Podział bydła ze względu na stopień uszlachetnienia:
rasy prymitywne; rasy przejściowe; rasy kulturalne.
Podział bydła ze względu na kierunek użytkowania:
mleczne; mięsne; kombinowane; robocze.
Rasy bydła użytkowane w Polsce:
rasa Czarno- biała( stanowi 85% populacji);
rasa czerwono- biała( stanowi 6-8% populacji);
rasa simentalska ( zaledwie 1%);
rasa polska czerwona ( stanowi 1,5%);
Najbardziej popularna rasa bydła mlecznego. Różne odmiany:
niższe i lżejsze bydło europejskie;
wyższe i cięższe bydło północno amerykańskie- występują tam gdzie gospodarka mleczna prowadzona nowoczesnymi metodami;
waga krów 600 kg, buhajów 1000 kg, cielęta 38 kg;
wydajność mleczna5712kg mleka, tłuszczu4,19%,białka 3,29%
inseminacja w wieku 16-18 miesięcy.
W Polsce bydło tej rasy charakteryzuje się:
dobrą, zwartą budową ciała
masa ciał- krowy 600 kg; buhaje 1000 kg;
masa cieląt po uradzeniu 38 kg
jałówki hodowlane powinny być inseminowane w 16- 18 m-cu;
wydajność mleczna- w 2002 roku w populacji aktywnej 5712 kg mleka, % tłuszczu 4,19%, białka 3,29%
przydatność opasowa- buhajki dobre tempo przyrostu, przy intensywnym żywieniu przyrosty 1200 g , przy półintensywnym 700-800g;
wydajność rzeźna - bukatów 58-60%, dla całej rasy 52-53%
Hodowana w wielu krajach- Niemcy, Holandia. W Polsce zrejonizowana w południowej części kraju- Sudety, Opolszczyzna, Pogórze karpackie.
głęboka, dobrze wysklepiona klatka piersiowa;
dobrze umięśniony grzbiet, zad;
Masa ciała : samica- 650 kg, samiec-1100 kg . Cielęta przy urodzeniu 36- 38 kg . Pod względem użytkowości mlecznej rasa ta nieco ustępuje wydajności czarno- białej pod względem użytkowości opasowej przewyższa ją. Ta rasa obecnie jest doskonalona rasą holsztyńsko- fryzyjską. Przekształca się w typ mleczny.
Jest to typ kombinowany - mleczno - mięsny. Należy do typu mięsnego. Cechą charakterystyczną jest białe umaszczenie głowy. Ojczyzną tej rasy jest Szwajcaria. Terytorium tej rasy zlokalizowane jest w rejonie alpejskim. W Polsce występuje w rejonie południowo- wschodnim.
mocna, zwarta budowa ciała;
bardzo dobre tempo wzrostu;
zdolność pobierania dużej ilości pasz gospodarskich;
wybitna użytkowość robocza.
Jej zaletą jest świetne umięśnienie i długowieczność. Krowy są brakowane w wieku 8 lat. Są odporne na choroby. Wadą jest budowa wymienia oraz późne rozdajanie. Masa ciała - samic 750 kg, samców 1300 kg . Cielęta przy urodzeniu ważą 40-50 kg . wydajność mleczna niższa o 500-1000 kg w porównaniu z wydajnością bydła czarno- białego. Wyższa zawartość białka Przydatność opasowa największa
Jedyna rasa rodzima, która od wieków występuje na terytorium naszego kraju. Dobre przystosowanie do warunków środowiska. Znosi trudne warunki bytowania (zimą siano, latem ubogie pastwisko). Wydajność stosukowo niska-3- 3,5 tysiąca kg mleka. Jest to mleko o dobrym składzie, wyższy udział kazeiny, wyższy udział tłuszczu. Ma słabe tempo przyrostów masy ciała. Jeżeli intensywnie są żywione, to wołowina jest z dużą ilością tłuszczu.
odporność na choroby ( gruźlica);
dobrze rozwinięty instynkt macierzyński.
Masa ciała krów 500 kg, buhajów do 900 kg, cielęta przy urodzeniu 25-35 kg.
RASA HOLSZTYŃSKO- FRYZYJSKA
Wykorzystany do doskonalenia w kierunku cech mlecznych. Bydło to wywodzi się z wybrzeży Morza Północnego. W 85%umaszczenie tej rasy jest czarno- białe, a w 15%geny umaszczenia czerwonego. Charakteryzuje się dużym kalibrem, waga samic 700 kg ,wysokość w kłębie 142cm. Tworzone by mogły być utrzymywane w systemie wielkotowarowym, gdzie dój systemem mechanicznym.
bardzo dobra przydatność do doju mechanicznego;
bardzo dobra budowa wymienia;
bardzo dobra zdolność wydojowa;
występuje duży kaliber- ok 100 kg cięższe i 10cm wyższe w kłębie
wymaga większego zapotrzebowania na składniki pokarmowe i procentuje wrostek i wydajnością mleka.
W Stanach Zjednoczonych produkuje się około15% całej światowej produkcji mleka. Krowy w Ameryce zużywają 19- 25 kwintali paszy treściwej.
EFEKTY KRZYŻOWANIA Z RASĄ H-F
Wzrost wydajności mlecznej 600-2900 kg mleka, przy tym małe obniżenie zawartości tłuszczu i białka.Wydajność tłuszczu w laktacji jest większa: tłuszcz-20 kg białko-16 kg. Obserwuje się wyrównaną krzywą laktacji. Poprawiły się wymiona, dł. strzyków pozwoliła na przeprowadzenie doju mechanicznego. WADA-na skutek doskonalenia u HF zmniejsza się frekwencja genów warunkujących polimorfizm wielu białek mleka u krów. Zmniejszyła się ilość β-kapakazeina- warunkuje produkcje mleka pożądanego. Gorsza jakość opasowa wynika z :niższej wydajności rzeźnej o2.5% i wyższa zawartość kości w tuszy.
|
Wybitna rasa. Od 1789 r. była hodowana jako populacja zamknięta na wyspie Jersey. Umaszczenie: jasno płowe, bure, szare. Cechy charakterystyczne:
sarni pysk ( jasna obwódka wokół śluzowicy);
samice ważą ok. 370 kg, a samce 600 kg, cielęta 20 kg;
Krowy cielą się po raz pierwszy w wieku 25 miesięcy;
Wysoka zawartość suchej masy w mleku;
Zawartość tłuszczu w mleku wynosi 9% ;
Zawartość białka w mleku 4.4%;
Mleko zawiera największą ilość kazeiny 80%;
Ok 1/3 więcej składników odżywczych w porównaniu z mlekiem innych ras;
Z mleka można uzyskać o ponad 20-23 % więcej sera;
Wydajność mleka 4,5 tys. l mleka;
Duża szybkość spływu mleka;
Dobrze zbudowane wymiona, strzyki;
Obecnie najbardziej popularne to Jersey Duńskie.
Charakteryzują się największym kalibrem i najcięższe we Francji. Pierwotnie użytkowane jako typ roboczy. Obecnie uznany jako typ mięsny, bo dobra wydajność mięsna. Samice ważą 800 kg, samce 1200 kg. Umaszczenie mleczno białe, z żółtym odcieniem. Śluzowica, rogi, racice jasne koloru masła.
Krótka dobrze umięśniona szyja, szeroki i długi tułów;
Wydajność rzeźna do 79% - stosunek masy tuszy do masy zwierzęcia. Dobrze wykorzystuje pasze, łatwo aklimatyzuje się w różnych warunkach klimatycznych. Cielęta przy urodzeniu ważą 45 kg. Selekcja w kierunku poprawy cech mięsności w celu poprawy jakości mięsa, umięśnienia i osiągnięcia dużej masy cała.
Rasa francuska. Samice ważą 700 kg, samce 1100 kg, cielęta 37-38 kg. Pierwsze wycielenie w wieku 30 miesięcy.
Łatwość aklimatyzowania się w różnych warunkach klimat.;
Długie i delikatne kończyny;
Wybitne umięśnienie grzbietu i zadu.
Umaszczenie jednolicie czerwone. Na kończynach, wokół oczu i śluzowic sierść jasnoróżowa. Popularna we Francji. Na mięso ubijane w 7-12 miesiącu. W Polsce do krzyżowania towarowego z bydłem czarno - białym.
Umaszczenie jasno czerwone. Wokół oczu, śluzowicy, rogi i racice jaśniejsze. Samice ważą 700 kg, samce 110 kg, cielęta 48 kg . Trudne wycielenia rzadko. Bydło tej rasy nadaje się do opasu intensywnego do wysokiej masy ciała. Masa ciała w 3 miesiącu u buhajków 170 kg, 14-15 miesiąc 500-700 kg. Wydajność rzeźna dochodzi do 66%. Tusze nie są przetłuszczona.
Są małe bezrogie, czarne umaszczenie. Bezrożność jest cechą dominującą przypadku krzyżowania z bydłem czarnym. Są też czerwone homozygotyczne w parze genów recesywnego umaszczenia.
Tułów osadzony na krótkich kończynach, prosty wpisany w prostokąt;
Wysokie przyrosty masy cała;
Wysoka wydajność rzeźna do 70%;
Dobre wykorzystanie paszy (porost pastwiskowy);
Dobra płodność; Witalność;
Odporność na zmieniające się warunki klimatyczne i paszowe;
Samice cechują się wybitnym instynktem macierzyńskim;
Rasy szybko rosnące i wcześnie dojrzewające.
Pierwsze wycielenia 27-30 miesiąc życia. Samice ważą 700 kg, samce 900 kg, cielęta 26 28 kg. Wydajność rzeźna do 70%. Tusze są przetłuszczone, mięso marmurkowate na skutek odkładania tłuszczu wokół włókienek mięśniowych.
Doskonalona przez Tomkinsa w kierunku mięsnego, typu budowy i wczesności dojrzewania.
Dobre mięśnie wszystkich partii ciała;
Szeroka część grzbietowa;
Umaszczenie czerwono- białe, przez głowę, podgardle, mostek, podbrzusze, kłąb przechodzi biały pas. Samice ważą 600 kg, samce 900 kg , cielęta 35-38 kg. Pierwsze wycielenia w wieku 36 miesięcy. Zalety:
Naturalna odporność i wielka siła witalna;
Dobre wykorzystanie porostu pastwiskowego;
Są przystosowane do użytkowania ekstensywny. Przy żywieniu pastwiskowym przyrosty dzienne 1550 g. Wydajność rzeźna do 70% . Mięso przetłuszczone marmurkowate, nieco mniej niż u Angusów.
W wytworzeniu uczestniczyło bydło zebu. Masa ciała: samica 600 kg, samiec 900 kg. Wcześnie dojrzewają. Pierwsze wycielenie w wieku 36 miesięcy, masa cieląt 41-48 kg. Umaszczenie jednolite jasnoszare; śluzawica, nogi, racice ciemno pigmentowane. Wydajność rzeźna 67% Duży udział mięsa w tuszy, niska zawartość kości. Krzyżówki - podwójne umięśnienie zadu, cielęta rodzą się z trudnościami.
Charakteryzuje się dużą masą ciała, obfitą muskulaturą; wydajność rzeźna 70%. Masa ciała: samice 600-900 kg, samce 1100-1300 kg. Waga cieląt przy urodzeniu 32 - 60 kg. 2% porodów odbywa się przez cesarskie cięcie.
|
Rasa francuska, b. rzadka w Polsce, zdolna do bytowania w najtrudniejszych warunkach. Charakteryzuje się odpornością, żywotnością i duża płodnością, łatwością porodów i żywotnością cieląt. Najwyższa mleczność wśród ras mięsnych Może być utrzymywane bez budynków. Zwierzęta tej rasy są wysokie, krowy osiągają 700-900 kg, buhaje 1100-1300 kg. Mięso jest szczególnie cenione. Krowy salers są najlepszym materiałem matecznym, nadającym się do krzyżowania towarowego z rasami mięsnymi o wysokim potencjale przyrostów i odkładania masy mięśniowej. Najładniej umięśnione cielęta uzyskuje się przy krzyżowaniu krów salers z buhajami charolaise.
Powstały przez krzyżowanie 2- lub 3 rasowe, np. rasa Balmont. Występują 2 kategorie:
Bydło w pełni miniaturowe - w wieku 3 lat wysokość w krzyżu nie przekracza 106 cm;
Bydło śr. miniaturowe-w wieku 3 lat wys. w krzyżu 106-121 cm.
Wysokość w krzyżu określana jest w odpowiednim wieku. Kontrola wzrostu odbywa się min. 2 razy:
Pierwszy raz w wieku 6 miesięcy;
Drugi raz w wieku 36 miesięcy.
Bydło to jest ok. 40% mniejsze od bydła o normalnym wzroście.
Występuje 20 ras bydła miniaturowego.
Wysokimi przyrostami na drodze naturalnego żywienia;
Korzystnie wpływają na pastwisko;
Wypas na potencjalnych nieużytkach zapobiega ich degradacji;
Smaczna wołowina produkowana bez uszczerbku dla środowiska;
Matki są dobrymi opiekunkami;
Nie wymagają drogich budynków.
Rasa polska czerwona - w lat. 50-tych wyróżniono 3 odmiany: podgórską, dolinową, śląską.
Rasa czarno-biała-odmiany:pomorska,zachodnia,woj. centralnych.
Rasa polska czerwona ma duży udział homozygot B; geny niezidentyfikowane w innych rasach, mutacja w genie receptora wzrostu.
proces prowadzący do zwiększenia masy ciał, powiększenie wymiarów i liczby komórek, skutek przemian metabolicznych.
Uzależniony od czynników środowiskowych i genotypu.
Na wzrost wpływa gł. żywienie, wiek i różnica w konstytucji i rasa
Wzrost całkowicie zakończony jest w wieku 5 lat. Procesy wzrostowe zależą od hormonów, dobre funkcjonowanie przysadki, tarczycy, nadnerczy.
zmiany jakościowe zachodzące od momentu zapłodnienia komórki jajowej do osiągnięcia dojrzałości fizycznej.
Podstawą wzrostu jest powiększenie komórek- hipertrofia oraz zwiększenie ilości komórek- hiperplazja.
W ontogenezie 2 procesy wzrostu i rozwoju:
EMRIONALNY - trwa od momentu powstania zygoty do urodzenia;
POSTEMBRIONALNY- od urodzenia przez osiągnięcie dojrzałości płciowej i rozpłodowej do wieku starczego i śmierci.
1- rozwój zarodkowy - trwa do 35 dnia, wtedy dł. ciemieniowo ogonowa wynosi 1,5 cm, masa 600 mg;
2- rozwój przedpłodowy - inaczej późnozarodkowy; trwa do 2 m-ca; zanikają narządy przejściowe wytworzone w okresie zarodkowym: łuki skrzelowe, komplikuje się budowa mózgowia, układ rozrodczy. Pod koniec okresu można rozpoznać płeć,rozwija się szkielet, rozwijają się mięśnie, rosną kończyny, na skórze brzucha zawiązki gruczołów mlekowych. Na końcu przyjmują formę podobną do bydła. Zwiększa się masa zarodka 40-krotnie.
3- rozwój płodowy- od końca 2 m-ca do urodzenia. We wczesnym kresie płodowym różnicuje się ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, szkielet, mięśnie. Zarodek rośnie b. szybko ciężar wzrasta, jest 3000 razy dłuższy-1 m dł. ciemieniowo-ogonowej, ok 35-40 kg. W 3 m-cu wykształca się łożysko, funkcjonuje do porodu. W okresie przedporodowym nie wskazane obfite żywienie. Ważne by pasze były b. dobrej jakości.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST I ROZWÓJ EMBRIONALNY:
wew. środowisko matki, z którym wiąże się wielkość łożyska i możliwość odżywiania embrionu. Wielkość matki krowy ma większy wpływ na wzrost zarodka niż ojca;
wiek matki-Iwsze wycielenie,cielęta są lżejsze niż przy kolejnych;
Noworodkowy > przejściowy > dojrzewania do rozrodu > pełnego rozwoju czynnościowego
Karmienie mlekiem trwa 3-4 tyg. Zwierzę nabywa cech, które przystosowują się do środowiska. Po 3-4 tyg noworodek uniezależnia się od matki. W pierwszych 6 dn pokarmem jest tylko siara. Układ pokarmowy rozpoczyna pracę fizjologiczną po pobraniu siary. Cielę ma wszystkie komory żołądka wykształcone ale nierównomiernie
Okres podczas, którego w układzie pokarmowym i innych narządach zachodzą zmiany, które prowadzą do ustalenia takich cech jak u dorosłych. Trwa 3-4 miesiące. W tym czasie otrzymują pasze roślinne i mleko lub preparaty mlekozastępcze.
Okres życia, w którym organizm nabywa cech właściwych dla danej płci. U byczków 18-24 miesiącu życia. U krów na początku 1 laktacji.
WPŁYW INTENSYWNOŚCI ŻYWIENIA NA DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWĄ
Spermatogeneza i oogeneza pojawiają się po 6-9 miesiącu. Obfite żywienie przyspiesza dojrzewanie płciowe jałówek, umiarkowany poziom żywienia opóźnia dojrzewanie ale nie ma zaburzeń w przebiegu czynności płciowych. Jeżeli żywienie jest umiarkowane opóźnia się termin pierwszej rui ale później jest lepsza płodność jałówek (regularne cykle, ruje z pełnymi objawami).
|