1.Podaj def antropologii wg różnych autorów
Antropologia-nauka która zajmuje się człowiekiem.
J. Czekanowski (1934) - definiował antropologię jako „naukę badającą człowieka jako biologiczne podłoże zjawisk społecznych.”
Wg. Wrzoska zajmuje się przyrodniczym opisem grup ludzkich rozpatruje człowieka z punktu widzenia zoologii historii rasy i jej fizjologii oraz patologii
Wg. Dzierzykray-Rogalskiego i Modrzewskiej nauka o typogenezie człowieka aspekcie filo i ontogenezy, jest to wiedza o zmienności typów antropolog proporcji ciała postawy ciała rozmieszczenia podściółki tłuszczowej w czasie i na skutek oddziaływania określonych warunków środowiska biogeograficznego i spol-ekonomicznego
Wg. Jasickiego i Sikory bada zmienności organizmu człowieka jako jednej z form zoologicznych i poszukująca przyczyny tej zmienności lub dokładniej nauka o zajmująca się badaniem zmienności organizmu człowieka.
Wg. Drozdowskiego badającą człowieka nie tylko jako biologiczne podłoże zjawisk społecznych, ale także biologiczne skutki tych zjawisk przejawiające się w jego organizmie oraz w ludzkiej populacji.
Wg. Wiercińskiego nauka która polega na adekwatnym opisywaniu i wyjaśnianiu przebiegu procesów ewolucji właściwości biologicznych i kulturalnych człowieka.
P. Broca - antropologia to nauka zajmująca się badaniem rodzaju ludzkiego jako

całości, z uwzględnieniem jego części i stosunku do pozostałej przyrody
R. Martin - antropologia jako nauka, która bada człowieka w czasie i przestrzeni

2. Wymień działy antropologii.
Wg. Malinowskiego:

1. antropologia filogenetyczna - zajmuje się rozwojem rodowym - pochodzeniem człowieka jako gatunku.

- paleontologia

- anatomia porównawcza

- fizjologia porównawcza

- psychologia porównawcza naczelnych

- etologia

2. populacyjna - bada zróżnicowanie wewnątrz gatunkowe człowieka. Klasyfikacja rasowa.

3. antropologia ontogenetyczna - bada problemy rozwoju osobniczego człowieka

- przebieg rozwoju i jego prawidłowości

- prawa rządzące rozwojem

- zróżnicowanie zjawisk ontogenetycznych w czasie i przestrzeni

4. antropologia stosowana

- kryminalna

- medyczno - sądowa

- kliniczna

- ergonomiczna

- sportowa
Wg. Martina 1.Antropo ogólna(biologiczna) zajmująca się:
a) dziedzicznością (antropogenetyka)
b) wpływem czynnikow środowiskowych (ekologia człowieka) c) rasogeneza i zróżnicowanie rasowe ( systematyka zoologiczna ras ludzkich)

2.Antiopo systematyczna, bada zmienność cech morfologicznych i fizjologicznych, z uwzględnieniem sfery psychiki i cech patologicznych.

- typologia konstytucjonalna - zróżnicowanie serologiczne- zróżnicowanie dermatoglificzne - zróżnicowanie odontologiczne- antropomorfologię części miękkich- antropometrię - metody antropologiczne

3. antropografia - zajmuje się opisem współczesnych i kopalnych form ludzkich zagadnieniami ewolucji i mikroewolucji człowieka (antropogeneza) stosunkiem form ludzkich do naczelnych.

Wg. Michalskiego Antropologia:
-ogólna
-antropografia ( morfologiczna, funkcjonalna),
-dynamiczna,
-grupy,
-filogenetyczna ,
-paleoantropologia,
-antropozoologia

W krajach anglosaskich W krajach anglosaskich

- antropologia fizyczna (biologiczna)

- a. kulturowa

- a. społeczn

3. Def antropometrii (Atropos - człowiek, metron-miara)

▪Zespół technik metrycznych stosowanych w antropologii. Metoda badawcza polegająca na pomiarach porównawczych części ciała ludzkiego np. długości kości, objętości czaszki, głowy, proporcji ciała, wagi ciała itp.

▪ Stanowi zespół technik stosowanych w antropologii głównie metrycznych, lec także i opisowych. Wg J. Papillauta, celem antropometrii jest przetłumaczenie rozmiarów i kształtów ciała ludzkiego na liczby i określone stosunki ilościowe.

4. Zadania Antropometrii. znaczenie dla wf i sportu

Wg J. Papillauta, celem antropometrii jest przetłumaczenie rozmiarów i kształtów ciała ludzkiego na liczby i określone stosunki ilościowe.

- nauka o metodach pomiaru i opisu cech somatycznych

- pomiar cechy, wielkości cechy w ruchu

- wykonywanie pomiarów wybranych cech fizjologicznych

Znaczenie dla wf i sporty:

- A. pozwala na obserwacje skutków jakie na organizm wywiera proces wf czy treningu sportowego.

- opisuje i wyjaśnia czynniki warunkujące spraw fiz

- bada zależności międy właściwościami morfologicznymi a motorycznymi w różnych okresach ontogenezy

- bada kwestie doboru pod względem cech somatycznych do różnych dyscyplin sportowych

- bada zróżnicowanie morfologiczne sportowców

- opisuje wpływ różnorodnych form wysiłku fiz na morfotyp człowieka

5. Działy Antropometrii.

1. kraniometrię, kraniografię i kranioskopię - zbiór metod i technik pomiarów, narysów i opisów czaszki

2. osteometrię, osteografię, osteoskopię - dotyczy kości szkieletu pozaczaszkowego

3. kefalometrię i kefaloskopię - zbiór technik pomiarowych i metod opisowych głowy

4. somatometrię i somatoskopię - -- || -- reszty ciała

5. goniometrię - zbiór technik pomiarowych dotyczących katów czaszki i kości oraz w ujęciu dynamicznym kątów różnych części ciała ludzkiego

6. antropometrie dynamiczną - zbiór technik wykonywania pomiarów ciała ludzkiego znajdującego się w nietypowej pozycji antropometrycznej, lecz w ruchu, z uwzględnieniem zmian naturalnych postawy w czasie pracy czy ćwiczeń fizycznych.
6. STOSUNEK ANTROPOLOGII DO INNYCH NAUK

* W obrębie zoologii silne są jej powiązania z teriologią - nauka o ssakach, szczególne zaś z prymatologią - nauka o naczelnych.

* Liczne problemy anatomii i fizjologii, genetyki, ekologii, embriologii, endykrologii, gerontologii, ewolucjonizmu stają na styku z antropologią, dostarczają jej różnorodnych danych biologicznych, np. praw rządzących systemami biologicznymi na różnych szczeblach ich organizacji.

* geologia, geografia, klimatologia i sozologia dostarczają antropologii danych o środowisku biogeograficznym, które SA niezbędne do wyświetlania wielu relacji zachodzących miedzy otaczającą przyrodą a człowiekiem.

* z nauk humanistycznych szczególnie silne związki łącza antropologie z archeologią i prahistorią. Antropologia pozwala na poznawanie wyglądu morfologicznego ludzi należących do różnych dawniej żyjących grup etnicznych, pozwala także ocenić ich stan biologiczny, zjawiska zdrowotne, długość trwania życia, wymieralność w grupach wieku i gęstość zaludnienia. Tym zajmuje się antropologia historyczna. Podobne problemy łącza antro z etnologią i etnografią.

* z socjologią łączą antropologię relacje, które zachodzą między stanem biologicznym grup ludzkich a czynnikami społecznymi.

* badanie problemów ontogenezy łączy antropologię z pedagogika i psychologią, która pomaga zrozumieć istotę rozw. biologicznego dzieci i młodzieży, a także związków jakie zachodzą miedzy rozwojem biologicznym a umysłowym i społecznym.

* antropologia stanowi dla medycyny „klinikę zdrowego człowieka”, wyjaśnia problemy , normalnej zmienności biologicznej człowieka, istotę związków, jakie zachodzą miedzy biologicznymi właściwościami ludzi a skłonnościami do chorób i patologii. Ważną funkcją tej nauki jest wyświetlenie związków między czynnikami socjalnymi a biologicznymi właściwościami ludzi, tłumaczenie procesów ontogenezy, ustalanie teoretycznych podstaw norm biologicznych i tłumaczenie zjawisk konstytucji.

* medycyna wieku rozwojowego - neonatologia, pediatria, higien szkolna, i geriatria łącza się z antro ontogenetyczną. Liczne powiązania antro z radiologią. Często metody antropometryczne służą im do oceny odległych wyników leczenia czy tez do określania predyspozycji do chorób.

Antropologia daje wymienionym naukom często metody badań, wskazuje na swoje teoretyczne i praktyczne znaczenie. Antro czerpie z nich różnorodne dane teoretyczne, a zwłaszcza materiały do badań.

7. def. Ontogenezy
Ontogeneza - proces rozwoju organizmy od momentu zapłodnienia komórki jakowej przez plemnik (poczęcie) do kresu życia (śmierci) osobnika w późnej starości. Cykl zmian jednokierunkowych (nieodwracalnych).

8. Prawidłowości rozwoju ontogenetycznego.

- wszyscy przechodzą przez te same procesy ontogenezy

- czas trwania rozwoju może być różny

- celem zmian jest doskonałość morfologiczna i fizjologiczna

- kształtowanie cech morfo-funkcjonalnych organizmu

- stałe przystosowanie do zmieniających się warunków środowiska

- doskonalenie ustroju prowadzące do jego optymalnej samodzielności i możliwości przedłużania istnienia gatunku.

* rozwój jawny - charakteryzuje się wzrostem wymiarów ciała oraz zmianą jego proporcji

* rozwój utajony - wynika z kolejnych przystosowań biochemicznych i fizjologicznych , na które składają się skomplikowane reakcje chemiczne, metaboliczne, fizjologiczne

9. Fazy rozwoju osobniczego.

- ewolucja - przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów budowy nad rozpadem, obejmuje on okres wewnątrzłonowy, dzieciństwo i młodość (go 20-25 r.ż)

- transwolucja - równowaga przemian biochemicznych u człowieka dorosłego ( do ok. 40 - 45 r.ż)

- inwolucja - przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie się organizmu
10. Aspekty ilościowe.

-Kinetyka rozwoju: poziom na jakim przebiega rozwój osobnika

-Dynamika rozwoju: wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu, tempo rozwoju

-Rozmach: wielkość zmian względem wyjściowej urodzeniowej lub max wielkość cechy

-Rytmiczność rozwoju: różne tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy

11. aspekty jakościowe.

1.Wzrastanie: powiększanie się ciała

a) rozrost - zwiększanie się wymiarów i masy tkanek

b) rozplem -mnożenie się liczby kom

2.Różnicowanie: doskonalenie budowy(różnicowanie struktury)

a) przebudowa struktur kom i tkanek czyli cytogeneza i histogeneza

b) grupowanie się tkanek w określone układy i narządy ORGANOGENEZA

c) dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu TYPOGENEZA

3.Dojrzewanie: doskonalenie się funkcji

a)specjalizacja kształtowanie się funkcji narządów i układów

b)integracja-dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu
4.Postęp - doskonalenie organizmu jako jednolitego systemu
12. PODZIAŁY OKRESÓW ROZWOJOWYCH W NAUKACH BIOLOGICZNYCH, MEDYCZNYCH, PEDAGOGICZNYCH

1. Klasyfikacja Malinowskiego

I Etap rozwoju (wewnątrzłonowego)

1) zygota ( do ok.7-10 dnia ciąży okres jaja płodowego )

2) zarodkowy (embrionalany) od 7-10 dnia do końca 8 tygodnia ciąży)

II Etap rozwoju zewnątrzłonowego obejmuje okresy

1) noworodka -do 28 dnia

2) niemowlęcia - do ukończenia 1 roku życia

3) wczesnodziecięcy (młodszego dzieciństwa)od 1 do 7 roku życia

a) poniemowlęcy do końca 3 roku życia

b) przedszkolny (do końca 6 roku życia)

4) późnodziecięcy (starszego dzieciństwa) od 7 do 14-15 roku życia)

a) wczesnoszkolny - 7-10 lat

b) pokwitania (dojrzewania) 11-15 lat

5) Młodzieńczy od 16 do 20 roku życia

6) dorosły - do około 40 lat

7) dojrzały do około 50 lat

8) starości od oko 50 -60 lat

2. Wg. Wolańskiego

Okres progresywny - ewolucja

Okres stabilizacji - transwolucja

Okres regresywny - inwolucja

3.Psychologia

- niemowlęctwo (od urodzenia do ok. 1 roku życia)

- okres poniemowlęcy (1- 3 lat)

- okres przedszkolny (3- 7 lat)

- młodszy wiek szkolny (7- 11 lat )

- okres dorastania (11- 18 lat)

- wiek młodzieńczy (18- 24 lat)

- wczesna dorosłość

- średnia dorosłość , wiek średni

- późna dorosłość, wiek starzenia się

13. Def wieku rozwojowego.

Stanowi natomiast miarę dojrzałości biologicznej organizmu, wyraża stopień rozwoju osobnika. Ocena wieku rozwojowego osobnika pozwala na stwierdzenie, czy rozwój jego jest w normie dla danego wieku, czy też jest przyspieszony lub opóźniony. Wiek rozwojowy ustala się w latach lub w latach i miesiącach.

14.Kryteria wieku rozwojowego.

Wiek rozwojowy określa się poprzez ocenę:

1.Wieku morfologicznego (sylwetki) -

2.Wieku kostnego (szkieletowego) - (stan zaawansowania szkieletu0

3.Wieku zębowego - (poziom zaawansowania rozwoju uzębienia)

4.Wieku drugorzędnych i trzeciorzędowych cech płciowych

5.Wieku fizjologicznego

6. Poziom sprawności fizycznej

15.kryteria wieku kostnego.

Wiek kostny (szkieletowy) - to ocena dojrzałości szkieletowej na podstawie czasu pojawiania się jąder kostnienia i stopnia zaawansowania rozwoju kośćca, pozwala na dokonanie oceny ogólnego poziomu rozwoju fizycznego

W ocenie dojrzałości kośćca stosuje się metodę jedno- lub wieloodcinkową.

1). koncepcja metody jednoodcinkowej = jednosegmentowa oceny dokonujemy na podstawie jednego odcinka ciała, opiera się na założeniu, że proces kostnienia jest zbliżony we wszystkich częściach ciała;

a) metoda atlasowa (Todda), posługująca się wzorcem rozwoju ręki i oceną całościową obrazu radiologicznego

b) metoda punktowa (Achesona), polegająca na sumarycznej ocenie poszczególnych kości badanych oddzielnie.

2). w metodzie wieloodcinkowej = wielosegmentowa poziom dojrzałości kostnej ocenia się na podstawie radiogramów kilku odcinków ciała, ale łączy się ono z niebezpieczeństwem napromieniowania dziecka.

16. Kryteria wieku zębowego.

Wiek zębowy badanego dziecka określa się na podstawie liczby wyrżniętych zębów i porównaniu z obowiązującymi normami lub jako wiek, w którym wyrzynają się poszczególne klasy zębów

Zarówno kolejność jak i liczba wyrżniętych zębów są ściśle określone w czasie

Zęby mleczne wyrzynają się przeciętnie w okresie od 6 - 24 miesiąca życia (najpierw w żuchwie, a potem w szczęce górnej) w następującej kolejności:

I=siekacze1, I=siekacze2, M=trzonowe1, C=kly1, M-trzonowe2

Zęby stałe natomiast wyrzynają się przeciętnie w okresie od 5 - 15 roku życia.

Zęby stałe wyrzynają się najpierw w żuchwie, a potem w szczęce górnej - w następującej kolejności:

ŻUCHWA: M=trzonowe1, I=siekacze1, I=siekacze2, C=kly, P=przedtrzonowe1, P=przedtrzonowe2, M=trzonowe2

SZCZĘKA GÓRNA: M=trzonowe1, I=siekacze1, I=siekacze2, P=przedtrzonowe1, P=przedtrzonowe2, C=kly, M=trzonowe2

Znacznie dokładniejszą metodą oceny wieku zębowego są metody oparte na rentgenogramach pozwalające śledzić kolejne etapy formowania i wyrzynania zębów

17. Kryteria wieku płciowego.

wiek cech płciowych- podstawą oceny jest aktywność hormonalna. Sekrecyjna aktywność gonad i ich rozrost stanowią pierwszorzędne znamię dojrzewania, wtórnym przejawem jest rozrost narządów płciowych oraz pojawienie się owłosienia, rozwój piersi mutacja głosu, zmiana proporcji ciała itp.

wiek rozwojowy ustalamy na podstawie siatek dla odpowiedniej płci oraz środowiska, określamy na jakim etapie rozwoju znajduje się dana cecha, oraz jaki wiek posiada dziecko według przerywanej skośnej linii „przeciętnego rozwoju”

Chłopcy

- jądra

- owłosienie łonowe

- prącie

- ginekomastia

- łamanie się głosu

- przyrost tkanki mięśniowej

- owłosienie pod pachą

- mutacja głosu

- trądzik

Dziewczęta

- piersi

- owłosienie łonowe

- owłosienie pachowe

- średnica brodawki
18. OMÓW ZMIENNOŚĆ Z WIEKIEM OWŁOSIENIA ŁONOWEGO, PACHOWEGO, PIERSI, MOSZNY I PRĄCIA ORAZ JĄDER

Chłopcy

Fazy rozwoju

-Faza 1 - przed pokwitaniem (prepubertal)

Jądra - Rozmiar poniżej 4 ml lub dłuższy promień < 2,5 cm

Owłosienie łonowe - Brak widocznego owłosienia zawierającego pigment

Prącie - Brak wzrostu

Moszna- jak we wczesnym dzieciństwie

-Faza 2

Jądra - Rozmiar 4 ml lub dłuższy promień 2,5 cm do 3,2 cm; Wiek 11,5 roku (od 9,5 do 13,5 roku życia)

Owłosienie łonowe - Minimalny wzrost, pigmentacja u podstawy prącia; Wiek 12 lat (od 9,9 do 14,0 roku życia)

Prącie - Wczesny, nieznaczny wzrost; Wiek 11,5 roku (od 10,5 do 14,5 roku życia)

Moszna - wydłużenie worka mosznowego. Skóra moszny cienka, o słabo zaznaczonej pigmentacji

-Faza 3

Jądra - Rozmiar 12 ml lub dłuższy promień 3,6 cm; Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

Owłosienie łonowe - Wzrost ciemnych, kręcących się włosów na wzgórku łonowym; Wiek 13,1 roku (od 11,2 do 15,0 roku życia)

Prącie - Zwiększona długość i grubość; Wiek 12,4 roku (od 10,1 do 14,6 roku życia)

moszna - Długość prącia stanowi ¾ długości worka mosznowego

-Faza 4

Jądra - Długość 4,1 cm do 4,5 cm; Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

Owłosienie łonowe - Dojrzałe owłosienie ograniczone do miejsca styku ud i krocza; Wiek 13,9 roku (od 12,0 do 15,8 roku życia)

Prącie - Dalszy wzrost długości i grubości;Wiek 13,2 roku (od 11,2 do 15,3 roku życia)

Moszna - Wyraźnie zaznaczona pigmentacja skóry moszny

Owłosienie pod pachą (14,0 roku)

-Faza 5

Jądra - Długość > 4,5 cm; Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

Owłosienie łonowe - Poszerzenie dojrzałego owłosienia (15,3 lat); Rozrost owłosienia w kierunku wewnętrznych części ud; Nieznaczny rozrost owłosienia na wyższe partie podbrzusza i brzuch

Prącie - Osiągnięcie pełnego rozmiaru prącia do 16,5 roku życia; Wiek 13,2 roku (od 11,2 do 15,3 roku życia)

Moszna- w pełni dojrzała
Dziewczęta

Skala Tannera.

Fazy rozwoju
-Faza 1 - przed pokwitaniem (prepubertal)

Piersi - Nieznaczne uwypuklenie wyłącznie brodawek sutkowych

Owłosienie łonowe - Brak widocznego owłosienia zawierającego pigment

-Faza 2

Piersi - Minimalne uwypuklenie, powiększenie otoczki brodawek sutkowych (stadium pączka); Wiek 10,9 roku (od 8,9 do 12,9 roku życia)

Owłosienie łonowe - Nieznaczne, zabarwione owłosienie w okolicach warg sromowych; Wiek 11,2 roku (od 9,0 do 13,4 roku życia)

Przypadki wcześniejszego pokwitania

U rasy białej: faza 2 może pojawić się rok wcześniej

U rasy czarnej: faza 2 może pojawić się dwa lata wcześniej

-Faza 3

Piersi - Uwypuklenie konturów piersi, dalsze powiększenie otoczki brodawek sutkowych; Wiek 11,9 roku (od 9,9 do 13,9 roku życia)

Owłosienie łonowe - Dalszy rozrost ciemnych, kręcących się włosów na wzgórku łonowym; Wiek 11,9 roku (od 9,6 do 14,1 roku życia)

Owłosienie pod pachami (13,1 roku)

-Faza 4

Piersi - Otoczki brodawek sutkowych tworzą dodatkowe uwypuklenie na ciele piersi; Wiek 12,9 roku (od 10,5 do 15,3 roku życia)

Owłosienie łonowe - Dojrzałe owłosienie ograniczone do miejsca styku ud i krocza; Wiek 12,6 roku (od 10,4 do 14,8 roku życia)

-Faza 5

Piersi - Dojrzały kształt piersi; Brodawki sutkowe dopasowują swój kształt do kształtu piersi

Owłosienie łonowe - Całkowicie dojrzałe owłosienie poszerzone na uda; Brak rozrostu owłosienia na wyższe partie podbrzusza i brzuch
19. OMÓW WIEK PROPORCJI WAGOWO WZROSTOWYCH

* Wiek morfologiczny inaczej proporcji ciała. -metoda przy charakterystyce dojrzałości biologicznej dziecka,

* W celu określenia wieku morfologicznego stosuje się porównanie stanu rozwoju cech somatycznych: wysokość ciałai masa ciała, a dla niemowląt - obwód głowy i obwód klatki piersiowej, w stosunku do normy dla danej populacji

* Oceny rozwoju są wykonywane za pomocą tablic Pirqueta, graficznej metody oceny wieku rozwojowego i proporcji wagowo-wzrostowych, czy jednocechowych siatek centylowych lub morfogramów dla większej liczby cech.

Stopień zaawansowania rozwoju biologicznego jednostki wynika z zależności między jego wiekiem rozwojowym, a kalendarzowym. Obiektywnie tę zależność określa Wskaźnik Stanu Dojrzałości Biologicznej

* Najczęściej w podręcznikach podaje się formuły na obliczanie przeciętnego wieku morfologicznego osobnika na podstawie znajomości „wieku” poszczególnych jego cech morfologicznych:

1.Wiek rozwojowy = wiek wys. ciała + wiek ciężaru ciała + wiek kal./3

2.Wiek rozwojowy = wiek wys. ciała + wiek ciężaru ciała/2

20. PODAJ KRYTERIA STOSOWANE PRZY OCENIE WIEKU SPRAWNOŚĆI FIZYCZNEJ

Siła prawej i lewej ręki - sprawdzamy za pomocą dynamometru - przyrząd do pomoru siły.

21.Norma rozwojowa.

NORMA ROZWOJOWA - jest biologicznym układem odniesienia służącym do oceny rozwoju fizycznego całych populacji lub też pojedynczych osobników. Jej zakres wyznacza się metodami statystycznymi i zależy od celu jakiemu norma ma służyć.

Następną pozostającą do wyjaśnienia kwestią jest rodzaj normy. Istnieje kilka rodzajów normy rozwojowej:

1.Normy populacyjne - u nas rozumiane jako regionalne normy rozwoju fizycznego (np. wieś - miasto z uwzględnieniem różnych regionów kraju)

2.Normy grupowe - uwzględniające cechy rodziców

3.Normy docelowe - konstruowane na podstawie wyselekcjonowanej pod względem warunków socjalno-ekonomicznych populacji

---