BADANIA BUDŻETORÓW-METODOLOGIA -Rola informacji; -Raportacja wewnętrzna GD; -Badania stanu GD przez instytucje zewnętrzne; -Pierwsze badania 19. w.; -Ankieta budżetowa -oparta na spisie powszechnym - Engel; -Metoda monograficzna - obserwacja - Le Play; -W Polsce przed 2 wojną św. - badania L. Krzywickiego, F. Bujaka, S. Sterling; Badania GD w PL - okres powojenny: -1957-71; 1973-82, 1982-92, po 1992; - 1957-71- do 1962 - rocznie próba 2000 GD w 4 gałęziach przemysłu; - i od 1963 - próba 4000-4500 GD- badania rozszerzono na pracowników innych działów gospodarki, poza przemysłem - badania dwustopniowe: zakłady =>z listy płac GD (rejestracja); =Odejście od podejścia branżowego; =Badania GD w okresie powojennym: =1957-71; 1973-82, 1982-92, potem; -1957-71- do 1962 - rocznie próba 2000 GD w 4 gałęziach przemysłu; - i od 1963 - próba 4000-4500 GD- badania rozszerzono na pracowników innych działów gospodarki, poza przemysłem - badania dwustopniowe: zakłady =>z listy płac GD (rejestracja); --Odejście od podejścia branżowego; BADANIE BUDŻETORÓW PO 1971 - Podejście terytorialne: nowy dobór próby: -Losowanie 2-stopniowe; ale zmiana operatu tj. listy GD stanowiącej podstawę losowania - rejony statystyczne (przygotowane do spisu powszechnego 1970); 1. Wylosowano 1350 rejonów zw. jednostkami - losowania 1 stopnia; -2. z każdej z jednostek wylosowano mieszkania, a GD je zamieszkujące dokonywały rejestracji wydatków i przychodów; -W sumie 10 000 GD, 4 lata; PO 1981 -W 1981 przerwanie badań - wysokie stopień rezygnacji GD - nowa metoda: rotacja Zestawienie danych opisujących działania gospodarcze - transakcje - wg sektorów w ramach systemu pozwala określić znaczenie i funkcje poszczególnych jednostek (grup jednostek) w: -Tworzeniu wartości dodanej; -Pierwotnym i wtórnym podziale dochodów; -Kreowaniu oszczędności i ich przetwarzaniu na inwestycje i bieżące pokrywanie deficytów; -Władaniu zasobami finansowymi -Wymianie gospodarczej z zagranicą. SYSTEM RACHUNKÓW NARODOWYCH W Polsce raportujemy zgodnie z założeniami ESA'95; SEKTORY: -Sektor przedsiębiorstw; -Sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych; - Sektor instytucji rządowych i samorządowych; -Sektor gospodarstw domowych; - Sektor instytucji niekomercyjnych świadczących usługi na rzecz GD (partie, ZZ, NGOs, kościoły); -Sektor „zagranica” - podmioty zagraniczne, współpracujące z jednostkami krajowymi; SNA-GOSPODARKA NARODOWA Zgromadzone do dyspozycji dochody; -Oszczędności (wszystkie sektory instytucjonalne); -Spożycie (sektor GD/ instytucji rządowych i samorządowych/instytucji niekomercyjnych); SNA-GOSPODARKA NARODOWA-SEKTOR PRZEDSIEBIOERSTW -Jednostki - produkcja towarów i usług niefinansowych w celu sprzedaży na rynku (osoby prawne, fizyczne, jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej np. spółki/jednostki państwowe); Charakterystyka: -zatrudnienie siły najemnej; - Księgi rachunkowe; - Odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela; Przychody sektora - przychody ze sprzedaży; SNA-GOSPODARKA NARODOWA-SEKTOR INSTYTUCJI RZĄDOWYCH I SAMPRZĄDOWYCH - Funkcje polityczne; - Funkcje regulacji ubezpieczenia społecznego; -Powiększenie o świadczenia z pomocy społecznej - świadczenia rodzinne (zasiłek i dodatki), świadczenia i zasiłek pielęgnacyjny, świadczenia z FP ( w tym dodatki szkoleniowe, zasiłki dla bezrobotnych, staże absolwenckie), stypendia dla uczniów/studentów / absolwentów (wyjątek stypendia pracownicze i fundowane ze środków zakładów pracy), nagrody dla studentów i absolwentów szkół wyższych, pozostałe świadczenia realizowane zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. Wtórny podział cd.: -Różne transfery bieżące - zwiększające lub zmniejszające dochody pierwotne brutto GD - saldo - emerytury i renty zagraniczne, saldo bieżących przelewów zagranicznych zw. z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz pozostałe transfery, opłaty administracyjne, naliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne rolników, wpłaty GD na rzecz sektora instytucji niekomercyjnych (cele społeczne/ ngos/ partie etc.), dopłaty do kredytów preferencyjnych dla rolnictwa, saldo darowizn (otrzymane vs przekazane) transferowanych pomiędzy podsektorami w ramach sektora GD. Efekt wtórnych podziałów dochodów pierwotnych => dochody do dyspozycji brutto ELAMENTY RACHUNKU DOCHODÓW SEKTORA GD-2007 POLSKA _ 1. Nadwyżka operacyjna brutto - 31,3 _ 2. Wynagrodzenia i inne dochody z pracy najemnej - 38,9 _ 3. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców - 5,9 _ 4. Dochody z tytułu własności (saldo) - 4,4 _ 5. Dochody pierwotne brutto (1 + 2 + 3 + 4) - 80,5 _ 6. Świadczenia z ubezpieczeń społecznych - 15,1 _ 7. Świadczenia z pomocy społecznej - 2,4 _ 8. Różne transfery bieżące (saldo) - 2,0 _ 9. Dochody ogółem brutto (5 |
kwartalna; - Losowane GD prowadziło rejestrację przez 1Q; -Rozmiar próby: 1983- 21 600; -Mniej odmów; -1986-1991- próba 32 000- 33 000; PO 1992 -Kolejna modyfikacja: rotacja miesięczna; -Losowane GD prowadziło rejestrację przez 1miesiąc; -W każdym miesiącu inne GD- po kwartale wywiad (niektóre wydatki tylko, dobra trwałe etc.) --Zmiany (1993) : -definicji indywidualnego gospodarstwa rolnego- uprawa powierzchni ponad 1ha (0,5 ha wcześniej); -większa liczba grup GD - obecnie 6, tj. pracownicze, chłopskie, pracowniczo-chłopskie, emerytów i rencistów, osób pracujących na własny rachunek, utrzymujących się z niezarobkowych źródeł. -- Zmiany: -Od 1998 nowa kategoria: dochód do dyspozycji; -Nowa klasyfikacja przychodów i wydatków konsumpcyjnych - Klasyfikacja Spożycia Indywidualnego EUROSTATU; -Od 2000 r. nie uwzględnia się grupy utrzymującej się źródeł niezarobkowych; -Od 2005 - pracowników użytkujących gospodarstwo rolne; -CEL ZMIAN: HARMONIZACJA / SNA/ ESA'95 SPECYFIKA BADAŃ BUDŻETÓW GD Badania GUS: -Badania reprezentacyjne - niewyczerpujące; -Próba; - Zgoda; - Metodologia: dobór terytorialny/ warstwowy/dwustopniowy - -1. terenowe punkty badań (2007-1566), 2. mieszkania (2 dla każdego miesiąca); -miesięcznie 2700-3200 GD; - Rocznie 32-38 000 GD; -Próba rezerwowa - 150 mieszkań;
-Operat: rejony statystyczne (wykazy); - Przedmiot badań: budżet GD; -Info dodatkowe: źródła utrzymania, kompozycja i cechy GD, własności, wyposażenie, subiektywne oceny warunków życia członków GD; -GD prowadzą rejestrację gospodarczej; - Zadanie: produkcja nierynkowych usług przeznaczonych na cele spożycia (indywidualnego i ogólnospołecznego) i prowadzenie transakcji związanych z redystrybucją majątku i dochodu narodowego; SNA-SEKTOR INSTYTUCJONALNY Skład - Osoby fizyczne/ grupy osób wspólnie zamieszkujące/ utrzymujące się (gospodarujące) - GD; - Osoby fizyczne, stale przebywające w placówkach (instytucjach zbiorowego zamieszkania) - gospodarstwa zbiorowe - każde z nich osobna jednostka instytucjonalna; Typy - kryterium źródło dochodów (przeważające): -Podsektor gospodarstw pracodawców i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (gospodarstwo rolne); -Podsektor gospodarstw pracodawców i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych poza rolnictwem (działalność gosp./ praca na własny rachunek); Typy - kryterium źródło dochodów (przeważające) cd.: -Podsektor GD osób fizycznych pracujących najemnie; -Podsektor GD osób fizycznych otrzymujących rentę i emeryturę; -Podsektor GD osób fizycznych posiadających inne niezarobkowe źródło dochodów inne niż renta i emerytura (tytuły własności/ pomoc społeczna); -Podsektor GD pozostałych osób fizycznych pozostających w instytucjach zbiorowego zamieszkania; SYSTEM RACHUNKÓW NARODOWYCH -Różnice: ESA i badania reprezentacyjne; - Porównywalność danych/ wyników; - Główne różnica: -przypisanie do GD podsektora instytucji zbiorowego zamieszkania; -Różnice definicyjne; -Różnice w ujmowaniu kategorii - np. spożycia w naturze - np. edukacja; -Różnice cen; -Różny sposób obliczeń spożycia; -Różnice w obliczaniu + 6 + 7 + 8) - 100 _ 10. Podatki od dochodów i majątku - 6,8 _ 11. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne -16,5 _ 12. Dochody do dyspozycji brutto 76,7 RACHUNEK WYKORZYSTANIA DOCHODÓW W SEKTORZE GD Transakcje (dochody i wydatki) Wielkości (w mln zł) Struktura(w %) 1. Dochody do dyspozycji brutto 731 303 94,1 2. Ewentualne korekty dochodów 45 857 5,9 Dochody ogółem (1+2) 777 160 100,0 3. Wydatki na konsumpcję indywidualną (z dochodów osobistych - ceny bieżące), w tym (wydatki na konsumpcję = 100%): 701 461 90,3 żywność i napoje bezalkoholowe 145 118 20,7 napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 46 644 6,7 odzież i obuwie 29 081 4,1 użytkowanie mieszkania i nośniki energii 161 348 23,0 wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa 30 568 4,4 zdrowie 28 004 4,0 transport 62 422 8,9 łączność 22 715 3,2 rekreacja i kultura 52 106 7,4 edukacja 9 036 1,3 restauracje i hotele 20 251 2,9 inne towary i usługi 94 168 13,4 4. Oszczędności brutto 75 699 9,7 Rozchody ogółem (3+4) 777 160 100,0
|
dochodów i wydatków w książeczce budżetowej dostarczonej przez organizatora badania; -Zapisy: wszyscy lub wybrany; -Okres zapisu - 2 tygodnie; kolejna książeczka; -Karta statystyczna GD - kwestionariusz - przychody/ rozchody zw. z użytkowaniem mieszkania i opłaty stałe; PRZYDATNOŚĆ BADAŃ BUDŻETÓW Info w ujęciu nominalnym i realnym nt wielkości kompozycji, struktury budżetów GD wg: -Typu GD (demograficzny/ społeczno- zawodowy); -Źródeł dochodów GD; - Dynamiki zmian; -Poziomu wykształcenia; -Miejsca zamieszkania; -Tworzenie systemu wag np. do CPI; -Obliczenia np. przeciętnego wynagrodzenia brutto; -Info nt. wielkości i struktury spożycia/ wyposażenia/ warunków mieszkaniowych/ granicy ubóstwa; -Badania rynku - prognozy SYSTEM RACHUNKÓW NARODOWYCH ONZ -Analiza majątku i budżetów GD - ujęcie makroekonomiczne - cały sektor GD; - Narzędzie: System Rachunków Narodowych - SYSTEM OF NATIONAL ACCOUNTS (SNA); - SNA składa się ze zbioru powiązanych wzajemnie rachunków makroekonomicznych; - Info nt. podstawowych składników gospodarki narodowej; -Wzajemne związki między nimi; -Cel: spójna informacja nt. dochodów (strona popytowa gospodarki) i produkcji i jej dysponowaniu na konsumpcję i akumulację, oraz salda wymiany towarowej z zagranicą (strona podażowa);
-The System of National Accounts 1993; -Baza koncepcyjna- standard międzynarodowej raportacji gospodarki rynkowej; -Oparte na wspólnie uzgodnionej koncepcji/ definicjach/ klasyfikacjach/ zasadach rachunkowych; -Publikowana wspólnie przez ONZ, KE, IMF, OECD, WB; -Wersje 1953, 1968, 1993, 2008; wielkości GD; SYSTEM RACHUNKÓW NARODOWYCH ONZ Centralna: produkcja dóbr i usług; -Produkcja GD - problem czy i jak ujmować produkcję, która może być sprzedana innym, jednak zostaje zatrzymana w domu; -Działania produktywne w sensie ekonomicznym; -Przypisanie wartości związane z przychodami; -Wliczana produkcja dóbr na własny użytek, ale wyłącza produkcję usług dla własnej konsumpcji w ramach GD ELEMENTY RACHUNKU DOCHODÓW SEKTORA GD 1. Nadwyżka operacyjna brutto 2. Wynagrodzenia i inne dochody z pracy najemnej 3. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców 4. Dochody z tytułu własności (saldo) 5. Dochody pierwotne brutto (1 + 2 + 3 + 4) 6. Świadczenia z ubezpieczeń społecznych 7. Świadczenia z pomocy społecznej 8. Różne transfery bieżące (saldo) 9. Dochody ogółem brutto (5 + 6 + 7 + 8) 10. Podatki od dochodów i majątku 11. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 12. Dochody do dyspozycji brutto -Dochody pierwotne brutto - dochody pochodzące z zaangażowania członków GD w działalność gosp. - pracy na własny rachunek, pracy najemnej, majątku; -Dochody do dyspozycji brutto - dochody GD powstałe w efekcie korekty dochodów pierwotnych brutto o: -Podatki dochodowe i majątkowe; -Składki na ubezpieczenia społeczne; -Świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej; -Inne transakcje bieżące; Korekta: Państwo - nie rynek
-Nadwyżka operacyjna brutto - dochód osiągnięty z prowadzonej działalności gospodarczej (zyski z dział. gosp. prowadzonej
|
Kompozycja -Zintegrowane rachunki (konta) makroekonomiczne, bilanse tabele; Cel: -Monitorowanie zachowania gospodarki; - Analizy makroekonomiczne; - Analizy międzynarodowe; wykorzystanie dla potrzeb analizy, podejmowania decyzji, i policy-making; SNA mierzy: -Co się dzieje w gospodarce? -Aktorzy zaangażowani? Kategorie ekonomiczne: -Produkcja globalna; zużycie pośrednie; -Wartość dodana brutto; -PKB; -Nadwyżka operacyjna brutto; -Spożycie; -Oszczędności; -Akumulacja. Kategorie ekonomiczne - wyliczane w sekwencji wzajemnie powiązanych rachunków; Rachunki te ujmują wielkości : -uczestników życia gospodarczego; -Przepływów dochodów i wydatków uczestników życia gospodarczego; -Przepływów finansowych w gospodarce; - Wymiany wyrobów i usług między gospodarką kraju a zagranicą; System grupuje transakcje na: - Transakcje dot. produktów (produkcji, wymiany i zużycia produktów); -Transakcje podziałowe, w których następuje podział wartości dodanej wytworzonej przez jednostki krajowe lub zagraniczne (min. zaliczane transakcje zw. z redystrybucją majątku i dochodu); -Transakcje finansowe zw. ze zmianą aktywów i pasywów finansowych w sektorach instytucjonalnych; Zaleta pogrupowania: -śledzenie zjawisk w gospodarce narodowej (spójne); - Relacje między kategoriami; Podział: 1. Sektory instytucjonalne; 2. W nich podmioty (jednostki) gospodarcze wg rodzajów funkcji i sposobów prowadzenia działalności gospodarczej;
- Rodzaju aktywności w tworzeniu nowych wartości ekonomicznych; - Sposobu uczestniczenia w podziale dochodów; - Funkcji pełnionych w obsłudze obrotu gospodarczego i jego regulacji; na własny rachunek (rolnictwo i poza), wynagrodzenie za pracę wykonane przez właściciela i/lub członków GD ; Wynagrodzenia i inne dochody - wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia w naturze, dodatki, premie i nagrody, odpisy na ZFŚS, godz. nadliczbowe, wyn. urlopowe, za czas choroby, płatne przestoje, prowizje i napiwki, odprawy emerytalne/ zwolnień grupowych/ jubileuszowe, dochody z tyt. Pracy nierejestrowanej, wartość ustawowych składek na ubezpieczenia społeczne/ zdrowotne płacone przez pracowników.
- Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców (incl. Fundusz Pracy); -Dochody z tytułu własności - saldo odsetek, dochody właścicieli polis ubezpieczeniowych (przypisane), wypłaty z tytułu udziału w zyskach/nadwyżce bilansowej w spółdzielniach, dywidendy, renty gruntowe (czynszowe), część dochodów pracodawców i pracujących na własny rachunek w firmach (>9 osób) - wykorzystana na własny rachunek; 4 kategorie powyżej =dochody pierwotne brutto sektora GD
Wtórny podział dochodów pierwotnych sektora GD (instytucje finansowe państwa/instytucje ubezpieczeń społecznych): - Pomniejszanie o podatki - dochodowy, rolny i leśny, nieruchomości środków transportu zw. z wykonywaniem zawodu, opłaty skarbowe, paszportowe etc.; pomniejszenie o składki na ubezpieczenia - społeczne - płacone przez pracodawców (własny rachunek) w swoim imieniu, płacone przez pracowników;
Wtórny podział cd.: - Powiększenie o świadczenia z ubezpieczeń społecznych - emerytury i renty ZUS/ KRUS, zasiłki i świadczenia rehabilitacyjne, odszkodowania wypadkowe z tytułu
|