ARMIA

STAROŻYTNEGO

RZYMU

Mateusz Joński Ie

Armia rzymska - armia starożytnego Rzymu. Siły zbrojne, które pozwoliły Antycznemu Rzymowi zdobyć, a potem utrzymać dominację w świecie antycznym. Taką rolę spełniała w republice, podczas patrycjatu, oraz w okresie cesarstwa.

Siły zbrojne składały się z armii lądowej oraz floty zwanej clasis. To siły lądowe stanowiły główną broń Rzymian. Wojsko przez wieki ewoluowało, przechodząc szereg reform i zmian. Trudno jest ustalić liczbę wojsk w czasach republiki, gdyż stale się zmieniała, aczkolwiek w czasach wojen Pompejusza z Cezarem, oraz Oktawiana z Antoniuszem w latach 48-30 p.n.e osiągała do 500 tysięcy. W czasach wczesnego cesarstwa po reformach Augusta liczyła 25 legionów, czyli około 150 tysięcy ludzi. Dochodziła do tego podobna liczba wojsk pomocniczych, składających się przeważnie z mieszkańców słabo zromanizowanych prowincji. Daje to ogółem około 300 tysięcy ludzi. Tylko w wyjątkowych okolicznościach w okresie I-III wieku n.e. armia była zwiększana (wojny Trajana z Dakami i Partami, gdy zwiększono armię do 27 legionów). Legiony stacjonowały w obozach przygranicznych połączonych siecią dróg. Struktura rzymskiej armii zaczęła ulegać przemianom w III w. podczas kryzysu cesarstwa. Wzmagający się napór Germanów na granice powodował częste jej przełamywanie i grabież prowincji. Pierwsze reformy zapoczątkował cesarz Galien tworząc duże samodzielne oddziały jazdy. Prawdziwego przełomu dokonali jednak tetrarchowie z cesarzem Dioklecjanem na czele. Armia została podzielona na wojska przygraniczne obsadzające fortyfikacje, których zadaniem było utrzymać się do czasu nadejścia armii polowej stacjonującej w głębi. Zwiększono również liczbę wojska do około 500 tysięcy oraz rozbudowano fortyfikacje. Dzięki temu zdołano utrzymać granice przez cały IV w. Obrona załamała się na przełomie 406/407 roku kiedy to plemiona germańskie naciskane przez Hunów przełamały ostatecznie Ren (aczkolwiek po klęsce cesarza Walensa pod Adrianopolem w 378 Wizygoci stale już znajdowali się w granicach cesarstwa). Ostatnim sukcesem wojsk zachodniorzymskich była bitwa na Polach Katalaunijskich. Cesarstwo upadło w 476 roku.

Skład

Podstawową jednostką wojskową sił cesarstwa rzymskiego był legion liczący od 4200 do 5000 żołnierzy. Dodatkowo w jego skład wchodziło około 500-1000 żołnierzy pomocniczych (obcych) nie będących obywatelami Rzymu. Legion składał się z kohort i centurii. Typowy legion liczył 10 kohort, czyli około 4800 żołnierzy. Pierwsza kohorta składała się z 5 podwójnych centurii, pozostałe z 6 zwykłych centurii. Centuria posiadała ok. 80 żołnierzy. Dowódcą każdej centurii był centurion.

Armia królewska

Za czasów monarchii - pierwszego ustroju Imperium Rzymskiego, do armii należały tylko osoby z najwyższych warstw społecznych. Obowiązek służby wojskowej spoczywał wtedy na dobrze urodzonych, gdyż tylko oni mogli pokryć koszty potrzebnego ekwipunku. Romulus - legendarny założyciel Rzymu, stworzył rodową strukturę społeczną. Podzielił państwo na trzy tribusy,a te na kurie. Każda z nich wystawiała 1000 piechoty na czele z trybunem wojskowym. Część sił zbrojnych podlegała królowi. Przy rosnącym zapotrzebowaniu na wojska ta metoda stawała nieskuteczna, dlatego szósty król Rzymu przeprowadził reformę.

Klasa pierwsza

Z obywateli, którzy mieli majątek wartości 100 000 asów lub więcej, utworzył 80 century, to jest 40 starszych i 40 młodszych, i określił ich jako pierwszą klasę. Starsi mieli być w dyspozycji do obrony miasta, młodsi mieli wyruszać na wojnę w pole. Ich uzbrojeniem przepisowym były: hełm, okrągła tarcza, nagolenniki i pancerz, wszystko ze spiżu. To jako broń defensywna. Jako ofensywna - włócznia i miecz. Do tej klasy dodano dwie centurie rzemieślników. Miały one służyć bez broni, a na wojnie zajmować się machinami wojennymi.

Niższe klasy

Drugą klasę stanowili posiadacze majątku od 100 000 do 75 000 asów. Starszych i młodszych w tej klasie wyznaczono 20 centurii. Podłużną, a resztę jak w klasie pierwszej, z wyjątkiem pancerza.

Trzecia klasa miała posiadać 50 000 asów majątku. I tu było 20 centurii i ten sam podział według wieku, a broń ta sama, co w klasie drugiej, odjęto im tylko obowiązek posiadania nagolenników.

W czwartej klasie wysokość majątku do 25 000 asów, centurii również 20, ale broń inna: jako uzbrojenie przepisano im jedynie włócznię i oszczep. Piąta klasa była znów większa: miała 30 centurii. Ci mieli zabierać ze sobą proce i kamienie do rzucania. Do nich dodano dwie centurie trębaczy grających na rogu i trąbie. W tej klasie cenzus majątkowy sięgał do 11 000 asów.

Pozostali obywatele Reszta obywateli mająca jeszcze mniejszy majątek tworzyła łącznie jedną centurię i była wolna od obowiązku służby wojskowej. Tak uzbroiwszy i podzieliwszy wojsko piesze Tulliusz utworzył ze znakomitszych obywateli dwanaście centurii jazdy. Oprócz tego przemienił trzy stare centurie, ustanowione przez Romulusa, na sześć centurii, ale zostawił im te same nazwy, pod jakimi powstały uświęcone przez wróżby. Na zakup koni dawano im z kasy państwowej po 10 000 asów i przydzielano kobiety samotne, które miały, co roku płacić 2 000 asów na wyżywienie koni.

Legioniści

W Armii Rzymskiej wyróżniano pięć rodzajów Legionistów:
· Hastati - byli to włócznicy, najmłodsi żołnierze;
· Principes - ciężkozbrojni mężczyźni w pełni sił. Tworzyli główny trzon armii rzymskiej. Nosili hełm, tarczę, zbroję i jako broń - krótki miecz oraz długie oszczepy pila;
· Triarii - żołnierze starsi wiekiem. Zamiast oszczepów mieli oni długie włócznie używane w czasie walki wręcz. Tymi włóczniami nie rzucano w przeciwnika;
· Welici - tworzyli piechotę lekko zbrojną. Byli to przeważnie młodzi ludzie z najbiedniejszych rodzin. Nosili hełm, tarczę, dwa oszczepy i miecz;
· Korpus jazdy - Był złożony z 300 najbogatszych rodzin rzymskich. Ten korpus dzielił się na dziesięć turm, trzy dekurie każda ( 10 * 30 = 300 )

Organizacja dowodzenia

Naczelne dowództwo nad armią cesarską leżało w rękach konsulów, z których dowodził dwoma legionami lub armią konsularną. Oficerowie armii pochodzili z bogatych rodzin. Oznaką naczelnego wodza armii był czerwony płaszcz zwany po łacinie paludamentum czyli „pęki rózg” z toporami niesione przez dwunastu liktorów. Prawą ręką konsula był kwestor, który odpowiadał za sprawy finansowe armii, dostarczał żywność armii, rozdzielał sprzedawał łupy itp. Naczelny wódz armii rzymskiej posiadał sztab, w skład którego wchodzili wyżsi oficerowie, których mianował osobiście wódz, a mianowicie: · Legaci - wybierani przez konsula spośród senatorów, z których każdy sprawował dowództwo nad jednym legionem i miał także prawo dowodzić całą armią rzymską w zastępstwie naczelnego wodza. · Prefekci wojskowi - stali na czele oddziałów specjalnych · Trybuni wojskowi - służą naczelnemu wodzowi. W każdym legionie służyło sześciu trybunów. Dwóch trybunów przez miesiąc sprawowali dowództwo nad legionem, zmieniali się, co drugi dzień podczas pozostałych czterech służyło naczelnemu wodzowi.

Wyróżnianie się oficerów od legionistów

Oficerowie armii rzymskiej wyróżniali się w wielu względach. Oficerowie umieszczali miecz po lewej stronie, a legionista po prawej. Do pasa z przodu przymocowywano specjalną osłonę podbrzusza w formie czterech lub sześciu wąskich rzemieni, nabijanych metalowymi suwakami. Oficerowie i podoficerowie różnili się zarówno uzbrojeniem, strojem, jak i oznakami.

Walka

Broń do walki na krótki i długi dystans

Jednym z najmocniejszych punktów armii rzymskiej była inżynieria oblężnicza i wymagała połączenia umiejętności walki i talentów konstrukcyjnych. Dużą popularnością cieszyły się maszyny do niszczenia murów wroga - katapulty. Największą z katapult nazywano "dzikim osłem" (onager). Wyrzucał na odległość 400 metrów dziesięciokilogramowe głazy. Mniejsza katapulta (balista) używana była do ostrzału osłaniającego własne oddziały.

Hierarchia wojskowa.

Manipułami dowodziło 30 wybranych centuronów i każdy z nich dobierał sobie:
· Chorążego (signifer)
· Instruktorów ( campidoctor)
· Architektów
· Medyków
· Jednego tesserariusza, - który, każdej nocy na tabliczce, zwanej Te -Sera, wypisywano hasło dnia.
· Trębaczy, którzy na rogu lub trąbce ogłaszał zmiany warty, pobudkę.

Wybierany centurion dowodził całym manipułem, a mianowany tylko jedną centurią. Centurioni byli wybierali i podlegali rozkazom sześciu trybunów wyznaczanych przez głównodowodzącego spośród najbardziej doświadczonych oficerów. Dowódcą wszystkich legionów armii był konsul.

Najwybitniejsi wodzowie:

Scypion Afrykański Straszy 235r.p.n.e.-183r.p.n.e.

Marek Agrypa 63r.p.n.e.-12r.p.n.e.

Trajan 53r.-117r.

Publiusz Eliasz Hadrian 117r-138r.

Julian Apostata 332r.-363t.

---