Przemoc wobec dziecka
W ostatnim czasie coraz częściej i więcej mówi się o przemocy wobec dzieci. Bez względu na jej rodzaj jest ona przejawem złego traktowania i krzywdzenia drugiego człowieka. Dochodzi do niej w różnym wieku jego życia. Mówi się nawet o przemocy w okresie płodowym. Do niedawna przemoc kojarzona była głównie ze środowiskiem patologicznym. Obecnie dzięki nagłaśnianiu tego typu zachowań dorosłych wobec dzieci wiadomo, że przemoc może wystąpić wszędzie, również w społecznościach z wyższym wykształceniem, o wysokim poziomie życia i kultury. Niepokojącym staje się fakt, że przemoc ujawnia się również u ludzi, do których wydawałoby się dziecko powinno mieć pełne zaufanie i może oczekiwać właśnie od nich w takiej sprawie pomocy. Jeszcze nie tak dawno świat dziecka wydawał się wszystkim beztroski, bezpieczny, wesoły i kolorowy. Dzieci należało uczyć ufności, wiary w dobre intencje drugiego człowieka. Dzisiaj poczucie strachu, lęku burzy ten świat i spokój. Niestety, dla dobra i bezpieczeństwa dzieci zaczynamy je "izolować" od świata. Szczęście mają te dzieci, którym dobro i piękno dzieciństwa zapewnia dom rodzinny, dom, który stara się ochronić je przed szerzącym się wokół złem. W niebezpiecznej sytuacji są te dzieci, które ze złem spotykają się również w swoim domu, w którym ból i cierpienie zadają najbliższe osoby - rodzice, opiekunowie. Dzieci, które były lub są ofiarami przemocy pozbawione są odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju. Wymagają one szczególnej opieki, gdyż są skazane na liczne problemy zdrowotne i psychiczne.
Znęcanie się nad dziećmi może przybierać różne formy, od najprostszych do niesłychanie wyrafinowanych, wręcz sadystycznych.
Może być to: przemoc fizyczna, przemoc psychiczna, emocjonalna, przemoc seksualna, zaniedbywanie dzieci.
Przemoc fizyczna.
Przemoc fizyczna jest stosunkowo łatwa do rozpoznania. Najczęściej przyjmuje postać zewnętrznych obrażeń skóry: zranienia skóry, krwiaki, sińce, obrzęki, oparzenia, które są wynikiem bicia dzieci różnymi przedmiotami, kopania, wykręcania rąk, szarpania, ciągnięcia za ciało, za włosy, popychanie o ściany, przypalenia, kłucia, nacinania ciała, szczypania, mocnego wstrząsania ciała, rzucanie różnymi przyborami przywiązanie w celu ograniczenia swobody.
Rodzice, opiekunowie dzieci często tłumaczą swa brutalność rodzicielską wymierzaniem kary za nieposłuszeństwo swojej pociechy.
W takim wychowaniu nie stosują przemyślanego systemu nagród. Na ogół zastanawiają się jak ograniczyć swobodę dziecka, zmusić je do posłuszeństwa.
Zazwyczaj jednak biją i katują swoją małą ofiarę bez żadnego zastanowienia, w zależności od humoru. Stosowanie przemocy fizycznej w ogóle, a szczególnie wobec dziecka, jest z jednej strony pokazem przewagi i siły, z drugiej jednak bezsilności rodziców i opiekunów. Jest wyrazem ich agresji wywołanej nieumiejętnością innego sposobu rozwiązania problemu , przebicia się ze swoimi racjami.
Społeczeństwo, w którym żyjemy, nasze normy kulturowe dają rodzicom społeczne przyzwolenie na stosowanie cielesnych kar. Ponadto większość świadków cierpienia dzieci woli zachować milczenie, czyli nie wtrącać się w sprawy wychowywania.
Badania maltretowanych dzieci, potwierdzają, że częściej występują u nich zaburzenia mowy, motoryki, procesów poznawczych i zdolności uczenia się, nadpobudliwość lub apatia, tiki i fobie. W dorosłym życiu dzieci bite i maltretowane przejmują wzorce swoich oprawców i nie potrafią w inny sposób rozwiązywać problemów, powielają podobne zachowania.
Przemoc psychiczna - emocjonalna.
Jest najtrudniejsza do zdiagnozowania. W takich przypadkach konieczne jest przeprowadzenie analizy pewnych sytuacji rodzinnych, diagnoza rodzinna, socjologiczno-psychologiczna oraz diagnoza osobowości poszczególnych członków rodziny.
Przemoc tę często określa się jako przemoc w białych rękawiczkach. Może być świadomym okrucieństwem wobec dziecka, polegającym na celowym, perfidnym wykorzystywaniu jego bezradności .
Może być też nieświadomym krzywdzeniem dziecka na skutek nieznajomości jego psychiki i na rzutowaniu na nie własnych potrzeb, własnego modelu szczęścia.
Przemoc ta objawia się słownym znieważaniem, wyśmiewaniem, wyszydzaniem, straszeniem, moralizowaniem, wymuszaniem lojalności, szantażowaniem, nadmiernym kontrolowaniem, wzbudzaniem poczucia winy, nieposzanowaniem godności i prywatności, niszczeniem jego rzeczy osobistych, wyrzucaniem pamiątek, listów, czasową izolacją dziecka.
Wyjątkowo perfidną torturą psychiczną zwłaszcza w stosunku do dzieci najmłodszych, ufnych, wierzących bezgranicznie w prawdomówność rodziców, nieświadomych realności zapowiadanych kar i gróźb jest straszenie wyrzuceniem z domu, oddaniem do domu dziecka, mówienie, że się go już nie kocha, że się odejdzie lub, ze z jego winy jest się chorym.
Tak traktowane dzieci nie maja poczucia bezpieczeństwa, przeżywają lęki, ciągły stres, smutek i samotność. Głębokość i rozległość ran w psychice dziecka spowodowane takim postępowaniem dorosłych, są nie do przewidzenia.
Przejawem przemocy emocjonalnej jest również oschłość emocjonalna polegająca na ukrywaniu rzeczywistej miłości do dziecka, która jest przecież niezbędna dla prawidłowego rozwoju i w późniejszym jego dorosłym życiu.
Pozbawione miłości dziecko nie potrafi nawiązywać prawidłowych kontaktów emocjonalnych z ludźmi. Prawdopodobnie nie będzie umiało okazywać uczuć swoim bliskim w dorosłym życiu.
Przemoc emocjonalną stosują również rodzice nadopiekuńczy. Nadmierna kontrola, ochrona przed ewentualnymi niepowodzeniami porażkami również może spowodować zmiany w zachowaniu dziecka.
Przemoc seksualna.
Jest ona wykorzystywaniem dziecka w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych przez osoby dorosłe. W hierarchii różnych form patologii społecznych jest ona najbardziej szkodliwą, odrażającą i okrutną.
Mimo, że ten rodzaj przemocy jest powszechnie potępiany, wyzwala oburzenie, to jednak ma on charakter stale wzrastający.
Następstwa tego rodzaju przemocy ujawniają się bezpośrednio, a także i późniejszym okresie. Nierzadko towarzyszą dziecku w całym jego życiu. Należą do nich obrażenia ciała, choroby przenoszone drogą płciową, urazy, prowokacyjne zachowania seksualne, zaburzenia snu, fobie, lęki, nerwice, depresja, niska samoocena, poczucie winy, zaburzenia osobowości, zaburzenia w późniejszym dorosłym życiu.
Dzieci-ofiary przeważnie długo milczą, ukrywają to co im się przytrafiło, gdyż osoba molestująca je stosuje wobec nich szantaż psychiczny lub fizyczny oraz poczucie wstydu i winy.
Zaniedbywanie dzieci.
To niezaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych dzieci. Może się ono rozpocząć już w okresie życia płodowego, gdy matka prowadzi niehigieniczny tryb życia.
Zaniedbywanie ma również miejsce wtedy, gdy dziecko ma zaspokojone potrzeby biologiczne, natomiast nie ma zagwarantowanej prawidłowej stymulacji poznawczej.
Skrajnym przypadkiem zaniedbywania również wzrastającym w ostatnich latach bywa porzucenie dziecka z narażenie go na utratę zdrowia, a nawet życia.
Wiele dzieci maltretowanych odbierają przemoc jako coś naturalnego. Często nawet nie buntują się przeciw takiemu traktowaniu. Młodsze żyją w przekonaniu, że tak wygląda świat, a całym ich światem są przecież rodzice, dom. Starsze odczuwają wstyd za swych rodziców, których jednak mimo wszystko bardzo kochają.
Jeżeli jednak stale doświadczają przemocy zaczynają szukać oparcia u innych, obcych ludzi. Często wpadają w tzw. złe towarzystwa, czyli grupy młodych ludzi o podobnych doświadczeniach życiowych.
Jak wspomniałam na początku o przemocy mówi się coraz więcej. Problem ten poruszany jest w telewizji i na łamach wielu czasopism.
Dobrze byłoby jednak, gdyby oprócz wielu debat na temat jak przed nią uchronić dzieci, faktycznie już teraz zacząć przeciwdziałać tej szerzącej się patologii. Same rozmowy nie uchronią dzieci. Sprawią że ich oprawcy będą czuć się bezpiecznie. Najważniejszą sprawą jest wypracowanie systemu ujawniania, wczesnej interwencji, terapii i zapobiegania przemocy, by jej ofiary uchronić od nowych form represji. Należałoby również wprowadzić grupową psychoterapię dla dorosłych, którzy w dzieciństwie byli ofiarami przemocy swoich rodziców i opiekunów. Wielu bowiem z nich preferuje taki model wychowania wobec swoich własnych dzieci i podopiecznych.
Pamiętać musimy, że pomocy bardzo potrzebują ofiary przemocy. Potrzebują jej jednak również ci, którzy ją stosują wobec nich.
Literatura:
A. Soriano - "Przemoc wobec dzieci" - Kraków 2002 r.
I. Pospiszyl - "Przemoc w rodzinie" - Warszawa 1994 r.