Anna Frąc

,, Wpływ pornografii na rozwój osobowości człowieka”

Dr Dorota Kornas - Biela

Pornografia obejmuje przedmioty (teksty, rysunki, zdjęcia, filmy), które przedstawiają sceny erotyczne:

• zawierające treści nieprzyzwoite i obsceniczne

• naruszające intymność i prywatność sfery seksualnej człowieka, a tym samym jego godność osobową

• mają na celu wywołać u odbiorcy podniecenie seksualne

• zostały wyprodukowane i są rozpowszechniane z chęci zysku

Wpływ pornografii na system wartości

Korzystanie z pornografii staje się instrumentem maksymalizowania osobistej przyjemności, pomnażania doznań, doświadczania coraz bardziej wyrafinowanych wrażeń, co w konsekwencji tego prowadzi do rozpatrywania drugiego człowieka w kategoriach użyteczności. Życie ludzkie zostaje odarte z wymiaru duchowego i nadprzyrodzonego.

Korzystanie z pornografii prowadzi do umocnienia się preferencji wartości eudajmonistycznych, egocentrycznych i pragmatycznych. Nisko cenione są te wartości, które dotyczą dobra drugiego człowieka, małżeństwa, rodziny, dzieci i spraw społecznych.

Sens życia zostaje zubożony do maksymalizowania odczuć dostarczanych przez kontakt z ciałem swoim lub drugiej osoby, a zwłaszcza przez kontakt z jego narządami płciowymi. Taka prymitywna wizja siebie i celu własnego życia prowadzi do egoizmu i cynizmu, a w konsekwencji także do depresji, poczucia zagubienia i utraty sensu istnienia.

Wpływ pornografii na rozwój moralny i społeczny człowieka

1. Prezentowane w materiałach pornograficznych zachowania człowieka są pozbawione kontekstu moralnego. Ich bohaterów charakteryzuje brak wrażliwości moralnej i ocen moralnych, brak doświadczeń wstydu, poczucia winy i wyrzutów sumienia; akcja przebiega bez konsekwencji moralnych. Natomiast oderwanie tej sfery życia od kontekstu etycznego powoduje dalekie następstwa, ponieważ młody człowiek przyswaja wypaczoną i sprymitywizowaną wizję seksualności, co spowoduje, że swoich odniesień w tej dziedzinie nie będzie rozpatrywał z punktu widzenia moralnego.

2. Pornografia dostarcza człowiekowi silnych bodźców, które mogą być dostępne zawsze, w każdej ilości, w ogromnej różnorodności. Tym bodźcem może być ciało człowieka, a nie on sam.

3. Kontakt z ekranem, zdjęciem lub tekstem zastępuje kontakt interpersonalny co powoduje, że młody człowiek uczy się wystarczać sam sobie, koncentrować się na własnych doznaniach, uciekać od intymnych więzi z kimś drugim, w fantazje. Dotyczy to zwłaszcza osób z trudnościami w nawiązywaniu kontaktów lub nieśmiałych, a jednocześnie żądnych silnych doznań. W ten sposób człowiek izoluje się społecznie i zaczyna sam siebie zaspokajać.

Wpływ pornografii na obraz kobiecości i męskości oraz wzajemnych relacji

1. Pornografia ma negatywny wpływ na kształtowanie pojęcia o sobie jako istocie płciowej, gdyż banalizuje seksualność ukazując ją w kategoriach procesów instynktownych, przebiegających jedynie na poziomie fizjologicznym. Procesy te ukazane są jako niemożliwe do opanowania, a wszelkie próby powstrzymywania się od realizacji pożądliwości zmysłowej ukazywane są jako nie zdrowe. Pornografia szerzy mit o ryzyku wstrzemięźliwości seksualnej, która nie służy zdrowiu człowieka.

2. Pornografia prezentuje fałszywy obraz kobiecości i męskości.

Płeć żeńska ukazywana jest jako: prowokująca aktywność seksualną, podległa mężczyźnie i uległa, gorsza od niego, bezbronna, ukrywająca swoje pożądania, które trzeba wyzwolić( np. przy pomocy alkoholu, romantycznej atmosfery). Godność kobiety jest niszczona i sprowadzana jest ona do roli towaru na sprzedaż.

Ideał mężczyzny w pornografii to „macho”, seksualny rekordzista, zdobywający prestiż i podziw dzięki sile fizycznej i seksualnej sprawności.

3. Pornografia prezentuje obraz relacji między płciami sprowadzony jedynie do zaspakajania potrzeb fizjologicznych, bez miłości, odpowiedzialności i konsekwencji. Współżycie seksualne jest ukazywane jako atrakcyjna forma spędzania czasu wolnego i zaspokojenia własnych psychofizycznych potrzeb

Wpływ pornografii na stosunek do małżeństwa i rodziny

• Hamuje rozwój dyspozycji do wiązania zachowań seksualnych z uczuciami

• Kształtuje postawy niesprzyjające zakładaniu małżeństwa i jego trwałości

• Kształtuje liberalną postawę wobec wczesnej inicjacji seksualnej, związków przedmałżeńskich i pozamałżeńskich, posiadania kochanka, rozwodu, małżeństw homoseksualnych i różnych form patologii życia małżeńskiego

• Sprzyja stawianiu wymagań wobec współmałżonka, które są „ nie do przyjęcia”

• Powoduje u jej użytkowników skłonności do stosowania przemocy fizycznej, seksualnej i emocjonalnej w swoim małżeństwie a tym samym do usprawiedliwiania stosowania przemocy przez innych.

• Niszczy wartość rodziny w świadomości społecznej

• Kształtuje postawę przeciw życiu, ponieważ jej użytkownicy silniej akceptują antykoncepcję, aborcję, dobrowolną bezdzietność, eutanazję.

• Kształtuje postawy przeciw posiadaniu potomstwa, redukuje pragnienia prokreacyjne, zwłaszcza chęć posiadania córek .

• Rodzi przekonanie o zbyteczności posiadania rodziny, gdyż wiązałoby się to z koniecznością ograniczeń w dążeniu do maksymalizowania przyjemności.

• Sprzyja podejmowaniu zachowań o cechach przemocy wobec własnych dzieci (np. kazirodztwo, kary fizyczne, psychiczne znęcanie się).

Wpływ pornografii na „ ja” fizyczne

Ma bardzo negatywny wpływ na własną koncepcję kobiet i mężczyzn, a zwłaszcza młodzieży, narzucając im bardzo silne wzorce i zmuszając do osiągania standardowego wyglądu i zachowania zgodnego z „ idealnym” modelem (np. wąskie biodra, jędrne piersi, płaski brzuch, profesjonalny makijaż).

Niemożność sprostania wzorcom sztucznie wykreowanej piękności i wyrafinowanym umiejętnościom gry seksualnej powoduje u wielu kobiet, a zwłaszcza młodych dziewcząt załamania psychiczne (np. anoreksję, bulimię, depresję), u mężczyzn zaś agresję.

Lansowanie standardów, które nie są możliwe do realizacji prowadzi do zachwiania poczucia bezpieczeństwa, własnej wartości, lęku przed dezakceptacją ze strony innych i nieakceptowania siebie.

Wpływ pornografii na stosunek do osób niepełnosprawnych

Pornografia propagując wzorce niedościgłej piękności i tzw. idealnego wyglądu, idealnych wymiarów ciała, kształtuje postawę odrzucenia wobec osób niepełnosprawnych, starszych wiekiem i tych, których wygląd odbiega od modnych standardów (np. otyłych, ze zniekształceniami twarzy).

Przecenianie zarówno walorów ciała ludzkiego jak i znaczenia doznań seksualnych w życiu człowieka jest szczególnie szkodliwe w kształtowaniu pozytywnych stosunków otoczenia do osób niepełnosprawnych.

Pornografia pośrednio poniża ich godność, gdyż podkreśla brak posiadania przez nich „cenionych” społecznie wartości jakimi są wyidealizowany wygląd i ponad przeciętna sprawność seksualna. Pornografia prowadzi więc do utraty przez te osoby pozytywnego obrazu własnego ciała i pojęcia o sobie, szacunku do siebie, zadowolenia z życia, w tym również seksualnego. Akceptacja siebie i adaptacja do warunków kalectwa, choroby lub niedoskonałości jest bowiem w dużym stopniu zależna od otoczenia dlatego pornografia może być traktowana jako czynnik obniżający szacunek dla osób niepełnosprawnych, chorych i starych, a przez to bardzo szkodliwy społecznie

Pornografia pozwala spostrzegać osoby niepełnosprawne jako gorsze i jeszcze bardziej niepodobne do osób zdrowych, a to z kolei sprzyja kształtowaniu się poczucia obcości, bezradności i lęku, wzajemnego niezrozumienia, posługiwania się stereotypami, a także braku zainteresowania i postaw altruistycznych .

Wpływ pornografii jako formy przemocy na osobowość dzieci

Szeroko dostępna pornografia dociera często do przypadkowych odbiorców, którym narzuca obrazy, zanim zdołają temu zapobiec lub przeciwstawić się im. Taki narzucony kontakt z obrazami pornograficznymi lub z wyuzdanymi tekstami jest szczególnie deprawującą formą krzywdzenia dzieci i młodzieży. Można ją traktować jako formę przemocy seksualnej.

• Pornografia wywiera wpływ na dzieci i młodzież wykorzystując ich niewiedzę i niedojrzałość psychiczną. Kontakt z nią ma niszczący wpływ na ich psychikę, bo stawia je wobec doświadczeń przerastających ich zdolności adaptacyjne i dostarcza wzorców patologicznych zachowań.

•  Wobec narzucających się obrazów lub sytuacji obscenicznych dzieci pozostają szczególnie bezbronne. Nie umieją sobie poradzić z emocjami, często nie potrafią okazać sprzeciwu, natomiast ten materiał przyciąga ich uwagę jak każda nowość. Uruchamia się wtedy odruch ciekawości, który powoduje skupienie uwagi, co przy braku oporów wewnętrznych i słabych mechanizmach kontroli lub nacisku innej osoby czy grupy prowadzi do zainteresowania tego rodzaju materiałami. Dorosły może zinterpretować tę dziecięcą ciekawość jako potrzeby lub zainteresowania seksualne, a tymczasem jest to zwykły odruch poznawczy.

• Każdy kontakt z pornografią wywiera wpływ na psychikę dziecka. Słuchanie obscenicznych piosenek, oglądanie zdjęć lub nieprzyzwoitych filmów, czytanie wyuzdanych treści, powodują napięcie emocjonalne, wzmożoną czujność, zespół nadpobudliwości psychoruchowej lub zahamowania psychoruchowego (apatii), zaburzenia zachowania (np. ucieczki, problemy szkolne, sięganie po używki), objawy nerwicowe (np. regresywne), zaburzenia psychosomatyczne.

• Przez kontakt z pornografią następuje erotyzacja psychiki dziecka, jego przedwczesne rozbudzenie seksualne, a to prowadzi do występowania treści seksualnych w marzeniach sennych, podejmowania zabaw erotycznych, "twórczości" o charakterze seksualnym (np. w postaci sporządzania wulgarnych napisów lub rysunków), wypowiedzi o treściach seksualnych (np. tzw. brzydkich dowcipów - śmiech ma na celu rozładowanie napięcia).

• Czasem podejmowane są prowokacyjne zachowania seksualne, w tym wobec rówieśników lub młodszych dzieci (dzieci naśladują zachowania seksualne dorosłych dostrzeżone w materiałach pornograficznych).

• Niektórzy, zwłaszcza dziewczęta, stają się podatni na uwiedzenie, oddają się mniej lub bardziej jawnej prostytucji, a potem w życiu dorosłym wykazują promiskuityzm i tendencje orgiastyczne, homoseksualne lub biseksualne. Ich psychoseksualny rozwój może zostać zaburzony w kierunku dewiacji seksualnych, Np. pedofilii, transwestytyzmu, fetyszyzmu.

Wpływ pornografii na powstawanie patologii seksualnej

• Pornografia przyczynia się do powiększenia problemu patologii seksualnych i związanych z tym czynów kryminalnych. Kontakt z nią pozbawia człowieka odruchu wstydu, zażenowania i niesmaku w sytuacji odsłaniania własnej lub czyjejś intymności, co sprzyja tendencji do ekshibicjonizmu, utraty zahamowań przed czynami naruszającymi prywatność własną lub innych ludzi (np. ocieractwo, podglądanie).

• Materiały z dziecięcą pornografią są rozprowadzane na dużą skalę i mają powiązania z zorganizowaną przestępczością. Służą one nie tylko pedofilom (zainteresowanym dziećmi przed okresem pokwitania) i hebofilom (zainteresowanym młodszą lub starszą młodzieżą) ale i osobom, które uzyskują satysfakcję seksualną, jeśli partnerem jest osoba wyglądająca dziecinnie, uległa, bezbronna, którą łatwo można kontrolować, zniewalać, upokarzać. Materiały takie spotyka się u większości przestępców seksualnych lub zeznają oni, że mieli wcześniej częsty kontakt z nimi.

• Pornografia może przyczyniać się do molestowania seksualnego dzieci w rodzinie, bowiem.

• Mężczyźni, którzy są użytkownikami pornografii, hołdują mitom dotyczącym gwałtów, tzn. uważają, że kobiety chcą być gwałcone i przeżywają większą satysfakcję w czasie gwałtu niż w kontakcie bez przemocy.

• Pornografia dostarczając widoku lub opisu zaspokajania potrzeb seksualnych lub zaspakajania innych potrzeb (np. dominacji, znaczenia, upokarzania, agresji) przy pomocy zachowań seksualnych, powoduje, że stają się one coraz mniej skuteczne (efekt znieczulenia).

• Aby osiągnąć ten sam poziom satysfakcji seksualnej, konsument musi dostarczać sobie coraz bardziej urozmaiconych i silnych bodźców, coraz bardziej odbiegających od tego co przeciętne, normalne i częste. Stąd korzystanie z niej prowadzi do sięgania po coraz bardziej nietypowe, dziwaczne, wynaturzone i dewiacyjne wzorce zachowań (efekt eskalacji).

Tym samym pornografia sprzyja rozpowszechnianiu się różnych form przemocy i patologii seksualnej, gdyż kontakt z nią nie jest tylko bierny, lecz prowadzi do realizacji prezentowanych aktów, nierzadko przestępczych, chociaż nie zawsze ściganych, gdyż ich ofiary z różnych przyczyn nie ujawniają faktów (efekt naśladownictwa).

Wpływ pornografii na zachowania przestępcze

Pornografia, nawet nie agresywna w treści, wzmaga tendencję do podejmowania różnych form przemocy, gdyż obniża wrażliwość moralną, zmniejsza wyczulenie na potrzeby innych, skłania do ich przedmiotowego traktowania, ukierunkowuje uwagę jedynie na dziedzinę seksualną i pobudza do realizacji potrzeb w tym zakresie bez uwzględnienia woli partnera ( stąd tendencje np. do gwałtów, sadyzmu).

Szereg badań dokumentuje wpływ pornografii na przemoc wobec kobiet w rodzinie. Połowa mężczyzn stosujących przemoc wobec swoich żon przyznaje, że ich zachowanie jest odzwierciedleniem tego, co widzieli w seksualnie pobudzających materiałach. Nawet po krótkiej, kilkuminutowej ekspozycji materiałów pokazujących gwałt i inne formy przemocy wobec kobiet mężczyźni przejawiają więcej agresji, mają mniej współczucia dla ofiar przemocy (kobiet zgwałconych), łatwiej przyznają, że mogliby sami dokonać gwałtu i szybciej akceptują mit o przyjemności, jaką sprawia kobiecie gwałt.

Długofalowe badania wykazały, że pornograficzne obrazy upowszechniające mit gwałtu obniżają satysfakcję w małżeńskim pożyciu seksualnym oraz zmniejszają zahamowania przed stosowaniem przemocy w rodzinie.

     Wielokrotne ekspozycje materiałów o treści zawierającej przemoc seksualną mają szczególnie destrukcyjny wpływ na mężczyzn, których cechuje silna, tłumiona agresja i którzy akceptują przemoc wobec kobiet. Dla tego typu użytkowników medialny przekaz jest instruktażem czy sesją treningową. Pobudzenie powstałe wskutek działania tych materiałów zwiększa agresywne impulsy i jest bezpośrednią prowokacją do podjęcia działań.

Uzależniający wpływ pornografii na osobowość

    Kontakt z pornografią powoduje powstanie uzależnienia. W tym wypadku jest to uzależnienie nie od środków farmakologicznych, ale od procesów fizjologicznych i emocjonalnych, które zostają uruchomione w kontakcie z materiałami pornograficznymi. Pornografia ma dużą siłę uzależniającą, gdyż dostarcza wzmocnień na poziomie reakcji psychofizjologicznych (rozładowanie napięć, przeżycie przyjemności), przez co człowiek stopniowo traci zdolność do podejmowania decyzji i w efekcie, celem uzyskania satysfakcji seksualnej, czuje przymus systematycznego zwiększania dawki coraz bardziej wyrafinowanych bodźców. Powiązanie w pornografii rozładowania depresji, lęków, niepokoju, napięcia i agresji z zachowaniem seksualnym powoduje, że, aby go doświadczyć, bezwzględnie trzeba kontaktu z materiałem pornograficznym lub dokonania określonego czynu.

Człowiek uzależniony od pornografii jest chory i wymaga terapii. Pomoc, jak w przypadku każdego uzależnienia, potrzebna jest również innym członkom jego rodziny. Taki człowiek działa bowiem destrukcyjnie na całą rodzinę, a czasem może być wręcz niebezpieczny (np. popełniać kazirodztwo czy molestować seksualnie). Cała rodzina jest pośrednio "zatruta" negatywnymi skutkami pornografii i wymaga profesjonalnej pomocy.

Wpływ tzw. pornografii twardej na psychikę dzieci i młodzieży

• Pornografia twarda sprawia, że u dzieci kształtuje się wypaczony i negatywny obraz świata i relacji międzyludzkich. Świat jawi się jako niebezpieczeństwo a ludzie jako zagrożenie, więc jedynym sposobem przetrwania wydaje się dziecku atak i niedostępny, niezrozumiały świat penetracji seksualnych.

•  U młodych użytkowników pornografii obserwowane są: wzrost poziomu niepokoju, napięcia i nadpobudliwości psychoruchowej, depresje, lęki, utrata poczucia sensu życia, uciekanie do nałogów, używek i próby samobójcze.

• Zauważa się przenoszenie przemocy z obrazu, ekranu telewizora lub komputera w realne sytuacje. Widz stopniowo obojętnieje na obrazy przemocy, coraz mniej współczuje ofierze i rzadziej współprzeżywa jej cierpienie, natomiast identyfikuje się coraz częściej i mocniej z "bohaterem", który jest silny, ma władzę i wpływ na przebieg wypadków, dominuje nad innymi. Widz staje się coraz bardziej skłonny przyjmować podobne zachowania w swoim życiu.

• Istnieje wyraźny związek między przemocą i dewiacyjnymi zachowaniami prezentowanymi w mediach i przez "twardą pornografię" a podobnymi zachowaniami dzieci i młodzieży, potem powielanymi przez nie w dorosłym życiu.

• Pornografia może dostarczać instruktażu patologii seksualnych i technik stosowania przemocy.

• Dostarcza również dzieciom i młodzieży wzorców osobowych różnych agresorów: uczy roli krzywdziciela i roli obojętnego obserwatora, który powstrzymuje się od współczucia ofierze i niesienia jej pomocy.

• Młodzi widzowie tracą zdolność hamowania agresji, przeciwnie, przeceniają jej znaczenie w relacjach interpersonalnych. Manifestowanie agresji zaczyna więc spełniać użyteczną funkcję ( np. jako sposób na zakończenie konfliktu, zdobycie jakiejś rzeczy).

• Wczesny kontakt z pornografią, sprzyjając ukształtowaniu się dewiacyjnego stylu zaspakajania potrzeb seksualnych, uzależnia młodego człowieka od posługiwania się twardą pornografią jako nieodzownym elementem zachowań seksualnych

  

  Negatywne oddziaływanie twardej pornografii zależy od prezentowanych rodzajów przemocy i patologii seksualnych, nasilenia agresji i wyuzdania, czasu emisji i różnorodności form medialnych. Im częściej i dłużej młody widz patrzy na takie sceny, im są one "mocniejsze" , im więcej rodzajów przemocy i patologii występuje w nich i z im bardziej różnorodnych środków przekazu widz korzysta, tym bardziej zaburzony zostaje jego rozwój psychiczny.

Im młodsze dziecko, tym wzorce przemocy mają bardziej destrukcyjny wpływ na jego psychikę, gdyż tym mniej zdolne jest ono do emocjonalnego dystansu i krytycznej oceny, tym mniejszy jest jego dostęp do innych źródeł wiedzy o świecie, tym większe zacieranie się granic rzeczywistości i fikcji.

 U dziewczynek związek między oglądaniem przemocy a pojawiającymi się problemami psychicznymi jest nawet silniejszy niż u chłopców. Kontakt z twardą pornografią wywołuje u nich lęk przed mężczyznami, co zaburza kształtowanie prawidłowych kontaktów z płcią przeciwną; rodzi lęk przed współżyciem seksualnym i małżeństwem; może spowodować zwrócenie się w kierunku zachowań homoseksualnych.

Chłopców kontakt z twardą pornografią stymuluje do dokonywania gwałtów, molestowania seksualnego słabszych od siebie, prowadzi do ukierunkowania ich seksualności w stronę patologicznych zachowań, a nawet przestępstw seksualnych.

Mechanizm oddziaływania pornografii prezentowanej w mass mediach

Siła oddziaływania każdej, a szczególnie twardej pornografii wynika z tego, że jest to:

1. przekaz osobowy, tzn. sceny są odgrywane przez żywych ludzi, którzy:

• są przedstawiani jako interesujący, żyjący w atrakcyjnych warunkach

• są osobami młodymi, obdarzonymi wyraźnymi cechami psychicznymi i zarysowanym; charakterem, co ułatwia przyswajanie ich sposobów zachowania się i wypowiadania oraz cech osobowości;

• są prezentowani realistycznie i tak sugestywnie, że ich zachowanie wydaje się możliwym i atrakcyjnym wzorcem realizowania siebie w świecie;

• są kreowani na "pozytywnych bohaterów", bo nawet w złym moralnie postępowaniu kierują się jakoby uczuciem;

• nie ponoszą negatywnych konsekwencji swoich działań (np. zarażenie się chorobą, zawód emocjonalny), przeciwnie - kontakt seksualny jest ukazywany jedynie jako źródło zmysłowej przyjemności;

2. oddziaływanie wielokanałowe, zwłaszcza jeśli sceny pornograficzne z przemocą są prezentowane w filmach, grach komputerowych oraz wideoklipach. Jednoczesny wpływ tych materiałów na procesy mózgowe poprzez dwa najważniejsze dla człowieka receptory: wzrok i słuch, jest bardzo silny i trwały.

3. oddziaływanie na świadome i podświadome procesy:

•poznawcze
•emocjonalne
• motywacyjno-dążeniowe

4. oddziaływanie silnie przyciągające uwagę, dostarczające łatwej rozrywki. Dzieci i młodzież chętnie poświęcają wiele godzin na kontakt z mass mediami, gdyż dostarczają one wielozmysłowej stymulacji bez konieczności podejmowania aktywności. Tym samym uczą się bierności i lenistwa umysłowego.

    Badania nad wpływem mass mediów wskazują na rolę bodźców podprogowych jako bodźców wyzwalających zachowania. Działanie podprogowe bodźców polega na tym, że są one trudno lub wcale nieuchwytne (zmysłowo, emocjonalnie), gdyż są emitowane krótko, w tle, przy okazji prezentowania innych, bardziej wyrazistych bodźców, ale ich wpływ na zachowanie jest empirycznie potwierdzony. Ich skuteczność polega właśnie na tym, że wywołują pewne reakcje emocjonalne i nadają znaczenia emocjonalne obiektom rzeczywistości, chociaż widz nie uświadamia sobie ich obecności. Ich działanie jest więc podstępne i wyrafinowane, bo konsument, zwłaszcza młody, nie zdaje sobie sprawy z mechanizmu manipulacji, jakiej jest poddawany i nie może się przed nią bronić.

1

---