Społeczne uwarunkowania zdrowia i choroby

Nierówność społeczna

• różnorodność nie oznacza nierówności

• bywają w społeczeństwie ludzie „inni” ale chodzi o szczególne cechy, które decydują o przynależności do grup społecznych

• chodzi o nierówny dostęp do pewnych cenionych dóbr

Dobra generujące nierówności społeczne: dobra pożądane, zasób ograniczony, prestiż, bogactwo; inne cenne wartości: wykształcenie, zdrowie

3 typy kapitału:

• ekonomiczny

• kulturowy

• społeczny - sieć kontaktów, znajomości, przynależności, która stwarza jednostce możliwość uzyskania innych społecznych dóbr, cenionych; np.: przynależność do partii politycznej, stwarza szanse na coś innego

stratyfikacja społeczna:

• stopniowalna(gradacyjna) - uwarstwienie

• dychotomiczne

uwarstwienie: klasa wyższa, średnia, niższa.

Dychotomiczne nierówności społeczne:

Przeciwstawienie: klas właścicieli i klas nieposiadających(teoria marksistowska); grup mniejszościowych i większości(zwłaszcza narodów i mniejszości etnicznych); mężczyzn i kobiet

Nierówność a ruchliwość społeczna

Awans - degradacja

Możemy mówić o tych procesach na poziomie jednostkowym, można mówić o ruchliwości społecznej w obrębie grup społeczeństwa.

Zdrowie a położenie społeczne

Wyższa pozycja społeczna związana jest z lepszym stanem zdrowia - dane setek badań z różnych krajów, dużo jest wymiarów tej wyższej pozycji społecznej. Lepiej być zdrowym i bogatym niż chorym i biednym

Wskaźniki umieralności niemowląt w Anglii i Walii wg klasy społecznej:

Im niższa klasa tym wyższy wskaźnik umieralności, im później(na przestrzeni 50 lat) tym niższy jest wskaźnik umieralności. Zostało wyodrębnionych 5 klas.

Umieralność ogólna a wykształcenie, Polska, 1999

Mężczyźni: wyższe - 0,68; średnie - 0,77; zasadnicze zawodowe - 0,98; podstawowe - 2,5

Kobiety: wyższe - 0,26; średnie - 0,41; zasadniczo zawodowe - 0,45; podstawowe - 2,4

Nierówności w korzystaniu ze służby zdrowia

Zróżnicowanie korzystania:

• zróżnicowanie dostępu: obiektywno-materialne, subiektywno-społeczne

• zróżnicowanie potrzeb: definiowanie zależne od pozycji społecznej

hipotezy wyjaśniające związek między pozycja społeczną a zdrowiem:

• naturalna selekcja - różnice stanu zdrowia między klasami są w rzeczywistości efektem elastyczności struktury społecznej, a więc - możliwości awansu.

• deprywacja materialna (deprywacja - niedostatek środków materialnych, relatywny do norm społecznych i ekonomicznych)

• deprywacja kulturowa - niepowodzenie nowych wzorów kulturowych w oddziaływaniu za zachowania ludzi; uzależnione od położenia społecznego; na początku przywilej palenia należał do klasy wyższej, a nie zwyczajni ludzie. Dzisiaj papierosy są drogie, ale wszystkich na nie stać - zauważamy trend odwrotny. Bogatych stać żeby kupić te papierosy, ale tego nie robią, ludzi z niższych warstw stać i to robią, musi być coś takiego, że jedno ludziom łatwiej przychodzi, a innym trudniej... w skali masowej widać te różnice. Ludzie z niższych warstw społecznych szybciej wchodzą w dorosłe życie i jest to tłumaczone, że jeżeli szybciej stają się dorośli, to potrzebują atrybutów dorosłości. Na wiele sposobów można to okazać. Ludzie którzy mają długi proces wchodzenia w dorosłość i po drodze mają dużo wiele sfer zainteresowań i gdzie mogą pokazywać co potrafią, i przez środowisko „nie wypada” palić. Nie opłaca się palić, bo później jest silna presja środowiska, społeczeństwa. Problem kulturowy.

Uwarunkowania związane z płcią biologiczną

Czy istnieją 2 płcie?

• płeć biologiczna

• tożsamość płciowa

• płeć kulturowa(gender) - wiek: jaka jest rola społeczna kobiety, mężczyzny. Kultura narzuca pewne cechy płci. Poza tym też są cechy przypisywane wiekowi. Stara babcia(kobieta) nie założy miniówy, kozaczków - chociaż czasem się zdarza

• orientacja psychoseksualna: hetero, geje, lesbijki, bi

• cisgenderyzm - zgodność wszystkich wymiarów. Na wszystkich wymiarach się zgadza. Gdy się zmieniają wzory kulturowe, wtedy taki konflikt robi siępowszechny

LGBT - skrót oznaczający ogół osób, które tworzą mniejszości o odmiennej od heteroseksualnej orientacji seksualnej oraz osób o niezgodnej z biologiczną tożsamości płciowej (osoby transgenderyczne i transseksualne)

Płeć: różnica czy nierówność społeczna?

• dobra materialne(bogactwo): średnio mężczyźni 2850, kobiety 2145

• władza

• prestiż

• wykształcenie

• zdrowie

nierówności materialne związane z płcią

• otwarcie dla kobiet sfery pracy zawodowej dopiero w XX w

• segregacja zawodowa: zawody „męskie” i „kobiece” „samorealizująca się prognoza”

• zawody kobiece - niżej opłacane mimo porównywalnych kwalifikacji i doświadczenia

• nierówne tempo awansu, nierówna płaca

różnice w dostępie do władzy

• kobiety w parlamentach, rządach

• na wyższych stanowiskach kierowniczych

• szklany sufit - kobiety dochodzą do pewnego etapu, ale na najwyższe stanowiska nie mogą wejść(w dużych firmach)

• szklane ruchowe schody - symbolizują niewidzialną siłę wysokości facetów nad kobietami: oświata jest sfeminizowana, a dyrektorami szkół bywają faceci

prestiż kobiety:

• gorszość kobiety w kulturze europejskiej do XX w.

• Emancypacja i zmiana wartości deklarowanych

• Rozbieżność między deklaracjami a praktyką

• Stereotypy - role społeczne

• Powielane poprzez kulturę masową, reklamy

• Cechy męskie u kobiet nobilitują, odwrotnie - poniżają; „baba chłop”

• Język

• Brak odpowiedników żeńskich dla zawodów

Wykształcenie:

• średnie i wyższe wykształcenie ma 73,2 proc. pracujących kobiet i tylko 54,5 pracujących mężczyzn.

• Więcej kobiet studiuje

• Kobiety coraz częściej mają świadomość nierówności

Przeciętne dalsze trwanie życia

Kobiety żyją dłużej(na przestrzeni 30 lat), ale kobiety częściej chorują

Jakie są możliwe wyjaśnienia wyższej umieralności mężczyzn?

Wypadki drogowe - częściej umierają mężczyźni

Samobójstwa - faceci częściej popełniają

Nowotwory - częściej umierają z tego powodu mężczyźni

Problemy zdrowotne

• specyficzne dla kobiet, mężczyzn

• występujące bez względu na płeć

czy kobiece hormony płciowe decydują o tym, że chorują one inaczej niż mężczyźni?

• estrogeny i progesteron często bywają przyczyną migreny, żylaków, kamicy pęcherzyka żółciowego czy nowotworów piersi

• chronią przed cukrzycą, zawałem serca czy osteoporozą(tylko do menopauzy)

korzystanie ze służby zdrowia

• w 2007 w Polsce nie korzystało z usług medycznych 26% M i 12,4% K

• przyczyny częstszego korzystania

• opieka zdrowotna dzieci

• bardziej predysponowane kulturowo do zajmowania się sprawami zdrowia

• stosunek lekarzy do kobiet

• „skargliwość” kobiet - kobiety częściej uważają, że ich stan zdrowia jest zły, narzekają, jęczą jak baby

• 192 lekarzom rodzinnym w Kanadzie i USA przestawiono hipotetyczną historię choroby typową dla POChP i spytano o rozpoznanie

• dla połowy badanych chory był kobietą, a dla połowy mężczyzną

• gdy chory jest mężczyzną, to lekarze trafnie rozpoznali w 58%, gdy to była kobieta trafnie rozpoznane tylko przez 42%. U kobiet częściej rozpoznawano astmę lub chorobę serca

kobiety a badania kliniczne

• standardowy pacjent - mężczyzna ważący ok. 70kg

• pomijanie kobiet w badaniach klinicznych (bo może być wpływ hormonów), więc standardy ustalone na mężczyznach stosuje się u kobiet

• dopiero ostatnio zabraniano kobietom brać niektórych leków, są wyróżnione w ulotce do lekarstw

uwarunkowania związane z płcią a położeniem społecznym

---