Pedagogika ogólna

Wykład 7 (07. 12. 10 r.)

INSPIRACJE DLA PEDAGOGIKI PŁYNĄCE Z INNYCH NAUK

1) PSYCHOLOGICZNE INSPIRACJE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

Etymologicznie termin psychologia pochodzi od 2 słów gr. psyche (dusza), logos (nauka). Pierwotnie psychologię traktowano jako naukę duszy. Współcześnie psychologię określa się jako naukę o czynnościach psychicznych człowieka i o jego stosunku z otoczeniem.

Współcześnie na terenie psychologii wyróżnia się 4 podstawowe koncepcje człowieka:

1.Behawiorystyczna koncepcja człowieka (Pawłow, Thorndike, Skinner)

• człowiek jest istotą reaktywną, sterowaną przez środowisko zewnętrzne

• w myśli koncepcji człowiek jest zewnątrzsterowny i pozbawiony autonomii.

• Podstawą kierowania rozwojem (sterowania) jest znajomość związków między bodźcami a reakcjami.

• Aktywność ucznia w działalności szkolnej i pozaszkolnej jest wynikiem uczenia się pojętego jako warunkowania.

• Edukacja polega na bezpośrednim (reaktywnym) kierowaniu czynnościami ucznia.

• Podlega ona prawom uczenia się (warunkowania klasycznego i instrumentalnego) np. prawo efektu: „im większe zadowolenie lub przykrość tym większe wzmocnienie lub osłabienie związków”

• Teoretyczną podstawę edukacji szkolnej stanowi ciąg sytuacji określonych jako tzw. reaktywne zachowania ucznia

• Reakcje ucznia są tu funkcją bodźców zewnętrznych i osoby działającej

2.Psychodynamiczna (psychoanalityczna) koncepcja człowieka (Freud)

• Zachowanie ludzi zależy od zewnętrznych sił dynamicznych z wiązanych z popędami, potrzebami lub dążeniami

• Popędy te są z reguły nieświadome, występują między nimi częste konflikty, których człowiek nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać

• Człowiek dąży do doznawania przyjemności, co wiąże się z realizacją popędów

• Istnieją jednak bariery (kultura, cywilizacja, normy grupowe itp.), które utrudniają lub uniemożliwiają ich realizację

• Procesy konfliktowe leżą u podłoża kreacji (twórczości) jednostki

• Celem edukacji jest stworzenie takiej sytuacji, w której jednostka może realizować własne dążenia oraz utrzymywać stan równowagi pomiędzy popędami i dążeniami a ograniczeniami środowiska kulturowego (cywilizacji, społeczeństwa, kultury materialnej i duchowej)

• Szkołę można określić jako „klinikę kształcenia” (R. Massa)

• Cele edukacji w psychodynamicznej koncepcji człowieka mają charakter podmiotowy i funkcjonują w sferze świadomości

• Cele te służą rozładowaniu napięć (konfliktów) między popędami (zepchniętymi do sfery podświadomości) a ograniczeniami (normami, przepisami, zwyczajami) środowiska, które są uświadamiane przez jednostkę (działają w sferze świadomości).

3.Koncepcja człowieka w tzw. psychologii humanistycznej (Fromm, Rogers, Maslow)

• Podstawową wartością natury ludzkiej jest rozum ukierunkowany przez czynniki zewnętrzne

• Siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku a nie poza nim

• Zdolności do tworzenia człowiek może przejawiać w każdym okresie swojego życia, w różnych dziedzinach działalności

• Jeśli niektórzy ludzie zostali jej wtórnie pozbawieni to może być im ona przywrócona, gdy zostaną spełnione określone warunki: akceptacja jednostki, zapewnienie klimatu pozbawionego oceny zewnętrznej, rozumienie empatyczne i psychiczną wolność

• Zasadniczym celem edukacji szkolnej jest zapewnienie warunków do rozwijania własnej aktywności twórczej uczniów.

• Własna aktywność oznacza podejmowanie zachowań twórczych z motywów wewnętrznych wspartych pozytywnym zaangażowaniem emocjonalnym

• Człowiek w myśl koncepcji psychologii humanistycznej jest jednostką wewnątrzsterowną

• Istotna jest rola motywacji wewnętrznej i stosunku do podejmowania zachowań twórczych w różnych dziedzinach życiowej działalności

• Cele edukacji w myśl założeń psychologii humanistycznej mają charakter podmiotowy.

4.Poznawcza koncepcja człowieka (Piaget, Bruner)

• Psychologia poznawcza traktuje człowieka jako układ przetwarzający informacje, które pochodzą zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak struktur poznawczych, czyli zakodowanej w pamięci wiedzy zdobytej w toku uczenia się

• Informacje są materiałem, który przetwarzany jest w procesie myślenia przewidywania i planowania działania

• Podstawowe znaczenie posiada umiejętność przewidywania (antycypacji) przyszłości. Umożliwia to formułowanie skutecznych programów działania

• Aktywność wychowanka jest wynikiem celowego i świadomego zachowania w sytuacji zadaniowej

• Zachowanie ukierunkowane jest potrzebami czyli wewnętrznymi reakcjami ciała. Ma ono charakter redukujący potrzeby

• Edukacja polega na reaktywnym (adaptacyjnym) i produktywnym (antycypacyjnym) kierowaniu zachowaniem ucznia oraz stymulowaniu go w sytuacji zadaniowej

2) SOCJOLOGICZNE INSPIRACJE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

Socjologia to w najszerszym ujęciu nauka o społeczeństwie i jego elementach.

Podstawowe nurty teoretyczne:

1. teoria funkcjonalizmu (Durkheim, Parsons)

• analizuje się poszczególne zjawiska społeczne i pedagogiczne pod kątem funkcji, jakie one spełniają w systemie społecznym

• funkcjonowanie szkoły i innych instytucji wychowawczych rozpatrywane jest w kategoriach systemu społecznego.

• Szkoła i inne instytucje wychowawcze traktowane są jako instytucje adaptacyjne, przystosowujące jednostki do systemu społecznego

• Traktowanie szkoły jako elementu systemu społecznego oraz czynnika przystosowującego ucznia do z góry ustalonych ról w życiu społecznym i gospodarczym oraz reprodukcji ekonomicznej i kulturowej

• W pedagogice opartej na socjologicznej teorii funkcjonalnej obowiązuje tok myślenia deterministycznego.

• Rola i miejsce szkoły i edukacji w życiu społeczno-gospodarczym jest ściśle określona

2. konfliktu (Marks)

• zakłada się konfliktową naturę rzeczywistości społecznej

• konfliktowi przypada rola integrująca i dezintegrująca

• konflikt społeczny jest sytuacją trudną, e której ścierają się ze sobą i współzawodniczą przeciwstawne argumenty

• szkoła traktowana jest jako miejsce rozładowywania konfliktów społecznych powstałych w wyniku współzawodnictwa i rywalizacji (cel edukacji)

3. wymiany (Homans)

• ludzie podejmują te działania, które stanowią dla nich wyższą wartość.

• człowiek w tej koncepcji socjologicznej jest jednostką wysoce interesowną. Podejmuje te działania, które są nagradzane

• w teorii wymiany człowiek działa na zasadzie wymiany i podejmuje te działania które przyniosą mu korzyści

• szkoła pojmowana jest jako miejsce rozpoznawania i realizacji potrzeb proosobistych i prospołecznych

4. interakcjonizmu