Pytania z 2010 roku (spisane na podstawie forum UMCS.net.pl)

1. Zmiany w dynamice rozwoju gospodarek narodowych i regionów jako jedna z tendencji rozwoju współczesnej gospodarki światowej

Zmiany w dynamice rozwoju gospodarek narodowych i regionów

centrum gospodarki światowej:

1. do wieku XIX - centrum w Europie; różne państwa w ramach Europy dominowały w tym czasie:

• XV wiek - Włochy

• XVI wiek - Holandia

• XVIII i XIX - Wielka Brytania

1. nastąpiło przesuniecie centrum na zachodnie wybrzeże USA; tam ulokowane były główne przedsiębiorstwa przemysłu zbrojeniowego - co napędzało gospodarkę USA

2. 60 i 70 lata XX wieku przesunięcie centrum na azjatycką część USA (w granicach USA); nowe filary gospodarki: krzemowa dolina (hightechnology), Los Angeles (przemysł rozrywkowy)

3. Przesuwanie się centrum na region Pacyfiku: Chiny + Indie (w stronę tygrysów azjatyckich: Tajwan, Korea, Tajlandia);

potęga azjatycka ma dość kruche podstawy i powoli następuje cofnięcie do USA; na fali obecnego kryzysu wywołanego przez USA, Chiny kilkakrotnie powiększyły wysokość swojego PKB, zyskując 3 mc. na świecie (przed Niemcami, a za Japonią i USA); tempo rozwoju Chin jest zdumiewające, tym bardziej, że posiadają ogromny potencjał demograficzny

utrata znaczenia przez Europę Środkowo-Wschodnią i Rosję

głębokie peryferie gś: Afryka. Są to niezmiennie najsłabiej rozwinięte państwa świata


2. Trzy różnice między pomocą humanitarną a pomocą gospodarczą Pomoc

humanitarna

• Pomoc doraźna mająca na celu ratowanie i ochronę życia oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb ofiar klęsk, kataklizmów i katastrof spowodowanych warunkami naturalnymi lub wywołanych działalnością człowieka. Woda do picia, środki higieny, żywność, koce, łóżka polowe

• Bezzwrotna, o charakterze darowizny (w całości)

• Obowiązują reguły dobrego świadczenia pomocy humanitarnej (Good Humanitarian Donorship, GHD- nie oczekuje się niczego w zamian): humanitaryzm, bezstronność (bez faworyzowania stron), neutralność, niezależność (a nie z powodów gospodarczych)

• Biorcą są ludzie-ofiary. Bezpośredniość pomocy

Pomoc gospodarcza: wszelki przepływ zasobów kanałami państwowymi na warunkach bardziej dogodnych niż rynkowe;

Dawca (donator) i biorca (beneficjent): strona rządowa

nie wynika z działań rynku, nieracjonalna ekonomicznie (zasoby „marnują się”); beneficjenci często nie potrafią wykorzystać otrzymanych środków tak dobrze jak zrobiłby to wyżej rozwinięty dawca

Rodzaje pomocy:

Podmiot udzielający pomocy: bilateralna (dwustronna), multilateralna (wielostronna)

Podział ze względu na donatora, a nie beneficjenta; może to być formalna lub nie formalna struktura

Forma pomocy: finansowa, rzeczowa, techniczna

Czyli co przekazujemy i w jakiej postaci;

- Finansowa: darowizna, kredyt/ pożyczka

- Rzeczowa: gotowy produkt, towar; np. surowce, żywność; nieodpłatnie lub odpłatnie [po cenie - niższej niż rynkowa

- Techniczna: doradztwo, szkolenia, usługi eksperckie, stypendia naukowe

Stopień swobody wykorzystania: wiązana, niewiązana

- Wiązana: dawca formułuje pewne warunki, na których pomoc ma być wykorzystana

- Niewiązana: brak warunków

Przeznaczenie pomocy: na konkretne przedsięwzięcie, programowa

- Na przedsięwzięcie: Na jakąś inwestycję, przedsięwzięcie jednostkowe, np. budowa fabryki

- Programowa: długofalowa, kilka kilkanaście przedsięwzięć, modernizacja, restrukturyzacja, reforma, np. program unowocześniania armii

Motywy deklarowane: Są motywy upublicznione (państwo się nimi chwali) i motywy rzeczywiste (którymi faktycznie państwo się kieruje)

- Etyka pomagamy z solidarności, tego wymaga sumienie, moralność, sprawiedliwość społ., tak wypada

- Bezpieczeństwo międzynarodowe dbanie o bezpieczeństwo świata demokratycznego

- Wspólnota interesów ekonomicznych wspomaganie najsłabszych elementów systemu dla dobra całości

3. Wyjaśnij jaki sposób wniesienie kapitału założycielskiego w IMF wpływa na sposób podejmowania decyzji(jakoś tak)

Głosy w IMF

Każdy członek ma 250 głosów oraz jeden głos dodatkowy za każdą część udziału stanowiącą równowartość 100 tysięcy SDR

Polska z udziałem 1 369 000 000 SDR ma 13 tysięcy 940 głosów 250 + 13 690 = 13 940

4. kontyngent i kontyngent taryfowy - podobieństwa i różnice

- kontyngent (limit) - może mieć charakter ilościowy lub wartościowy, ustalanie przez państwo górnej granicy , wielkości obrotu danym produktem; stosowane na pewien okres wobec określonego produktu; stosowane w imporcie i eksporcie;

- kontyngent taryfowy - ma charakter mieszany, gdy towar się wyczerpie handel trwa dalej.


5. CEFTA - polskie rozwinięcie skrótu, dokładna data powstania i miejsce podpisania, państwa założycielskie, obecne państwa cżłonkowskie, siedziba.

Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (Central European Free Trade Area, CEFTA)

Początkowo było to FT Agrement, a teraz Area

- Porozumienie podpisane w Krakowie 21.12.1992; weszło w życie tymczasowo 1.03.1993, formalnie - 1 lipca 1994.

- Założyciele: Trójkąt Wyszehradzki (teraz Czworokąt- więc nazywa się Grupa Wyszehradzka); w oczekiwaniu na wejście do EWG; są to państwa postsocjalistyczne; natychmiast zgłosiły swój akces do EWG; w oczekiwaniu na przyjęcie uznano, że państwa te powinny rozpocząć najpierw własną integrację między sobą (CEFTA)

Kalendarium rozwoju CEFTA:

- 1992: 3 Czecho-Słowacja, Polska, Węgry

- 1993: 3 = 4 (podział Czecho-Słowacji)

- 1996: 4 + Słowenia = 5

- 1997: 5 + Rumunia = 6

- 1998: 6 + Bułgaria = 7

- 2002: 7 + Chorwacja = 8

- 2004 (1.05): 8 - Czechy, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry = 3 (odeszły państwa założycielskie)

- 2006: 3 + Macedonia = 4 + (19.12) Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogora, Kosowo (UNMIK), Mołdawia, Serbia = 10

- 2007 (1.01): 10 - Bułgaria, Rumunia = 8


6. globalne konsekwencje eksplozji demograficznej

7. definicja cła i porównać z opłatą wyrównawczą (i tam były trzy kryteria podane, kierunek, cel i sposób obliczenia... chyba)

Cło:

Opłata nakładana przez państwo na towar, który przekracza jego granicę celną. Granica celna nie pokrywa się z granicą państwową, gdy:

• państwa tworzą ugrupowanie integracyjne (co najmniej strefa wolnego handlu)

- likwidują granicę celną ale zostawiają państwową

- brak granicy celnej = brak obowiązku płacenia opłaty gdy jest strefa wolnego handlu

• wewnątrz państwa powstaje wolny obszar celny lub skład wolnocłowy.

- wydzielona przestrzeń w obrębie terytorium państwowego, wyłączona spod obszaru celnego kraju; np. na przejściach granicznych, porty lotnicze i morskie;

Cło zwiększa cenę towaru.

Rodzaje ceł:

Ze względu na kierunek przepływu:

• eksportowe, importowe, tranzytowe. - towary podlegają ocleniu; najczęściej wobec importowanych (gdy zagrażają produktom rodzimym); WTO zabroniło stosowania cła tranzytowego na towary przejeżdżające przez nasz kraj

Ze względu na cel:

• fiskalne, ochronne. - każde cło jest fiskalne (bo cło to spłata); chodzi o przyczyny nałożenia cła:

- wpływ pieniędzy do budżetu (przede wszystkim gdy brak jest rodzimych odpowiedników)

- ochrona rodzimych produktów przed konkurencją


Ze względu na sposób naliczania:

• ad valorem, specyficzne, kombinowane.

Rodzaje ceł ze względu na sposób naliczania:

• ad valorem - pobierane są w określonej stawce procentowej od wartości przewożonego towaru (np. 5%, 10% lub 15%); tendencje do zafałszowywania dokumentacji; ale urzędnicy celni mają prawo do weryfikowania tych kwot

• specyficzne - ustalane są w postaci określonej stawki w jednostce pieniężnej danego kraju za jednostkę miary przewożonego towaru (np. 100 zł za litr, 30 zł za sztukę, 200 zł za tonę itp.); naliczane od wielkości przewozu a nie od wartości; od jednostek miar: kg, baryłka, m2

• kombinowane - jest to połączenie powyższych sposobów naliczania cła (np. 10% + 20 zł za sztukę lub 15%, ale minimum 250 zł).

Środki parataryfowe:

• opłaty wyrównawcze, - stosowane wyłącznie w imporcie w celu wyrównania ceny towaru importowanego z ceną towaru występującego na rynku wewnętrznym (gdy produkty mają cenę gwarantowaną, np. mleko, cukier, mięso, zboże)


8. EFTA - konkretna data powstania i miejsce założenia, siedziba, członki założyciele i członki obecne.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association, EFTA)

- Traktat podpisano w Sztokholmie 4 stycznia 1960 r., wszedł w życie 3 maja tegoż roku.

- powstało z inicjatywy W. Brytanii; wszystkie państwa (7) były zdecydowane zachować autonomię ekonomiczną i skłonne tylko do liberalizacji handlu.

- utworzenie strefy wolnego handlu tzw. artykułami przetworzonymi (bez rolnych) - 1966.

- 21 czerwca 2001 r. w Vaduz znowelizowano traktat o EFTA; nowy traktat wszedł w życie 1 czerwca 2002 r. EFTA jako wspólny rynek (bez unii celnej!).

Kalendarium zmian zasięgu terytorialnego EFTA

EFTA jest zastygła (na strefie wolnego handlu), dlatego państwa przechodziły z tego ugrupowania do UE (dziś zostało jedynie 4 członków EFTA); miała odejść z EFTA Norwegia, ale społeczeństwo w referendum nie zgodziło się (gdyby odeszła to EFTA raczej przeszła by do historii)

- 1960: 7 Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, W. Brytania

- 1970: 7 + Islandia = 8

- 1973: 8 - Dania, Wielka Brytania = 6 (ważny rok, gdyż odeszła Wielka Bryt., która była inicjatorem integracji EFTA)

- 1986: 6 + Finlandia - Portugalia = 6

- 1991: 6 + Liechtenstein = 7

- 1995: 7 - Austria, Finlandia, Szwecja = 4


9. przyczyny globalnego problemu nierównomiernego rozłożenia struktury wiekowej

Niewłaściwa struktura wiekowa ludności określana jako starzenie się społeczeństw - wiek XXI (w

najmniejszym stopniu dotyczy Ameryki Łacińskiej i Afryki).

Przyczyny

- postęp w medycynie (ludzie żyją dłużej)

- postęp w dziedzinie infrastruktury społecznej i ekonomicznej

- względy kulturowe i religijne (np. zakaz eutanazji)

- poprawa jakości odżywiania

- brak polityki prorodzinnej

- brak reformy systemów emerytalnych

- brak zgody na imigrację

10. zagrożenia płynące z napływu inwestycji zagranicznych dla państwa

1. kryzysy na rynkach finansowych

2. eliminowanie rodzimych producentów z rynku

3. ograniczenie konkurencji

4. zagrażanie monopolu na rzecz inwestora

5. nadmierna eksploracja surowców naturalnych

6. degradacja środowiska naturalnego (związana z „brudnymi” technologiami)

11. społeczeństwa i gospodarki

???? pewnie to coś banalnego i łatwego, ale nie wiem o co chodzi

12. istota i elastyczność korporacji

Elastyczność działania TNC

- Mobilność terytorialna

- Konglomeratowy charakter

mieszanka różnych dziedzin działalności; zwykle prowadzą szeroką działalność z różnych branż

- Efekt internalizacji gospodarowania:

możliwość zmniejszenia obciążeń podatkowych; przerzucanie zysków do filii w rajach podatkowych

możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a przedsiębiorstwem macierzystym; manipulowanie cenami w celu wykończenia konkurencji (dumping)

zmniejszenie kosztów prawnej ochrony własności; związane z zakupem patentów i licencji, które wykorzystuje się od razu we wszystkich filiach

wykorzystywanie cyklu życia produktu. Cykl można przedłużyć wkraczając z linią produkcyjną na nowy rynek, gdzie produkt ten może być innowacyjny, a wycofywanie go z rynków gdzie jest już przestarzały.

13. głosowanie ważone w organizacjach międzynarodowych

Głosowanie ważone

Poszczególni członkowie organizacji dysponują rożną (a nie identyczną) liczbą głosów.

Liczba ta może zależeć, w zależności od charakteru organizacji, od:

- wniesionego wkładu do kapitału założycielskiego organizacji,

- potencjału gospodarczego, liczonego najczęściej PKB,

- potencjału demograficznego (liczba ludności),

- udziału w obrotach handlu zagranicznego ogółem lub określonego surowca.

Przy głosowaniu stosuje się procedurę większościową

14. skuteczność sankcji gospodarczych

Warunki skuteczności (efektywności) sankcji (obecnie 1/3 sankcji skuteczna)

• Poparcie: innych uczestników stosunków międzynarodowych (państw, organizacji), własnych przedsiębiorstw (korporacji) oraz społeczeństwa państwa sankcjonowanego (popracie społeczne); lub przynajmniej neutralność

• Zależność ekonomiczna

• Uderzenie w „czuły punkt” gospodarki

• Dopasowanie środków do zakładanych celów

15. rozwiązanie obecnego problemu demograficznego

Sposoby rozwiązania:

- walka z biedą

- oświata w zakresie antykoncepcji

- podwyższenie statusu kobiet (edukacja) (im badziej wykształcone kobiety tym mniej dzieci)

- administracyjne ograniczanie rozrodczości (ChRL, Indie) brak akceptacji środ. mn. na takie działania

---