43. Profilaktyczne i kompensacyjne zadania szkoły.
PROFILAKTYKA
Podstawowe zadania związane z przeciwdziałaniem niedostosowaniu społecznemu i przestępczości dzieci i młodzieży spoczywają na szkołach. Wynika to z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002r., zgodnie, z którym szkoły zobowiązane są do opracowywania i realizowania szkolnych programów profilaktyki.
Program szkolnej profilaktyki to ogół działań chroniących dzieci i młodzież przed zakłóceniami w rozwoju oraz interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Podkreśla się, że zadaniem szkolnej profilaktyki jest chronienie dzieci i młodzieży przed zagrożeniami przez działania wychowawczo - profilaktyczne, a także reagowanie w sytuacjach pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy, np. motywowanie do podjęcia terapii i leczenia, kontaktu z rodzicami.
Celem zadań profilaktycznych jest zapobieganie lub przeciwdziałanie zjawiskom odbiegającym od normy i doprowadzenie zainteresowanych osób do stanu prawidłowego, który zwykle opisywany jest w języku naukowym jako zachowanie uśrednione, akceptowane w danym środowisku lub społeczeństwie.
Wskazując główne zalety szkolnej profilaktyki wymienia się:
Realizację celowych, systematycznych i długofalowych przedsięwzięć obejmujących całą populację dzieci i młodzieży(wzmacnianie czynników chroniących dzieci i młodzież przed zagrożeniami, podejmowanie działań mających na celu ograniczenie, osłabienie i usuwanie czynników ryzyka),
Możliwość diagnozowania stanu potrzeb i zagrożeń społeczności uczniów, w tam także jednostek i grup podwyższonego i wysokiego ryzyka,
Opracowywanie programów pomocy pedagogicznej, psychologicznej i socjalnej adresowanych zarówno do zespołów, grup i jednostek,
Wspomaganie rodziców w ich roli wychowawczej,
Możliwość integrowania całej społeczności lokalnej i tworzenia właściwych relacji interpersonalnych.
Zgodnie z oczekiwaniami szkoły i placówki oświatowe mają być nie tylko miejscem profilaktyki pierwszorzędowej ”kierowanej do tych wszystkich, którzy są wolni od środków uzależniających”, ale również profilaktyki drugorzędowej adresowanej do osób z grup wysokiego ryzyka. Szkoła ma być nie tylko miejscem podtrzymywania istniejącego dobrostanu, ochrony dzieci przed zagrożeniami, ale także - pracy wychowawczej z osobami uzależnionymi.
Założenia profilaktyki szkolnej:
Profilaktyka a dokładniej działania profilaktyczne są jedną z form pomocy dzieciom krzywdzonym.
Działania profilaktyczne:
1. Pierwotne - organizowane w środowisku szkoły; podnoszenie samooceny człowieka; przygotowanie uczniów do radzenia sobie z trudnościami (edukacja rodziców),
2. Wtórne - polega na wykryciu zaistniałych objawów, likwiduje się je i nie dopuszcza do ich rozwoju (rodzice, szkoła); o charakterze eliminacyjno - uprzedzającym,
3. Trzeciorzędowe - uchronienie dziecka przed kolejnym wykorzystaniem (terapia).
Przygotowanie do pracy profilaktycznej i kompensacyjnej wymaga rzetelnej wiedzy oraz umiejętności pedagogicznych i psychologicznych, nierzadko również umiejętności terapeutycznych. Tymczasem przygotowanie większości nauczycieli w tym zakresie ogranicza się do 270h realizowanych w ramach studiów wyższych. To zbyt mało, aby podejmować się diagnozy środowiska społecznego czy uczniowskich potrzeb.
Do zasadniczych zadań w realizacji pracy wychowawczej i profilaktycznej szkoły zaliczyć możemy:
Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych,
Organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli,
Wspieranie działań wychowawczych nauczycieli wynikających z programu profilaktyki szkolnej,
Prowadzenie edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia wśród uczniów, nauczycieli i rodziców,
Podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych i inne.
KOMPENSACJA
Organizacja i prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych (terapii pedagogicznej) w szkole.
Ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne to oddziaływanie kompleksowe, polegające na ćwiczeniu funkcji zaburzonych (korekcja) i takim ćwiczeniu tych funkcji niezaburzonych, aby stały się wsparciem lub zastępstwem dla funkcji zaburzonych (kompensacja). Konieczność prowadzenia tych zajęć w szkole uzasadnia rozmiar potrzeb uczniów. Działania dotyczące organizacji zajęć korekcyjno-kompensacyjnych regulują akty prawne dotyczące dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Należy do nich m.in. zarządzenie nr 15 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 1993 r. w sprawie zasad udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Mimo, wydawałoby się, korzystnych regulacji prawnych, system pomocy dziecku dyslektycznemu nie jest wystarczający. Zespoły korekcyjno-kompensacyjne funkcjonują nie we wszystkich szkołach. Jest to z pewnością związane z koniecznością zapewnienia etatu dla specjalisty z zakresu terapii pedagogicznej, określanego potocznie mianem reedukatora. Jednak zajęcia korekcyjno-kompensacyjne są tą formą pomocy dziecku, która powinna być włączona do programu pracy dydaktyczno-wychowawczej każdej szkoły.
Treść, formy i metody pracy z uczniami w ramach tego typu zespołów muszą być przez terapeutę dostosowane do potrzeb i możliwości każdego dziecka. W tym celu powinien on:
- zapoznać się z wytworami dziecka (zeszyty, prace plastyczne),
- obserwować dziecko na tle klasy,
- zapoznać się z sytuacją środowiskową dziecka,
- poznać dziecko w kontakcie indywidualnym.
Natomiast do zadań kompensacyjnych szkoły można zaliczyć:
Diagnozowanie środowiska ucznia,
Rozpoznawanie potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i możliwości ich zaspokajania,
Rozpoznawanie przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
Działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej,
Wspieranie nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne,
Udzielanie nauczycielom pomocy w dostosowaniu wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych przez nich programów nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom,
Organizowanie zajęć dydaktyczno - wyrównawczych, korekcyjno- kompensacyjnych, specjalistycznych, terapeutycznych, logopedycznych w zależności od wcześniej zdiagnozowanych potrzeb uczniów,
Prowadzenie zajęć rewalidacyjnych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną,
Prowadzenie nauczania indywidualnego dla uczniów zakwalifikowanych do tej formy nauczania w oparciu o orzeczenie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
Nauczanie tokiem indywidualnym dla uczniów przejawiających szczególne zdolności w danym przedmiocie,
Wspieranie ucznia z wybitnymi uzdolnieniami,
Wspieranie nauczycieli w organizowaniu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu,
Wspieranie rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, oraz inne.
Zdarza się często tak, że zadania profilaktyczne pokrywają się z zadaniami kompensacyjnymi szkoły.
Ponadto zgodnie z założeniami reformy istotną pomocą szkole i nauczycielom służyć powinny pracownicy poradni psychologiczno - pedagogicznej. Reguluje to Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002r., w którym zapisane zostały różnorodne zadania o charakterze profilaktycznym.
Źródło: Grażyna Miłkowska O potrzebie profesjonalnej profilaktyki w szkole. „Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze” 2006, Nr 2.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno -pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych. Dz. U. z 2003 r. nr 5, poz. 46.
3