S
Skamieliny to szczątki organizmów, które żyły w dawnych epokach geologicznych i które uległy zachowaniu w stanie kopalnym. Proces fosylizacji to proces powstawania skamieniałości. Warunkami fosylizacji, czyli powstania skamielin są : a)uniknięcie czynników rozkładających i niszczących( czynniki biologiczne, czynniki mechaniczne, czynniki chemiczne), b)obecność czynników konserwujących. Rodzaje skamielin: Organizmy zachowane w całości, org. zachowane częściowo, ośródki, odlew, odcisk, ślady działalności.
Skamieniałości przewodnie to skamieniałości, które podlegały szybkiej ewolucji, są szeroko rozprzestrzenione, niezależne od facji, mają różne wymagania ekologiczne, licznie występują i są łatwe do oznaczenia.
…
…
…
…
Strefy osadów: suplitoralna, litoralna, sublitoralna, batialna, abysalna, hadalna; Strefy życia: bentos, nekton, nektobentos, plankton;
…
Skamieniałości , szczególnie pewne ich grupy, są dobrymi wskaźnikami dla scharakteryzowania poszczególnych okresów. Są one podstawą biostratygrafii, która zajmuje się ustaleniem względnego wieku skał.
Jednostki systematyczne: królestwo( Regnum), typ( phyllum), gromada( classis), rząd( ordo), rodzina( familia), rodzaj( genus), gatunek( species);
…
Podział świata org. : rośliny i zwierzęta.
Metodyka badań paleontologicznych: wykonywanie płytek cienkich, mikroskopia elektronowa, radiografia, wykorzystywanie promieniowania podczerwonego i ultrafioletowego, tomografia, spektrografia, mikrosonda, analiza izotopów.
Oznaczanie skamieniałości. Skamieniałości przyporządkowuje się gatunek na podstawie porównania z okazem, będącym charakterystycznym dla danego gatunku.
Ekosystem-wybrany fragment środowiska wraz ze wszystkimi żyjącymi w nim organizmami. Biotop- środowisko, w którym żyje dostosowany do niego zespół organizmów. Biocenoza-zespół organizmów żyjących w biotopie.
Warunki wpływające na rozwój organizmów: a) warunki fizyczne( temp., światło, głębokość, ruch wody, ukształtowanie powierzchni, warunki sedymentacji); b) warunki chemiczne( zasolenie, utlenienie wody, obecności CO2, zatrucie H2S); c)warunki biologiczne( położenie w łańcuchu pokarmowym, występowanie chorób, warunki siedliskowe, obecność org. pasożytniczych, symbiotycznych);
…
Najstarsze ślady życia znane są jako molekuły organiczne występujące w skałach osadowych. Są rezultatem działalności życiowej organizmów. Najstarszymi organizmami były tzw. prokarionty. Wykształcenie barwnika - chlorofilu zapoczątkował proces fotosyntezy, dzięki czemu zwiększyła się ilość tlenu w atmosferze( glony sinice). Nastąpiło przejście z beztlenowego do tlenowego trybu życia. Pojawienie się organizmów z jądrem komórkowym, a później wielokomórkowych. Na końcu pojawiły się pierwsze organizmy posiadające szkielet.
W ciągu fanerozoiku notuje się 9 wymierań masowych, najważniejsze: koniec ordowiku, górny dewon, najwyższy perm, trias, kreda. Trzy kategorie przyczyn: a) przyczyny biologiczne, b) przyczyny pozaziemskie, c) przyczyny planetarne.
Otwornice - Foraminifera. Organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe. Posiadają szkielet wew. - skorupkę wysyconą węglanem wapnia, która posiada wiele drobnych otworków, przez które wysuwają się pseudopodia - nibynóżki. Organizmy cudzożywne, różnego kształtu. Ujście może być pojedyncze lub złożone. Podział otwornic: chitynowe, wapienne, dziurkowane, niedziurkowane, zlepieńcowate. Wchodzą w skład planktonu lub bentonu wód słonych. Pojawiły się w Kambrze, masowo w karbonie i permie. Formy przewodnie Fusulina i Schawgerina. W trasie są rzadkie, duży rozwój w jurze( np. buliminy) i kredzie( np. orbitolina)- kreda pisząca. W paleogenie - numulity - wapienie numulitowe.
Gąbki -budowa. Mogą być pojedyncze lub kolonijne. Zbudowane są z systemu kanalików wodnych, przez które z zewnątrz przez ostia pobierana jest woda do kanalików, a po przefiltrowaniu( pobraniu pokarmu) wyrzucana do jamy paragastralnej a na zewnątrz wyrzucana przez osculum.
Archeocyatha - wymarłe środkowo i górno kambryjskie organizmy, które zajmują w systematyce stanowisko pomiędzy gąbkami a koralami. Mają kształt kielicha. Żyły pojedynczo, znaczenie skałotwórcze i rafotwórcze( wapienie archeocjatytowe). Przedstawiciele: Orbicyathus, Ajacicyathus, Archaeoyathus i inne.
Podział jamochłonów i ich znaczenie. Jamochłony dzielimy na: Cnidaria - parzydełkowce( proterozoik - rec.) oraz Ctenophora - żebropławy( obecnie). Mają duże znaczenie geologiczne - formy przewodnie, oraz skałotwórcze. Tworzą pokłady wapieni od paleozoiki do dziś.
Podział koralowców ze względu na układ fałdów mezenterialnych: a) Ceriantipatharia b)Octocoralia c) Zoantharia; Budowa: z płytki bazalnej wyrastają elementy pionowe - septa, które tworzą się między fałdami. Z boku płytki bazalnej wyrasta ściana wapienna, która osłania ciało koralowca - theca. Wewnątrz kielicha wytwarza się słupek lub paliki.
Mszywioły - Bryozoa to zwierzęta kolonijne, małe, głównie morskie, na stałe przytwierdzone do podłoża. Mają urozmaicone kształty. Są hermafrodyczne, posiadają mięśnie, organa nerwowe i rozrodcze. Oddychają za pomocą czułków. Szkielet koloni jest chitynowy lub wapienny. Dwie gromady: Stenolemata i Gymnolemata. Należa do bentonu, pojawiły się w ordowiku i żyją do dziś. W paleozoiku pojawiają się przewodnie dla karbonu i permu -Cryptostomata( wymiera w mezozoiku). W mezozoiku pojawiają się Cyclosyomata i Cheilostomata( rec.)
Ramienionogi - Brachiopoda. Są to bentoniczne zwierzęta morskie, których ciało jest zamknięte w dwuklapowej skorupie brzusznej i grzbietowej. Żyją głównie w strefie płytkiej morza, jest grupą obecnie wymierającą. Posiadają ukł. krwionośny, wydalniczy i narządy rozrodcze. Część początkowa skorup nazywa się szczytem, a powyżej niego znajduje się brzeg zamkowy. Pod szczytem skorupy brzusznej znajduje się deltyrium. U jego podstawy występuje zamek, składający się z 2 krótkich zębów. Ramienionogi dzieli się na 3 podgromady: Inarticulata i Articulata. Pojawiły się w erze prekambryjskiej, w kambrze dolnym - bezzawiasowe, w paleozoiku - zawiasowe. Dobre skamieniałości przewodnie.
Mollusca - mięczaki. Dzieli się na: monoplacophora, polyplacophora, scaphopoda, lamellibranchiata, gastropoda, cephalopoda, coniconchia. Ciało mięczaka składa się z głowy( oprócz małży), nogi, fałdu skórnego i worka trzewiowego. System krwionośny jest otwarty, w większości oddychają skrzelami, system wydalniczy stanowią nerki, posiadają silny układ mięśnowy. Są rozdzielnopłciowe.
Ciało małża zamknięte jest w dwuklapowej wapiennej skorupie prawej i lewej. Ciało jest otoczone płaszczem,które wydziela skorupkę, składającą się z dwóch połówek zrośniętych po stronie grzbietowej. Na płaszczu pozostają 3 otwory: przedni do wysuwania nogi, 2 tylnie do wysuwania otworu wpustowego i wypustowego. Mają dobrze wykształcony układ pokarmowy, skrzela, serce i naczynia krwionośne, gruczoły rozrodcze, nogę( organ ruchu) i mięśnie.
Typy zamków: kryptodontowy, taksodontowy, izodontowy, aktynodontowy, schizodontowy, heterodontowy, desmodontowy, pachydontowy.
Skorupa składa się z dwóch skorupek prawej i lewej. Ich górne części nazywane są szczytami, które są zwykle przesunięte ku przodowi. Przed i poza szczytami znajdują się pola lunula i area. Kształt ich jest bardzo urozmaicona.
Ślimaki posiadają ciało podzielone na worek trzewiowy i nogę. Przednia część nogi przekształcona jest w głowę z narządami zmysłowymi i otworem gębowym. W otworze często znajdują się szczęki a na języku tarka( zbud. z chitynowych ząbków). W głowie znajduje się mózg. Noga jest silnie umięśniona i służy do pełzania. Oddychają skrzelami lub płucami. Dzielą się na: prosobranchia, opisthobranchia, pulmonata.
Skorupa zbud. jest z kalcytu lub aragonitu. Wydzielana jest przez płaszcz. Składa się z 4 warstw: perłowej, pryzmatycznej, zewnętrznej i naskórka. Skorupa jest zwinięta wokół wrzeciona, składa się ze skrętki zakończonej szczytem i dużym ostatnim skrętem, zakończonym wargami. Linię przylegania skrętów nazywamy szwem. Skorupka u wodnych ślimaków ma bogatą rzeźbę( żebra, guzki, kolce, jamki itp.).
Głowonogi - Cephalopoda. Należą do nektonu, mają dużą głowę otoczoną czułkami. Na głowie znajdują się duże oczy. Oddychają skrzelami. Dzieli się je na podstawie ilości skrzel: dwuskrzelne( Dibranchiata) i czteroskrzelne( Tetrabranchiata). Jest też podział ze względu na szkielet: Ectocochlia = Tetrabranchiata - zewnątrzszkieletowe, Endocochlia = Dibranchiata - wewnątrzszkieletowe. Są to organizmy dwubocznie symetryczne. Przy otworze ustnym z chitynowymi szczękami, znajduje się lejek, służący do odrzutu wodu.
Linia przegrodowa - linia zetknięcia się przegrody ze skorupą. Rodzaje: agoniatytowa( siodła wielkopromienne, okrągłe), goniatytowa( siodła liczne i załamane), ceratytowa( siodła gładkie, lęki ząbkowane), amonitowa( siodła silnie pofałdowane).
…
Goniatitida - Goniatyty. Skorupa płaskospiralna, nieraz bardzo grupa, kulista, inwolutna lub ewoluta. Powierzchnia gładka lub w formie radialnych żeber czy rowków. Linia przegrodowa goniatytowa z załamaniami. Syfon przebiega brzegiem strony brzusznej. Cheiloceras ( D), Goniatites ( C).
Ammonoidea - amonity. Duże znaczenie stratygraficzne - masowo i krótko żyły. Wyróżniają się linią lobową.
Belemnitida - Belemnity. Posiadają szkielet wewnętrzny dobrze rozwinięty i składał się z 3 części: rostrum, fragmokonu, proostrakum. Skamieniałości przewodnie dla jury i kredy.
Arthopoda - stawonogi. Pojawiły się już w kambrze. Mają dwuboczną symetrię ciała, które jest złożone z segmentów( ruchomo połączonych). Segmenty tworzą 3 części: głowę, tułów, odwłok. Odnóża na głowie są przekształcone w czułki oraz żuwaczki i szczęki. System krwionośny, pokarmowy i nerwowy wysoko rozwinięte. Oczy mogą być pojedyncze lub złożone z ommatidiów. Oddychają skrzelami, tchawkami bądź płucotchawkami. Ciało pokryte pancerzem, który jest wymieniany w procesie linienia.
Pleury, glabella, axis, thorax itp.
Trylobity znane są od kambru. Formy przewodnie dla ordowiku i syluru. Wymarły w permie
Echinodermata - Szkarłupnie. Posiadają szkielet wewnętrzny. Dzielą się na główne podtypy:Carpozoa, Crinozoa, Asterozoa, Echinozoa.
Crinoidea - liliowce. Ciało znajduje się w puszce zwanej kilichem, z którego wyrasta 5 ramion. Na ramionach znajdują się rynienki po których z wodą spływa pokarm. Kielich umieszczony jest na długiej łodydze zbud. z wapiennych członów.
Echinoidea - jeżowce. Posiadają pancerz złożony z płytek, który może być kulisty, sercowaty, płaski, przypłaszczony, eliptyczny itd. Otwór ustny znajduje się po dolnej stronie, centralnie lub ekscentrycznie. Otwór odbytowy znajduje się na stronie górnej - na środku lub przesunięty na stronę boczną. Na skorupie występują pasy ambulakralne, pod którymi znajdują się kanały wodne. Otwór ustny może być wyposażony w latarnię Arystotelesa. Znaczenie stratygraficzne: jeżowce stare - pojawiają się w ordowiku, rozwój w karbonie, jeżowce nowe - od dewonu( jeżowce regularne), jury( j. nieregularne) do dziś.
Hemichordata - półstrunowce. Organizmy morskie, w większości posiadające szkielet zew., różny tryb życia( Benton, nekton, plankton). Tworzą kolonie.
Kręgowce podzielono na 5 gromad: ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki.
Conodonta - Konodonty. Drobne, ząbkowane skamieliny. Od Kambru do Triasu.
Ryby : fałdopłetwe, pancerne, chrzęstnoszkieletowe, kościste.
Płazy…
Gady…
Reszty nie chce mi się już