane są samice mieszańce, które kryte są na przemian samcami ras wyjściowych. Zastosowanie: materiał rzeźny trzody chlewnej.

ROTACYJNY

Różni się od krzyż przemiennego ilością ras wyjściowych biorących udział w tworzeniu mieszańców. Najczęściej stosuje się trzy rasy tak dobrane aby zapewniły efekt heterozji.

Założenie to wymaga jednak uprzedniego sprawdzenia tego efektu za pomocą krzyżowania próbnych.

Należy dysponować samcami i samicami jednej rasy wyjściowej A oraz osobnikami męskimi dwóch pozostałych ras B C

A+B samice do rozrodu +C

Samce na ubuj

Potomstwo żeńskie +A

Samce na ubuj

Samice żeńskie +B

Zastosowanie w produkcji żywca jagnięcego

HETEROZJA- zwiększona żywotność wykraczająca po za żywotność obu stad rodzicielskich. Wykazują ją często mieszańce linii zinbredowanych (wsobnych)

---