Zajęcia 4

KONTRAKT W HANDLU ZAGRANICZNYM

Kontrakt - dokument (lub zbiór dokumentów), stwierdzający zawarcie umowy kupna-sprzedaży z kontrahentem zagranicznym, w której sprzedający (eksporter) zobowiązuje się do przeniesienia prawa własności rzeczy lub świadczenia usług, a kupujący (importer) do ich przyjęcia i zapłacenia za to ustalonej w toku negocjacji między partnerami ceny. Kontrakt powinien szczegółowo określać warunki umowy oraz prawa i obowiązki stron.

Rodzaje kontraktów

• jednodokumentowe - wszystkie uzgodnione przez strony warunki umowy zawarte na jednym dokumencie; wchodzi w życie z chwilą podpisania (ew. po spełnieniu określonych warunków dodatkowych, np. zdobycie określonych zezwoleń);

kontrakty te są stosowane szczególnie przy transakcjach:

• długoterminowych (obejmujących wiele dostaw)

• na dobra inwestycyjne na indywidualne zamówienie

• opiewających na znaczne kwoty

szczególnym przypadkiem jest tu:

kontrakt typowy (umowa wzorcowa, umowa typowa, kontrakt standardowy) - gotowy formularz, do którego wpisywane są negocjowane elementy umowy, a pozostałe elementy są wydrukowane w formie „ogólnych warunków”;

kontrakty typowe są opracowywane zarówno przez strony, jak i organizacje gospodarcze (krajowe i międzynarodowe, rządowe i pozarządowe, zrzeszenia branżowe); mają zastosowanie głównie w handlu towarami masowymi;

ogólne warunki umów - drukowane, opracowane przed przystąpieniem do negocjacji zestawienie klauzul, ujętych w sposób ogólny i abstrakcyjny z przeznaczeniem dla nie określonej liczby umów, które strony mogą włączyć do umowy lub powołać się na nie w treści; stają się wiążące w przypadku ich podpisania lub odwołania się do nich w kontrakcie;

Wady kontraktów typowych:

• mogą zawierać warunki niekorzystne dla którejś ze stron, niezauważone ze względu na duże tempo zawierania transakcji lub przez nieuwagę;

• w sytuacjach nietypowych mogą mieć tylko zastosowanie pomocnicze przy precyzowaniu warunków kontraktu;

Zalety kontraktów typowych:

• skrócenie czasu przygotowywania transakcji;

• mniejsze nakłady pieniężne i intelektualne zw. z przygotowaniem kontraktu;

• możliwość wyboru optymalnego wariantu spośród wielu kontraktów typowych opracowanych dla danego przedmiotu umowy;

• wielodokumentowe - zawierane w wyniku pisemnych negocjacji między nieobecnymi stronami, poprzez wzajemną wymianę dokumentów, w tym przypadku na kontrakt mogą składać np.:

• oferta i dokument o jej bezwarunkowym przyjęciu;

• zamówienie i dokument o jego bezwarunkowym przyjęciu

• dokumenty z wszystkich faz transakcji: zapytanie ofertowe, oferta, ew. kontroferta, zamówienie i potwierdzenie zamówienia;

Elementy kontraktu

1. Klauzule formalnoporządkowe (nie podlegają negocjacjom)

• data i miejsce zawarcia kontraktu,

• numer kontraktu,

• podmioty kontraktu (nazwy i adresy partnerów)

• podpisy stron

1. Klauzule zasadnicze (podstawowe) (negocjowalne)

• przedmiot kontraktu (rodzaj, gatunek, jakość)

• ilość towaru

• opakowanie i oznakowanie

• baza dostawy (formuła handlowa)

• cena jednostkowa towaru

• wartość kontraktu (cena jedn. * ilość - ew. opusty)

• warunki płatności

• termin dostawy

1. Klauzule dodatkowe (uzupełniające) (negocjowalne)

wśród nich:

• klauzula rewizji ceny

• klauzule waloryzacyjne

• klauzule warunkowe

• klauzule reklamacyjne

• klauzule gwarancyjne

• klauzula kar umownych

• klauzula siły wyższej

• klauzula arbitrażowa

• klauzula prerogacyjna

• klauzula zakazu reeksportu towarów

• klauzula warunków odbioru i akceptacji towaru

• klauzula nienaruszalności patentowej, marki handlowej, znaku towarowego

Klauzule porządkowe

Numer kontraktu - nadawany zasadniczo przez sprzedawcę

w Polsce w h.z. istnieje obowiązek jednolitej numeracji kontraktów i faktur !

numer kontraktu składa się z 17 znaków:

PL/ 000000000/00/0000

1. dwuliterowy kod kraju

2. 9-cio cyfrowy identyfikator pochodzący z pierwszego członu nr REGON

3. 2 znaki - dwie ostatnie cyfry roku podpisania kontraktu

4. 4 znaki - porządkowy numer kontraktu zawartego w danym roku

* 12sty i/lub 14sty znak może być wykorzystywany do oznaczenia biura/działu/zespołu, który w przedsiębiorstwie obsługuje dany kontrakt

numer faktury związanej z kontraktem składa się z 21 znaków:

PL/000000000/0000/00/0000

4 pierwsze człony (17 znaków), jak w numerze kontraktu, ostatni (4 znaki) - porządkowy numer faktury wystawianej w ramach danego kontraktu

np. kontrakt nr PL./123456789/98/0012

faktura nr PL./123456789/98/0012/0008

Klauzule podstawowe

1. Przedmiot kontraktu i jego jakość.

Towar musi być opisany w sposób umożliwiający jego identyfikację, określenie jakości, gatunku i kondycji.

Sposoby przedstawiania towaru:

• znana nazwa handlowa lub marka towaru

• standard towarowy (określa stopnie jakości towaru w ramach tego samego gatunku)

dotyczy głównie towarów masowych

• najlepsza jakość (fine quality, first, prime, best quality)

• wysoka jakość (superior quality)

• dobra jakość (good, fair quality)

• dobra przeciętna jakość (fair average quality FAQ, good middling quality)

• zwyczajna niższa jakość (ordinary, infirior quality)

• gorsza, zła jakość (bad quality, defective)

• próbka, wzór - dostarczone przed zawarciem kontraktu i zabezpieczone na wypadek ewentualnych reklamacji

• opis (+ ewentualne rysunki, fotografie, katalogi, dokumentacja, itp.; w przypadku niektórych towarów masowych informacje o dopuszczalnej minimalnej bądź maksymalnej zawartości określonych składników i/lub domieszek czy zanieczyszczeń;

• określenie kondycji towaru - dotyczy głównie towarów masowych

stosowane określenia:

Tale Quale - taki jaki jest - zdrowy w momencie załadunku, ale w stanie zastanym przy wyładunku;

zastosowanie tej formuły wyłącza odpowiedzialność eksportera z tytułu wad jakościowych, importer nie ma prawa wnoszenia roszczeń jakościowych po otrzymaniu towaru, zaleca się nadzorowany załadunek i/lub żądanie świadectwa jakości wydanego przez rzeczoznawcę obecnego przy załadunku;

Sound Delivered - zdrowo dostarczony - importer ma obowiązek przyjęcia towaru dostarczonego w dobrym stanie, gorszy może sprzedać na rachunek i ryzyko eksportera lub odmówić przyjęcia, eksporter odpowiada za jakość towaru aż do momentu wyładunku;

Rye Terms - dotyczy handlu zbożami - warunki gwarantujące odbiorcy dobrą jakość w chwili przybycia towaru lub prawo do bonifikaty;

Klauzula tolerancji jakościowej - zawiera warunki dotyczące akceptowalnych ubytków naturalnych.

2. Ilość towaru.

Ustalana w zwyczajowo przyjętych jednostkach miary, należy zwrócić szczególną uwagę na jednolitość przyjmowanych miar, np. system metryczny a calowy, tona metryczna = 1000 kg - tona długa (angielska) = 1016 kg - tona krótka (amerykańska) = 907 kg, itd.

Collo - jednostka opakowania, np. bela, beczka, skrzynia, baryłka itp. zawierająca tę samą zwyczajowo/umownie określoną ilość towaru.

circa / about - określenie stosowane zwykle przy kontraktach płatnych w akredytywie, oznacza przyjętą 10% tolerancję (in plus i in minus) w ilości towaru;

more or less ... % - j.w. tylko stosowane przy pozostałych kontraktach;

Dla celów transportowych bardzo istotne jest określenie wagi towaru brutto i netto oraz opakowanie i oznakowanie towaru umożliwiające jego wyraźne wyodrębnienie i dostarczenie w dobrym stanie.

3. Cena towaru.

Podaje się cenę jednostkową, w uzgodnionej walucie kontraktu (symbol i słownie w języku kontraktu) wraz z ewentualną klauzulą waloryzacyjną lub rewizji cen (patrz klauzule dodatkowe).

4. Wartość kontraktu.

Cena * ilość towaru, skorygowana o ewentualne opusty.

Opusty - odliczenia od wartości kontraktu, rodzaje:

rabat - w nagrodę za spełnienie określonych warunków, np.

hurtowy od ilości towaru zakupionej jednorazowo,

klientowski - dla stałych klientów,

premiowy/obrotowy od ilości towaru zakupionego w danym okresie;

skonto - procent wartości kontraktu w nagrodę za płatność gotówką i/lub przed terminem płatności;

bonifikata, refakcja - opust z tytułu różnić jakościowych przyznawany z inicjatywy eksportera, bądź na żądanie importera po jego reklamacjach, nie ujmuje się ich w kontrakcie.

5. Warunki dostawy.

Baza dostawy (baza ceny, reguły handlowe, terminy handlowe, formuły handlowe) - określa zakres obowiązków i zobowiązań umownych sprzedającego i kupującego, a tym samym podział kosztów, obowiązków i ryzyka związanego z dostawą towaru między strony kontraktu.

W zależności od przyjętej formuły handlowej różne koszty związane z dostawą (fracht/przewoźne, ubezpieczenie) wliczane są w cenę jednostkową (stąd baza ceny).

Powszechnie stosuje się INCOTERMS - International Commercial Terms Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu. 13 formuł uszeregowanych wraz z rosnącym zakresem obowiązków i ryzyka sprzedającego, ostatnia wersja z 2000 roku.

W handlu z USA także RAFTD - Revised American Foreign Trade Definitions - Znowelizowane Amerykańskie Definicje w HZ, podobny charakter jak INCOTERMS.

6. Termin dostawy.

Jego precyzyjne ustalenie ma istotne znaczenie przy ewentualnych późniejszych roszczeniach stron i karach za zwłokę.

Dostawa natychmiastowa - prompt, immediately, as soon as possible = zwykle 30 dni od wejścia umowy w życie.

Przyjęte określenia:

• konkretna data (dostawa winna nastąpić do 24.00 tego dnia)

• primo - do 1-go danego miesiąca, medio - do 15-go, ultimo - do 30-go;

• okres:

• między ... a ...

• w ciągu ... od ...

• na początku miesiąca (tzn. między 1 a 10 dniem)

• w środku miesiąca (tzn. między 11 a 20 dniem)

• w końcu miesiąca ( między 16 a 30 dniem)

• koniec miesiąca ... początek miesiąca ...

• w ciągu miesiąca ...

• w ciągu ... kwartału

7. Warunki płatności.

Określenie przyjętego sposobu regulowania należności: gotówką, w akredytywie, poprzez inkaso, z góry z dołu, w kredycie itd.

Określenie terminu zapłaty.

Ustalenia dotyczące ew. zaliczek czy zadatków.

Zaliczka - wcześniejsza zapłata części ceny, zwracana w przypadku niezrealizowania umowy.

Zadatek - wpłata gwarancyjna, odszkodowanie na wypadek niewywiązania się strony z umowy (wtedy kontrahent zatrzymuje go).

Klauzule dodatkowe (uzupełniające).

1. Klauzula rewizji ceny (eskalacyjna, poślizgowa).

Stosowana głównie przy kontraktach długoterminowych, przy dostawach partiami. Określa warunki i sposób zmiany cen kontraktowych w związku ze zmianami istotnych dla kontraktu cen rynkowych.

2. Klauzule waloryzacyjne.

Stosowane w przypadku możliwości wystąpienia wahań kursowych, szczególnie w przypadku, gdy kontrakt jest zawarty w tzw. miękkich walutach.

• k.w. automatyczne pełne - przewidują proporcjonalną zmianę ceny w wyniku zmiany kursu waluty kontraktu, tak aby cena do zapłacenia wyrażona w innej walucie pozostała niezmieniona;

• k.w. automatyczne z franszyzą - cena może ulec zmianie in plus lub in minus dopiero kiedy zmiana kursu waluty przekroczy pewien określony pułap, np. 3%;

• k. renegocjacji cen - w wyniku określonej zmiany kursu waluty kontraktu, zawarte w nim ceny przestają obowiązywać i strony rozpoczynają procedurę uzgadniania nowej ce4ny, mogą też powierzyć jej ustalenie osobie trzeciej lub nawet rozwiązać kontrakt.

3. Klauzule warunkowe - uzależniające wejście kontraktu w życie.

Podają warunki, których spełnienie powoduje wejście kontraktu w życie, np.:

• uzyskanie licencji importowej/eksportowej - klauzula licencyjna;

• otwarcie akredytywy przez importera;

• przekazanie przedpłaty/zaliczki;

• nadesłanie odpowiedniej dokumentacji technicznej;

• dostarczenie gwarancji bankowej.

4. Klauzule reklamacyjne z tytułu wad ilościowych i/lub jakościowych.

Określają termin i sposób zgłaszania reklamacji ilościowych i jakościowych oraz wymagane dokumenty potwierdzające zasadność reklamacji, a także sposób ich załatwienia (zwykle importer ma obowiązek dostarczenia świadectwa kontroli wydanego przez oficjalną instytucję kontrolną w swoim kraju).

5. Klauzule gwarancyjne.

Określają warunki gwarancji udzielanej przez sprzedającego.

6. Klauzule kar umownych.

Określają kary umowne za niedotrzymanie warunków kontraktu, np. zwłoka w dostawie, braki ilościowe, wady jakościowe, niewłaściwe opakowanie i oznakowanie itp.

Sprzedający i kupujący mają pełną swobodę w określaniu przypadków, do których będzie stosowana kara umowna i jej wysokości (w rozsądnych granicach).

7. Klauzula siły wyższej.

Umożliwiają zwolnienie stron kontraktu od odpowiedzialności za jego niewykonanie w związku z zaistniałymi zdarzeniami nadzwyczajnymi, zewnętrznymi i niemożliwymi do przewidzenia ( w przypadku zdarzeń czasowych o przejściowym charakterze, dopuszcza się możliwość zmiany terminu realizacji kontraktu, natomiast przy zdarzeniach długotrwałych - możliwość rozwiązania kontraktu).

Przesłanki zwolnienia od odpowiedzialności:

• zdarzenie ma miejsce po podpisaniu kontraktu

• występuje bezpośredni związek przyczynowy między zdarzeniem a niewykonaniem kontraktu

• niemożność wykonania zobowiązania.

Zdarzenia o charakterze siły wyższej: katastrofy naturalne/żywiołowe - powodzie, huragany, tornada itp., przewroty polityczne, wojny, strajki, nagłe załamania gospodarki.

8. Klauzula arbitrażowa.

Określa sposób rozstrzygania sporów wynikłych przy realizacji kontraktu - czy sąd powszechny, czy arbitrażowy, który sąd arbitrażowy itd.

9. Klauzula prorogacyjna - o prawie rządzącym kontraktem.

Określa system prawny, który będzie stosowany w przypadku sporu: prawo kupującego, prawo sprzedającego, prawo kraju trzeciego, czy prawo miejsca zawarcia kontraktu lub inne.

W przypadku gdy kwestia ta nie została uregulowana stosuje się zwykle przepisy prawa kolizyjnego (międzynarodowego prawa rzeczowego), kraju w którym ma siedzibę sąd rozpatrujący spór na prośbę stron.

10. Klauzula zakazu reeksportu towarów.

Ustanawia zakaz reeksportu towaru lub ustala warunki, na jakich sprzedający dopuszcza reeksport.

11. Klauzula warunków odbioru i akceptacji towaru.

Określa rodzaje atestów ilościowych i jakościowych, metodę badań, jakim ma podlegać towar oraz miejsce przeprowadzenia kontroli.

12. Klauzula nienaruszalności patentowej, marki handlowej, znaku towarowego.

Zawiera stwierdzenie o prawie sprzedającego do posługiwania się patentem, marką , znakiem towarowym itp. oraz zezwolenia dla kupującego na posługiwanie się nimi na zasadach ustalonych przez sprzedającego.

Sprzedający gwarantuje także, że posługiwanie się znakiem itp. w kraju importera nie narusza praw osób trzecich, a gdyby się tak nie działo zobowiązuje się on do pokrycia wszelkich ew. wydatków i kosztów poniesionych przez importera w związku z ew. roszczeniami.

8

---