Szkice węglem (Henryk Sienkiewicz)

Nowela H. Sienkiewicza, wydana w 1877 r. Jest to jeden z najwybitniejszych utworów nowelistycznych autora "Trylogii", napisany u progu lat osiemdziesiątych, kiedy doszło do załamania się pozytywistycznej wiary w możliwość zmian na lepsze. Echem tego jest nurt realizmu krytycznego w literaturze polskiej przełomu ósmego i dziewiątego dziesięciolecia XIX w.

Rozczarowanie sprawiło, że odchodzi się od literatury tendencyjnej na rzecz surowego, czasem prześmiewczego krytycyzmu. Do tego nurtu należą "Szkice węglem".

1. Dlaczego "szkice"?

Tytuł noweli nie jest przypadkowy - sugeruje użycie grubej kreski w rysunku postaci i zdarzeń, niewyraźne szkicowanie zamiast ostrych konturów. Sylwetki bohaterów są przerysowane w satyryczno - groteskowy sposób, występują charakterystyczne nazwy i nazwiska, np. miejscowości: Barania Głowa, Osłowice, Wieprzowiska; nazwiska: Zołzikiewicz, Rzepa, Burak.Nowela utrzymana jest w ironicznym tonie pozornej pochwały postępowania głównego bohatera,

wiejskiego aferzysty Zołzikiewicza. Aby czytelnik mógł lepiej zagłębić się w atmosferę wsi, Sienkiewicz zastosował stylizację gwarową.

2. Problematyka:

Do najsilniej zarysowanych problemów w utworze należy ciemnota i zacofanie wsi, która pozwala wybić się jednostkom tak podłym i niewiele sobą reprezentujących jak Zołzikiewicz. Jest to postać niezwykle antypatyczna, nakreślona z rozmachem i pasją, która robi karierę na oszustwach, intrygach, przekupstwie, a przede wszystkim na braku sprytu chłopów zamieszkujących wieś Baranią Głowę. Nikt mu nie przeszkadza, bo sołtys załatwia z nim ciemne interesy, urzędnicy są przekupieni, kler niewiele może, a okoliczne ziemiaństwo wyznaje zasadę

nieinterwencji. Poprzez swoje intryganckie działania Zołzikiewicz staje się sprawcą tragedii. Zazdrosny mężczyzna (Rzepa) morduje Bogu ducha winną żonę, która nie mogła wybronić się od natrętnych zalotów Zołzikiewicza.

---