Narząd ruchu

Diagnostyka

1. RTG

1. zdjęcie A-P

2. zdjęcie boczne

3. zdjęcie porównawcze

4. „technika twarda” - lepiej uwidacznia strukturę kości

5. „technika miękka” - lepiej uwidacznia tkanki miękkie

2. KT - bardzo dobre do diagnostyki kręgosłupa, miednicy i czaszki

3. Artrografia - uwidocznienie zarysu stawów

4. Fistulografia - uwidocznienie przetoki

Zmiany kostne

1. zanik kostny (osteoporosis)

2. zniszczenie kości (osteolysis)

3. zagęszczenie kości (osteosclerosis)

4. odczyny okostnowe

5. zwapnienia i skostnienia w tkankach miękkich

Osteoporoza - zanik kostny

• najczęstszy objaw chorób kości

• masa szkieletowa musi się zmniejszyć o 30%, żeby zmiana była widoczna na zdjęciu

Postacie:

1. zanik jedno- lub wielomiejscowy - gł. w reumatoidalnym zapaleniu stawów, po urazach i unieruchomieniu

2. zanik uogólniony

1. krzywica

2. osteomalacja

3. choroby reumatoidalne

4. zespół Cushinga

5. nadczynność przytarczyc

6. szpiczak

7. cukrzyca

8. choroby układowe i metaboliczne

Obraz radiologiczny:

• zanik istoty gąbczastej

• ścieńczenie istoty korowej - w zaawansowanej osteoporozie jest ona linijnie cienka (wygląda jak narysowana ostro zatemperowanym ołówkiem)

• w kręgosłupie zmiany mają inny charakter - są to spłaszczenia trzonów kręgów, które mają wygląd dwuwklęsłych soczewek („trzony rybie”)

Osteoliza

Definicja: całkowite zniszczenie kości. Nadżerka to zniszczenie powierzchni kości, jama - zniszczenie wewnątrzkostne.

Przyczyny:

1. zapalenia

2. nowotwory

Osteoskleroza

Definicja: zagęszczenie utkania kostnego. Zmieniona kość ma zawsze osłabioną odporność („kości o wysyceniu marmury bywają kruche jak kreda”).

Przyczyny:

1. choroby układowe (np. choroba Pageta)

2. krwiopochodne zapalenie kości

3. zmiany zwyrodnieniowe

4. nowotwory

5. choroba marmurowa - uogólniona osteoskleroza

Obraz radiologiczny:

• zgrubienie i zwiększenie ilości beleczek istoty gąbczastej

• zgrubienie lub zanik warstwy korowej

Odczyny okostnowe

Definicja: jest to cieniutka warstwa kości wytwarzana na wewnętrzne powierzchni okostnej odwarstwionej przez ropę lub proces nowotworowy.

Przyczyny:

1. krwiopochodne zapalenie kości - linijne, grube pasma

2. mięsaki - cienkie, cebulkowate lub igiełkowate zmiany

Zespoły przebiegające z uogólnionym zanikiem kostnym

1. osteoporoza idiopatyczna

2. krzywica i osteomalacja

Osteoporoza idiopatyczna

• występuje głównie u starszych kobiet

• bóle

• złamania - zwłąszcza szyjki kości udowej i złamania kompresyjne kręgów

• najwyraźniej występuje w kościach kończyn i kręgach („kręgi rybie”)

Krzywica i osteomalacja

Krzywica - gruba chorób spowodowanych zaburzeniem gospodarki wapniowo-fosforanowej i witaminy D.

Osteomalacja - krzywica dorosłych.

Podział:

1. krzywica z niedoboru witaminy D - niemowlęta

2. krzywica wskutek zaburzeń metabolizmu wapniowo-fosforanowego - gł. hipofasfatemia i hipofasfatazja

3. krzywica nerkowa - wskutek ciężkiej niewydolności nerek dochodzi do kwasicy i nadmiernego wydalania wapnia i fosforu

4. osteomalacja - spowodowana niedoborem witaminy D

Obraz RTG zależy od wieku:

1. przed ukończeniem kostnienia

1. zmiany w przynasadach - kielichowate rozdęcia

2. postrzępienie płytek kostnienia

2. po zakończeniu kostnienia

1. osteoporoza (zwłaszcza kręgosłupa - „kręgi rybie”)

2. znaczne zniekształcenie klatki piersiowej i wchodu miednicy mniejszej

3. strefy Loosera-Milkmana - patognomoniczne linijne przerwy w ciągłości utkania kostnego, prostopadłe do osi długiej kości, obszary niezmineralizowanej tkanki kostnawej

Urazy kości i stawów

• uraz jest bezwzględnym wskazaniem do badania radiologicznego

Diagnostyka:

• określenie rodzaju uszkodzenia:

• złamanie całkowite (fractura completa) lub niecałkowite (f. incompleta)

• złamanie śródstawowe (f. intraarticularis) lub pozastawowe (f. extraarticularis)

• zwichnięcie (luxatio)

• pourazowe oddzielenie nasady (epiphyseolysis traumatica)

• określenie charakteru złamania:

• w kości zdrowej

• złamanie przewlekłe w kości zdrowej

• złamanie w kości zmienionej chorobowo

• złamanie patologiczne

• wyznaczenie linii przełomu i przemieszczenia

• określenie przebiegu gojenia

• ocena powikłań

Wykonuje się:

1. zdjęcie A-P

2. zdjęcie boczne

Zdjęcie powinno obejmować co najmniej jeden najbliżej leżący staw.

Złamania kości długich

Obraz RTG:

• przerwa w ciągłości utkania kostnego (istoty gąbczastej i korowej)

• kierunek przemieszczenia wyznacza odłam dystalny, w kręgosłupie - kręg leżący poniżej

• czasem złamania mają postać smugi zagęszczenia utkania kostnego (np. złamania kompresyjne)

Złamania śródstawowe

• rozpoznawane zwykle po przemieszczeniu odłamu (obniżenie kłykcia, schodkowaty uskok na powierzchni stawowej lub szczelina przełomu w kształcie odwróconej litery Y)

• u małych dzieci złamania podokostnowe to złamania typu „zielonej gałązki” -uszkodzeniu ulega tylko zmineralizowana część kości, elastyczna okostna zostaje tylko odwarstwiona i uniesiona przez krwiak

Złamania czaszki

Diagnostyka:

1. zdjęcie P-A czaszki

2. zdjęcie twarzoczaszki

3. zdjęcie prawe boczne

4. zdjęcie lewe boczne

5. zdjęcie celowane na potylicę

Czasem wykonuje się również zdjęcia celowane oczodołu, kości skroniowej, zatok i inne.

Rodzaje złamań kości czaszki:

1. pęknięcie

2. złamanie z przemieszczeniem - najczęściej wgniecenie

3. postrzał

Urazy kręgosłupa

• najczęściej występują złamania kompresyjne - typowa lokalizacja to dolna część kręgosłupa piersiowego i górna lędźwiowego

• dotyczą zwykle 1 trzonu

Obraz RTG:

• niewielkie obniżenie górnej powierzchni trzonu

• odłamanie niewielkiego fragmentu z przednio-górnej okolicy

Rodzaje:

1. złamanie stabilne

2. złamanie niestabilne - dotyczy zawsze łuku z towarzyszącym zwichnięciem kręgu; zagrażają uciskiem rdzenia i nerwów rdzeniowych; występują najczęściej w kręgosłupie szyjnym i lędźwiowym

W okolicy podpotylicznej najczęściej złamaniu ulega ząb kręgu obrotowego (zwykle przemieszcza się do tyłu). Wszystkie złamania w okolicy podpotylicznej są niestabilne.

Zwichnięcia

• wykonuje się dwa zdjęcia: A-P i boczne lub osiowe

Pourazowe oddzielenie się nasady

• bardzo rzadkie

• wyłącznie przed zarośnięciem chrząstek nasadowych

• gł. dotyczy dalszej nasady k. promieniowej

• widoczny jest „objaw blaszki” - cienka płytka kostna odłamana od nasady

Młodzieńcze złuszczanie głowy kości udowej:

• nieznana etiologia

• przebieg przewlekły

• złuszczeniu ulega do 1/3 nasady kości udowej

Gojenie złamań

• ogniska mineralizacji kostniny pojawiają się po 1-3 tygodni

• pełnowartościowa blizna kostna powstaje po kilku miesiącach

Powikłania złamań

1. zespół Sudecka

2. powstanie stawu rzekomego - wskutek braku zrostu między odłamami

3. wtórne zmiany zwyrodnieniowe stawów

4. skostnienie więzadeł

5. zwapnienia w tkankach miękkich

Zespół Sudecka:

• dotyczy głównie stopy lub ręki

• występuje po urazach, w których nastąpiło uszkodzenie naczyń i nerwów

• zaburzenia neurotroficzne → obrzęk, ból, zaczerwienienie

• objawy plamistego zaniku kostnego

Złamanie przewlekłe

• jest to złamanie przebiegające bez wyraźnego urazu

• przyczyną są powtarzające się mikrourazy (np. nadmierne obciążenie)

• przykładem jest tzw. złamanie marszowe u żołnierzy

• typowa lokalizacja: kości śródstopia lub kość piszczelowa

Kręgozmyk

Szczelina łuku kręgu - przerwa w ciągłości tkanki kostnej między wyrostkiem stawowym górnym i dolnym kręgu.

Kręgozmyk:

• przesunięcie się trzonu kręgu, części łuku z wyrostkami poprzecznymi i wyrostka stawowego górnego do przodu

• typowa lokalizacja: L₅, L₄ lub L₃

• na zdjęciu bocznym widoczny jest schodkowaty uskok

Złamanie patologiczne

• dotyczy kości chorobowo zmienionej

• powstaje pod wpływem niewspółmiernie małego urazu

Przyczyny:

1. zapalenia

2. torbiele

3. nowotwory

4. osteoporoza idiopatyczna

Nieswoiste zapalenie kości (ostitis)

• dawna nazwa: osteomyelitis

• jest to nieswoiste zapalenie kości i szpiku

• przyczyną jest krwiopochodne zakażenie, czasem może rozwijać się przez ciągłość

• etiologia: gł. S. aureus

Zapalenie kości długich

• gł. u dzieci

• gł. w przynasadach w okolicy stawu kolanowego

• leczenie musi być rozpoczęte natychmiast (bez rozpoznania radiologicznego) - zagrożenie inwalidztwem

• zmiany radiologiczne pojawiają się w 2-3 tygodniu

• linijny cień okostnej, równoległy do warstwy korowej

• ogniska osteolityczne (kość wygląda jak „ponadgryzana przez mole”)

• stopniowo zniszczenie obejmuje całą nasadę i trzon kości

• nawarstwienia okostnej powodują zgrubienie i zniekształcenie kości

• martwiaki - długi, wąski fragment martwiczo zmienionej kości leżący w jamce kostnej - trumience

Zapalenia kości u niemowląt

• zwykle wieloogniskowe

• dotyczą nasad i trzonów

Ropne krwiopochodne zapalenie biodra niemowląt:

• może dojść do całkowitego zniszczenia głowy kości udowej

Zastrzał

• proces zapalny zaczyna się w tkance miękkiej opuszki palca

• stopniowo zajmuje paliczek dystalny

• osteoliza, brak odczynów okostnowych

• rozległe niszczenie paliczka

Ropień kostny (Brodego)

• okrągła jamka o średnicy 10-20 mm

• wypełniony ropą lub płynem surowiczo-krwistym

• typowa lokalizacja: trzon kości piszczelowej i okolice stawu łokciowego

Ropne zapalenie stawów

• nasilona osteoporoza

• szybko postępująca osteoliza

Gruźlica kostno-stawowa

Typowa lokalizacja:

1. kręgosłup

2. biodra

3. kolana

Przebieg:

1. zakażenia krwiopochodne

2. prątki wnikają do kości → tworzą gruzełki - tzw. pierwotne ognisko kostne

3. rozwój ziarniny

4. wypełnienie przestrzeni międzykostnych ropą

5. powstają jamy kostne - pierwsze zmiany widoczne na zdjęciu

6. zwężenie szpar stawowych

7. osteoporoza, nadżerki, ogniska osteolizy, ropnie, zmiany w stawach

Gruźlica kręgosłupa

• najczęstsza postać gruźlicy stawów i kości

• typowa lokalizacja: odcinek piersiowy

• pierwotne ognisko zlokalizowane jest typowo w przedniej części trzonu

• poprzez krążek międzykręgowy szerzy się na sąsiedni kręg

• zwężenie krążka międzykręgowego

• zetknięcie przednich krawędzi sąsiadujących trzonów

• osteoskleroza i osteoporoza

Powikłania:

1. garb

2. zimny ropień

3. zwichnięcie okolicy podpotylicznej

4. powikłania neurologiczne

Gruźlica biodra

• częściej po prawej stronie i u mężczyzn

• lokalizacja: kość udowa, kość łonowa i kulszowa

• osteoporoza

• zwężenie szpary stawowej

• ogniskowe ubytki kostne

• przebicie do jamy stawowej → niszczenie stawu

• patologiczne zwichnięcia

Gruźlica kolana

• częściej po stronie prawej i u mężczyzn

• typowa lokalizacja: kłykieć kości udowej

• przebicie do jamy stawowej → ubytki na powierzchni stawu

• osteoporoza

• niszczenie więzadeł

Choroby reumatoidalne

1. R.Z.S. - reumatoidalne zapalenie stawów

2. Z.Z.S.K. - zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa - ch. Bechterewa

Reumatoidalne zapalenie stawów:

• dawna nazwa: gościec przewlekły postępujący

• choroba ogólnoustrojowa

• wielostawowe uszkodzenia zapalne

• częściej chorują kobiety

• uogólniająca się osteoporoza → zniszczenia kostne, nadżerki

• zwężenie szpar stawowych

• patologiczne zwichnięcia

• zmiany najwcześniej w obrębie rąk i stóp, później zajęte zostają duże stawy i kręgosłup

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

• częściej chorują mężczyźni

• zawsze zajęte zostają stawy krzyżowo-biodrowe i kręgosłup

• mogą być zajęte duże stawy kończyn

• zmiany są obustronne i symetryczne

• w stawach krzyżowo-biodrowych zejściem jest zrost kostny

• skostnienie więzadeł kręgosłupa - kręgosłup w postaci „bambusowego kija”

• nadżerki na powierzchni kręgów

Jałowe martwice

• gł. u dzieci

• etiologia nieznana

• początek choroby: niedokrwienie w okolicy podchrząstkowej

• mikrozłamania w obrębie niedokrwionej okolicy → rozkawałkowanie kości

Choroba Perthesa = martwica jałowa głowy kości udowej:

• gł. u dzieci w wieku 5-9 lat

• I okres

• poszerzenie szpary stawowej

• zagęszczenia utkania kostnego w głowie kości udowej

• II okres - zagęszczenia w głowie kości udowej

• III okres - rozkawałkowanie

• IV okres - odbudowa

Choroba Scheuermanna:

• u dzieci w wieku 12-17 lat

• kończy się w wieku osiągnięcia dojrzałości szkieletowej

• lokalizacja: wyłącznie kręgi odcinak piersiowego i lędźwiowego

• nierówne kontury jąder kostnienia, rozkawałkowanie jąder

• spłaszczenie trzonów kręgów

• guzki Schmorla - wgłębienia na powierzchni trzonów

Choroba zwyrodnieniowa kości

Jest to przewlekły proces zwyrodnieniowy chrząstki z odczynem wytwórczym kości.

Podział:

1. pierwotna

2. wtórna

Pierwotna choroba zwyrodnieniowa:

• gł. po 50 r.ż.

• zmiany symetryczne, mnogie

• typowa lokalizacja: kręgosłup, ręce, kolana i biodra

• etiologia nieznana

• budowa anatomiczna stawów prawidłowa

Wtórna choroba zwyrodnieniowa:

• gł. u ludzi młodych

• dotyczy gł. okolic z uszkodzoną chrząstką

Obraz RTG:

• zagęszczenie utkania podchrzęstnego

• zwężenie szpary stawowej

• zniszczenie chrząstki → niszczenie kości (czasem wytwarza się stwardnienie kości)

• powstają geody - okrągłe torbiele, różnej wielkości

• powstają osteofity i wewnątrzstawowe ciała chrzęstno-kostne

Stawy Charcota - ciężka postać choroby zwyrodnieniowej w przebiegu chorób CUN.

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa

• u 50% populacji po 50 r.ż., u 100% po 65 r.ż.

• zmiany wieloogniskowe

• lokalizacja: odcinek lędźwiowy i szyjny (największe obciążenie i ruchomość)

• pierwsze zmiany: zwężenie krążka międzykręgowego i zagęszczenie na powierzchni kręgów

• powstają osteofity na przedniej krawędzi trzonów

Guzy kości

Podział:

1. łagodne

2. złośliwe

1. pierwotne - wyłącznie mięsaki

2. przerzutowe

Guzy łagodne

• rodzaje: kostniaki, włókniaki, chrzęstniaki, wyrośla kostne

• nie dają dolegliwości, czasem mogą powodować ucisk sąsiadujących struktur

• nie dają odczynów okostnowych

• ustępują po leczeniu

Obraz RTG:

• jamy kostne - regularne, gładkie, otoczone obrąbkiem osteosklerotycznym

• budowa bezładnej kości zbitej i gąbczastej

Guzy złośliwe

• rodzaje:

• 
  
  mięsak kostny

• chrzęstniako-mięsak

• mięsak Ewinga

• szpiczak - liczne, drobne ogniska

• obraz RTG:

• osteoliza i nowotworzenie

• odczyny okostnowe

• guz w tkankach miękkich

Przerzuty

Typowa lokalizacja:

1. kręgosłup

2. kości udowe

3. miednica

4. żebra

5. czaszka

Najczęściej przerzuty do kości dają:

1. rak prostaty

2. rak płuc

3. rak sutka

4. rak nerki

Rak prostaty daje przerzuty osteosklerotyczne, rak płuc i sutka - przerzuty mieszane, pozostałe nowotwory - przerzuty osteolityczne.

Diagnostyka: scyntygrafia.

10/10

ogniska pojedyncze

---