E.Ch.Tolman - „Nowa formuła dla behawioryzmu”
konspekt zajęć
Tolman a Watson:
Behawioryzm zajmuje się badaniem bodźców i reakcji w taki sposób, aby przewidzieć ludzkie zachowanie; krytyka psychologii świadomości. - pogląd wyznawany zarówno przez Tolmana, jak i Watsona.
Zdaniem Tolmana Watson redukując wszystko do „gruczołów i mięśni” uprawia fizjologię, nie behawioryzm.
Optując za niefizjologicznym behawioryzmem Tolman powołuje się m.in. na de Lagunę: behawioryzm ma badać system zachowania - nadrzędną całość (inspiracja psychologią postaci), dzięki której człowiek utrzymuje związki z otoczeniem i czynnie je przekształca. Jest ona powiązana z ludzką fizjologią, ale do niej niesprowadzalna.
Tolman postuluje niefizjologiczny behawioryzm.
Tolman uważa, że taki behawioryzm będzie mógł również wyjaśnić zjawiska z dziedziny introspekcjonizmu (por. pkt. 3) - ma to być model uniwersalny dla psychologii.
Postulowany aparat pojęciowy dla niefizjologicznego behawioryzmu:
Stymulacja - Stanowi ona niezależną przyczynę, inicjującą wszystkie zjawiska zachowania.Np. stymulacja receptorów na powierzchni siatkówki przez fale świetlną, efekt poprzedniej aktywności.
Sygnał zachowania (dawne introspekcjonistyczne wrażenia i wyobrażenia)- Barwa czerwona może wywoływać inne zachowania u myszy niż zielona, a więc taka barwa jest źródłem potencjalnych możliwości zachowania różnych od potencjalnych możliwości zachowania w reakcji na barwę zieloną. Te stymulacje generują więc różne sygnały. Aby zaistniał sygnał, musi być związany z konkretnymi stymulacjami i rozróżnialny od innych sygnałów wywoływanych przez inne stymulacje.
Przedmiot zachowania (dawne idee i sens) - Widok krzesła, będący całą grupą stymulacji (barwa, kształt, faktura itd.) wywołuje u Europejczyka całą grupę specyficznych tendencji do zachowania (tendencja do siadania, przysuwania do stołu), co jest rezultatem jego doświadczeń, stanu gotowości do zachowania w danym momencie (np. gdyby był pod wpływem alkoholu mógłby przejawiać odmienne tendencje do zachowania - np. skakanie na, krzyczenie na). Aby więc zaistniał przedmiot zachowania, pewna grupa sygnałów wywołana przez grupę stymulacji musi posiadać w określonej zachowaniowej sytuacji określony zachowaniowy sens dla organizmu. Taki sens może prowadzić do specyficznych grup zachowań, przez które możemy określić przedmiot zachowania. O ile więc sygnał pozwala na różnicowanie i opis psychicznych efektów stymulacji, to przedmiot wyjaśnia ich sens dla organizmu.
Akt zachowania - To ostateczne jednostki zachowania jako takiego, bezpośrednio związane z układem efektorycznym. Np. „prychanie”, „drapanie”, „siedzenie”, a więc zrealizowana możliwość zachowania. Akty zmieniają się i wzrastają ilościowo wraz ze wzrostem i rozwojem organizmu.
Akt razem ze stymulacją - jako bezpośrednio obserwowalne - podstawą systemu:
jeśli stymulacje porównamy z aktami zachowania (ich możliwościami) stosując kryterium różnicowalności lub nieróżnicowalności, określimy sygnały zachowania.
Jeśli zbadamy, jakie akty mogą wynikać z danego zbioru sygnałów zachowania, to zdefiniujemy przedmiot zachowania.
przedmiot i sygnał zachowania to zmienne pośredniczące, które - zgodnie z interpretacją Amundsona - przyjmują postać konstruktów hipotetycznych, tj. mają swoje odpowiedniki w rzeczywistości
Główne problemy badawcze wynikające z zaproponowanego ujęcia pojęciowego behawioryzmu niefizjologicznego:
problem relacji między stymulacją a sygnałem zachowania (dawny problem relacji świata fizycznego do wyobrażeń).
problem relacji między sygnałem a przedmiotem zachowania (dawny problem percepcji i apercepcji, konstytucji sensu).
problem relacji przedmiotu do aktu zachowania (dawna problematyka motywacji, uczuć, instynktu, nawyku).
Tolman prekursorem psychologii poznawczej (interpretacja Amundsona):
Uznał realny byt czynników pośredniczących i możliwość ich badania. Zmienne takie można uznać za prekursorów reprezentacji i struktur poznawczych.