Układ krwionośny i chłonny
W skład układów człowieka wchodzą m.in. :
układ krwionośny
układ limfatyczny
Do narządów układu krwionośnego należą:
serce
naczynia krwionośne
Serce
Działając jak pompa ssąco - tłocząca, służy
do utrzymania przepływu krwi w naczyniach. Połączone są z nim dwa, całkowicie od siebie oddzielone układy naczyniowe, tworzące krążenie duże i krążenie małe.
Krążenie duże - rozpoczyna się w lewej komorze, a kończy w prawym przedsionku serca.
Schematycznie przedstawia się ono następująco:
komora lewa
aorta
tętnice narządowe
sieć naczyń włosowatych
żyły narządowe
żyły główne
prawy przedsionek
Krążenie małe - czyli płucne, rozpoczyna się w prawej komorze serca, a kończy w lewym przedsionku.
Przebiega ono według schematu:
komora prawa
pień płucny
tętnice płucne
sieć naczyń włosowatych w płucach
żyły płucne
lewy przedsionek
Serce
Jest mięśniem jamistym, zbudowanych z dwóch komór i dwóch przedsionków oddzielonych od siebie przegrodą międzyprzedsionkową i międzykomorową. Leży w jamie klatki piersiowej za mostkiem. Jego wielkość zależna od wieku i budowy ciała. Serce ma kształt stożka, o szerokiej podstawie skierowanej ku górze i zwróconym w dół koniuszku. W okolicy podstawy naczynia wchodzące i wychodzące z serca formują wieniec zbudowany z aorty, pnia płucnego, żyły górnej głównej i dolnej oraz żył płucnych
Zewnętrzną granicę między przedsionkami a komorami wyznacza bruzda wieńcowa,
natomiast granice między obydwiema komorami stanowią bruzdy międzykomorowe
przednia i tylna.
Na sercu można wyróżnić następujące powierzchnie:
1) Mostkowo - żebrową
2) Płucną
3) Przeponową
TOPOGRAFIA
Serce wraz z otaczającym go osierdziem, leży w śródpiersiu środkowym. Większa jego część znajduje się po lewej stronie względem płaszczyzny pośrodkowej. W stosunku do ścian klatki piersiowej serce jest położone ukośnie, jego podstawa kieruje się ku górze i na prawo, a koniuszek - na lewo i do przodu. Ponadto serce jest skręcone wzdłuż osi długiej, tak że jego prawa część leży z przodu, a lewa z tyłu. Rzutowane na przednią ścianę klatki piersiowej, serce zajmuje przestrzeń pomiędzy III a VI żebrem, natomiast koniuszek leży w V przestrzeni między żebrowej.
Budowa wewnętrzna serca
Przedsionek prawy zbiera z organizmu krew żylną. Składa się z części większej, zwanej zatoką
żył głównych i części mniejszej, która ku przodowi uwypukla się w uszko prawe.
Do przedsionka prawego wchodzą : żyła główna, górna, żyła główna dolna i zatoka wieńcowa,
która odprowadza krew żylną z mięśnia sercowego.
Przedsionek lewy mniejszy niż prawy, podobnie jak on przedłuża się ku dołowi w uszko lewe.
Do przedsionka lewego wpadają cztery żyły płucne.
Między przedsionkami znajduje się przegroda międzyprzedsionkowa.
Komory serca
Komora prawa wtłacza krew do krążenia małego. Ma trzy ściany: przednią, tylną i przyśrodkową, którą tworzy przegroda międzykomorowa. Z komory prawej wychodzi pień płucny w którego ujściu znajduje się zastawka półksiężycowata.
Z przedsionkiem prawym omawiana komora łączy się z ujściem przedsionkowo - komorowym prawym zaopatrzonym z zastawkę trójdzielną. Od wewnątrz na ścianie komory prawej uwypuklają się trzy mięśnie brodawkowate, od których do poszczególnych płatów zastawki trójdzielnej biegną struny ścięgniste.
Komora lewa - wtłacza krew do krążenia dużego.
Z komory lewej wychodzi aorta. Jej ujście zaopatrzone jest w zastawkę półksiężycowatąAorty.
Z przedsionkiem lewym komora łączy się z ujściem z przedsionkowo - komorowym lewym, zaopatrzonym w zastawkę dwudzielną (mitralną). W ścianie komory lewej znajdują się mięśnie brodawkowate, przedni i tylny, które wysyłają smugi ścięgniste do płatków zastawki mitralnej.
ZASTAWKI
Zamykają i otwierają ujścia serca , zapewniając stały i jednokierunkowy przepływ krwi.
W ujściach serca znajdują się cztery główne zastawki:
trójdzielna - w ujściu przedsionkowo - komorowym prawym
dwudzielna - w ujściu przedsionkowo - komorowym lewym
półksiężycowata aorty
półksiężycowata pnia płucnego
Ściana serca - zbudowana jest z trzech warstw.
Wewnętrzną tworzy wsierdzie, środkową,najgrubszą buduje mięsień sercowy, a od zewnątrz znajduje się nasierdzie.
Wsierdzie - jest cienką błoną łącznotkankową, pokrytą śródbłonkiem. Wyściela jamy serca i przedłuża się w błonę wewnętrzną naczyń wchodzących doń i wychodzących. Pokrywa również mięśnie brodawkowate i struny ścięgniste oraz wytwarza płatki zastawek.
W obrębie mięśnia sercowego wyróżnia się mięsień czynnościowy i mięsień przewodnictwa.
Mięsień czynnościowy buduje komory i przedsionki. Mięśniówka komór składa się z trzech warstw:
zewnętrznej - skośniej
środkowej okrężnej
wewnętrznej podłużnej
Warstwa zewnętrzna i powierzchowna, część warstwy środkowej są wspólne dla obu komór, natomiast pozostałą część warstwy okrężnej i warstwa podłużna wewnętrzna są dla każdej komory oddzielne
Mięśniówka przedsionków jest znacznie cieńsza.
Zbudowana jest z dwóch warstw:
głębokiej, oddzielnej dla każdego przedsionka
powierzchownej wspólnej
Mięsień przedsionków i mięsień komór przyczepiają się osobno do pierścieni włóknistych, leżących w ujściach serca. Nagromadzenie sztywnej tkanki łącznej w tej okolicy nosi nazwę szkieletu serca.
Mięsień przewodnictwa - składa się z węzła zatokowo - przedsionkowego, węzła przedsionkowo - komorowego, pęczka przedsionkowo - komorowego, odnogi prawej i odnogi lewej oraz końcowych rozgałęzień.
Nasierdzie - ściśle przylega do serca. Jest blaszką trzewną worka osierdziowego zbudowanego z błony surowiczej z takiej samej jak opłucna i otrzewna. Blaszkę ścienną worka osierdziowego tworzy osierdzie, luźno otaczające serce. Między dwoma blaszkami znajduje się jama osierdzia, zawierająca niewielką ilość płynu surowiczego. Worek osierdziowy ochrania serce i ułatwia jego pracę, znosząc tarcie.
Unaczynienie serca
Od aorty, tuż powyżej jej ujścia z serca odchodzą dwie tętnice wieńcowe: prawa i lewa.
Tętnica wieńcowa lewa - dzieli się na gałąź międzykomorową przednią i gałąź okalającą.
Gałąź międzykomorowa przednia biegnie po przedniej ścianie serca w kierunku koniuszka w bruździe międzykomorowej przedniej.
Gałąź okalająca leży w bruździe wieńcowej po stronie lewej.
Gałęzie pochodne tętnicy wieńcowej lewej zaopatrują lewą komorę, lewy przedsionek i część ściany przedniej
Tętnica wieńcowa prawa - układa się w bruździe wieńcowej po stronie prawej, biegnie do tyłu i przedłuża się w gałąź międzykomorową tylną.
Zaopatruje prawą komorę, prawy przedsionek i część ściany tylnej komory lewej.
Żyły serca - żyła średnia serca, żyła tylna komory lewej i żyła mała serca łączą się w żyłę wielką serca, która za pośrednictwem zatoki wieńcowej uchodzi do prawego przedsionka.
Naczynia krwionośne
Zalicza się tu tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Tętnice prowadzą krew z serca do narządów, żyły odprowadzają ją z narządów do serca, a naczynia włosowate tworzą gęstą sieć w tkankach, umożliwiając wymianę płynów, związków chemicznych i innych substancji.
Ściana naczyń krwionośnych zbudowana jest z trzech warstw:
błony wewnętrznej, pokrytej śródbłonkiem
błony środkowej, zbudowanej z włókien elastycznych i włókien mięśniowych
łącznotkankowej błony zewnętrznej
Naczynia krążenia dużego
Tętnica główna - rozprowadza krew tętniczą po całym ustroju. Dzieli się ja na trzy części
1) aortę wstępującą
2) łuk aorty
3) aortę zstępującą, która się dzieli na aortę piersiową i brzuszną.
Gałęzie trzewne nieparzyste :
pień trzewny(rozgałęzia się na t.żołądkową, t.wątrobową, t.śledzionową)
t. krezkowa górna (unaczynia jelita)
t. krezkowa dolna (unaczynia końcowy odcinek jelit)
Schemat unaczynienia głowy i szyi
Tętnica szyjna wspólna lewa
T. wewnętrzna
T. szyjna zewnętrzna
Schemat unaczynienia kończyny górnej
Krew do kończyn górnych doprowadzają:
t. podobojczykowe
t. pachowa
t. ramienna
t. promieniowa
t. łokciowa
Schemat unaczynienia kończyny dolnej
Naczyniami doprowadzającymi krew tętniczą dla okolicy miednicy i kończyny dolnej są:
tętnice biodrowe wspólne, która się dzieli na wewnętrzną i zewnętrzną
t. udowa
t. podkolanowa
t. piszczelowa przednia i tylna
Żyły
Żyły krążenia wielkiego tworzą cztery grupy:
układ żył serca
układ żyły głównej górnej
układ żyły głównej dolnej
układ żyły wrotnej
Żyła główna górna - powstaję w śródpiersiu górnym, za rękojeścią mostka z połączenia żył ramienno - głowowych prawej i lewej. Po krótkim przebiegu wpada do prawegoprzedsionka serca. Zbiera krew z górnej, nadprzeponowej części ciała.
Żyły kończyny górne
Żyły powierzchowne tworzą gęstą sieć z której na przedniej stronie przedramienia powstaje położona bocznie żyłaodpromieniowa (1) i biegnąca przyśrodkowo żyła odłokciowa (2)
Żyły kończyn dolnych
Na goleni występują po dwie żyły towarzyszące t. piszczelowej przedniej i t. piszczelowej tylnej. W dole podkolanowym łączą się one, tworząc pojedynczą żyłę podkolanową, która przedłuża się w żyłę udową, a ta w żyłę biodrową zewnętrzną.
żyła odpiszczelowa
żyła odstrzałkowa
Układ chłonny
Układ chłonny - inaczej limfatyczny odgrywa ważną rolę w drenażu tkankowym i transporcie chłonki, czyli limfy do układu żylnego. Składa się z :
limfatycznych naczyń włosowatych
naczyń włosowatych
pni limfatycznych
węzłów chłonnych
Chłonka jest płynem o charakterze zawiesiny, zawierającym produkty przemiany materii, białka, tłuszcze oraz limfocyty.
Naczynia włosowate zaczynają się w przestrzeniach międzykomorowych. W tkankach i narządach tworzą gęstą sieć, z której powstają średnie i większe naczynia limfatyczne zbierające się w następujące pnie limfatyczne, odprowadzające chłonkę z określonych okolic:
pień szyjny - głowa i szyja
pień podobojczykowy - kończyna górna
pień oskrzelowo - śródpiersiowy - narządy klatki piersiowej
pień jelitowy - narządy jamy brzusznej
pień lędźwiowy - kończyna dolna i mniednica mniejsza
Z połączenia obu pni lędźwiowych i pnia jelitowego, powstaje pod przeponą zbiornik mleczu, z którego bierze początek przewód piersiowy. Jest on największym naczyniem limfatycznym organizmu, zbierającym chłonkę z ¾ ciała. Przechodzi przez przeponę do klatki piersiowej, gdzie leży w śródpiersiu, zbierając chłonkę z lewego płuca i serca. Na szyi, powyżej otworu górnego klatki piersiowej do przewodu piersiowego uchodzą pień szyjny lewy i pień podobojczykowy lewy. Ostatecznie przewód piersiowy wpada do żyły ramienno - głowowej lewej.
Węzły chłonne
Są to otoczone torebką łącznotkankową skupiska tkanki limfatycznej, włączone w przebieg naczyń chłonnych.
Filtrują i oczyszczają chłonkę oraz produkują limfocyty i przeciwciała. Prawidłowe węzły chłonne mają wielkość ziarna fasoli. Do każdego węzła wchodzi kilka naczyń doprowadzających, a wychodzi jedno naczynie wyprowadzające. W organizmie znajduje się około 800 węzłów. Zazwyczaj występują w grupach i noszą nazwę okolicy, w której leżą. Węzły położone najbliżej narządów lub części ciała, z których odbierają chłonkę, noszą nazwę węzłów regionalnych.
Układ chłonny kończyn - składa się z głębokich i powierzchownych naczyń limfatycznych. Naczynia głębokie biegną między mięśniami razem z tętnicami i żyłami. Naczynia powierzchowne leżą pod skórą, razem z żyłami powierzchownymi i nerwami skórnymi.
Głównymi węzłami regionalnymi kończyny górnej są węzły chłonne pachowe. Przepływa przez nie także chłonka z gruczołu sutkowego.
Węzłami regionalnymi kończyny dolnej są węzły chłonne pachwinowe.
Śledziona
Jest największym narządem układu limfatycznego. Jej zasadnicze funkcje to:
produkcja limfocytów,
wytwarzanie przeciwciał,
niszczenie zużytych krwinek i magazynowanie krwi.
Śledziona leży w jamie brzusznej. Jest położona wewnątrzotrzewnowo wysoko pod przepona w podżebrzu lewym. Ma powierzchnię przeponową, przylegającą do przepony, i powierzchnię trzewną, zwróconą do żołądka, okrężnicy, nerki lewej, lewego nadnercza i ogona trzustki.
Na powierzchni trzewnej znajduję się wnęka śledziony, przez którą przechodzą naczynia krwionośne.
Układ krwionośny i chłonny
1
1
Anatomia - wykład
II semestr