Pieśń-hymn Czego chcesz od nas, Panie jako manifest poetycki i filozoficzny 

 

Słynna, otoczona poetycką legendą pieśń Jana Kochanowskiego, zaczynająca się od słów : Czego chcesz od nas, Panie za twe hojne dary?, dla podniosłej treści i patetycznej formy częstokroć nazywana Hymnem, posiada - w spuściźnie czarnoleskiej i świadomości czytelniczej wielu pokoleń Polaków - miejsce zgoła wyjątkowe. Łączy   ona w zadziwiający sposób głębię myśli filozoficznej i problemów światopoglądowych ze świetnością i dostojeństwem kreacji artystycznej.

Sposób przedstawienia Boga :

• Wszędy pełno Ciebie, Kościół Cię nie ogarnie - Bóg wychodzi poza dogmaty głoszone przez Kościół, występuje wszędzie, ogrania przyrodę

• Demiurgos- Bóg stwórca

• Deus-artifex - bóg artysta, budowniczy, architekt, rzemieślnik

• boskie dzieło stworzenia oglądamy jako dzieło sztuki

• zastosowanie antropomorfizacji; Bóg - człowiek, który zajmuje się gospodarstwem

• ojciec, opiekun, stróż

• Bóg w postaci anioła, który opiekuńczo rozpościera skrzydła nad ludźmi

• Stwórca animatorem, ożywia jako pan wszechświata całą przyrodę, naturę

 

Człowiek wobec Boga :

• postawa wdzięczności

• Bóg nie potrzebuje bogactw i tak wszystko należy do Niego

• miłość człowieka względem Boga

• ufność, iż pod Jego opieką człowiek żyje bezpiecznie, spokojnie

• człowiek jest dzieckiem Boga, szanuje Go i kocha

• człowiek swa wdzięczność wyraża modlitwą, oddaniem, zawierzeniem, ufnością

 

Obraz świata :

• świat jest doskonały - stworzony przez Boga dla człowieka

• świat jest uporządkowany, Bóg stwarza ład i porządek, nie ma przypadkowości w świecie

• ład przyrody jest dowodem na istnienie Boga; Bóg jest sprawcą porządku, natury Ziemi i Kosmosu

• człowiek jest elementem natury, podlega jej prawom, stąd czerpie satysfakcję i wewnętrzną harmonię

• nie ma sprzeczności między światem doczesnym, a życiem wiecznym

 

Manifest filozoficzny

• manifest humanistycznej religijności.
  Jest to poemat religijny napisany ku chwale Boga. Jednocześnie opiewa on świat, wspaniałość, piękno i harmonię tego świata. W porównaniu z Bogiem ziemię można nazwać niską, tym niemniej jej doskonałość jest odbiciem boskiej wielkości i świadectwem boskich dobrodziejstw. Istotą Hymnu jest pochwała niewidzialnego Boga poprzez pochwałę widzialnego świata. Człowiek jest cząstką przyrody, podlega jej powszechnym prawom, nadanym przez Boga. Stąd też porządny ład przyrody najlepiej określa zasady postępowania człowieka.

• Manifest renesansowego optymizmu
  Optymizm Hymnu wspiera się nie tylko na przekonaniu, że dobroć [boska] nigdy nie ustanie, ale i na zaufaniu w wartość ludzkiego rozumu; pieśń Kochanowskiego jest zarazem manifestacja wiary w poznawcze możliwości człowieka. Stwierdzenie, że świat jest harmonijny i piękny, że jest odbiciem boskiej doskonałości, jest zarazem stwierdzeniem, że człowiek jest zdolny poznać harmonie tego świata, przeniknąć i zrozumieć prawa nadane przez Boga natrze. Optymizm wspiera się także i ugruntowuje na przeświadczeniu, że światem rządzą proste i niezmienne prawa moralne,

Manifest poetycki

• świadectwo możliwości i potrzeby tworzenia wielkiej poezji w języku narodowym

• nawet styl hymnu jest renesansowy. Stroni od konkretu, wyrazistego szczegółu. Obrazowanie wskazuje tylko na pewne typowe, powszechnie przyjęte rysy; charakterystyczne pod tym względem są personifikacje czterech pór roku. Jesteśmy tu w świecie uogólnień. Ziemię pokrywają rozliczne zioła. Wiosna rodzi rozliczne kwiatki. Wszelkie źwierze bierze pokarm z ręki Boga.

• Zasadą obrazowania jest animizacja i personifikacja

• Świat uogólnień, ogromu  i nieskończoności uwydatniają określenia zaczynające się od przyrostka nie. Nie w rozmaitych kombinacjach tworzy swojego rodzaju motyw przewodni wiersza: występuje jako zaprzeczenie, sylaba w wyrazie, tworzy rym.

• pieśń otwiera także nowy okres w dziejach wersyfikacji polskiej

• piękno językowe, piękno stylu

• nawiązanie do antyku

• kunsztowna forma

Niezwykłość pieśni - dostrzeżona i doceniona zarówno przez współczesnych, jak i potomnych - polega nie tylko na tym , iż jest ona utworem typowym dla renesansowych postaw i poglądów oraz renesansowej sztuki poetyckiej, nie tylko na tym, że jest ona utworem wysoce znamiennym dla węzłowych problemów filozoficznych i warsztatowych twórczości samego Jana z Czarnolasu, ale także i na tym, że jest ona wyjątkowo doniosłą syntezą elementów, które mało kto umiał i mało kto chciał syntezować - filozofii antycznej i chrześcijańskiej religijności, starożytności i średniowiecza, nowoczesności i tradycji, problemów polskich i ogólnoeuropejskich doświadczeń.

---