PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA (art. 752-757):

Definicja:

Negotiorum gestio jest, obok deliktu i bezpodstawnego wzbogacenia, klasycznym zobowiązaniem ustawowym (pozaumowne źródło zobowiązania). Zobowiązanie powstaje ex lege, gdy nastąpi fakt dobrowolnego prowadzenia cudzej sprawy mimo braku tytułu prawnego do jej prowadzenia - rodzi to określone prawa i obowiązki po obu stronach zobowiązania.

Zdarzeniem rodzącym konsekwencje prawne jest tu działanie (a nie czynność prawna), które może polegać na dokonaniu czynności prawnych jak i faktycznych (pojedynczych lub całych zespołów np. aktów zarządu).

Strony:

• działający bez zlecenia - negotiorum gestor;

• osoba, której sprawę gestor prowadzi - dominium negotii (osoba fizyczna, prawna, także jeszcze nieistniejąca np. nasciturus).

W RP prowadzenie cudzych spraw bez zgody zainteresowanego jest w zasadzie bezprawne, zainteresowanemu przysługują tym samym roszczenia:

• o zaniechanie;

• odszkodowawcze.

Jednak prawo RP przewiduje wyjątki od tej reguły, które wyłączają tym samym bezprawność działania - są to przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

PRZESŁANKI PRAWIDŁOWEGO PROWADZENIA CUDZYCH SPRAW (powstania zobowiązania):

1. działający ma prowadzić cudzą sprawę - według kryteriów obiektywnych ma ona należeć do sfery interesów innej osoby, a gestor musi mieć świadomość tego faktu i wolę prowadzenia cudzej sprawy; może to być równocześnie sprawa cudza i własna (np. spadkobierca załatwiający sprawy spadkowe także innych współspadkobierców).

Nie można zatem stosować przepisów o negotiorum gestio gdy gestor prowadził cudzą sprawę, mylnie sądząc iż prowadzi własną, w tym wypadku przysługuje mu:

• roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia;

• jeśli osoba na rzecz, której prowadził sprawy potwierdziła te działania - roszczenia z umowy zlecenia.

Gdyby gestor prowadził sprawę cudzą chcąc uzyskać korzyść dla siebie, działałby bezprawnie i w sposób zawiniony - wtedy będzie ponosił odpowiedzialność ex delicto lub z bezpodstawnego wzbogacenia.

Jest to niewłaściwe prowadzenie cudzych spraw, jednakże biorąc za cel ochronę poszkodowanego, nie ma przeszkód by stosować przepisy o negotiorum gestio. Dochodzi tym samym do zbiegu odpowiedzialności z negotiorum gestio, z tytułu czynów niedozwolonych, i z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Osobie poszkodowanej przysługuje wybór z którego roszczenia skorzystać;

2. bez odpowiedniej kompetencji prawnej wynikającej z jakiegokolwiek stosunku prawnego (nie chodzi wyłącznie o brak zlecenia - także innych stosunków uzasadniających ingerencję w cudze sprawy);

3. powinien działać z korzyścią dla osoby, której sprawę prowadzi (chodzi tu nie tylko o korzyści majątkowe, ale i niemajątkowe - ochronę dóbr osobistych), nie wystarczą dobre intencje - działanie musi doprowadzić do korzystnej sytuacji dla zainteresowanego i korzyść ta ma być zamierzona.

Szpunar - jeżeli istnieją jedynie subiektywne wyobrażenia gestora, że działa z korzyścią, to nie może żądać zwrotu wydatków ani nakładów, bo gestor nie mając tytułu ponosi ryzyko bezskuteczności i niekorzystności działania

Wyjątek to art. 757 - jeżeli gestor w celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego drugiemu ratuje jego dobro może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków, choćby jego działanie nie odniosło skutku i jest odpowiedzialny tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo;

4. gestor obowiązany jest działać zgodnie z prawdopodobną wolą osoby, której sprawę prowadzi.

Jeżeli wola zainteresowanego jest wyrażona to wtedy gestor musi się jej podporządkować - jeśli się nie podporządkuje to popełni czyn niedozwolony (negotiorum gestio volumptuaria), chyba że wola sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego (art. 754);

5. ma w miarę możności powiadomić osobę i stosownie do okoliczności:

• albo oczekiwać jej zaleceń;

• albo prowadzić sprawę dopóki osoba sama nie będzie mogła się nią zająć.

• przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachować należytą staranność.

Ponosi w tym aspekcie odpowiedzialność na zasadach ogólnych. Gdy działał dla ratowania dobra innej osoby w związku z grożącym niebezpieczeństwem - odpowiada w sposób łagodniejszy - tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo.

SKUTKI:

• gestor może żądać od osoby, której sprawę prowadzi zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami;

• może żądać także zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu cudzej sprawy;

• negotiorum gestor jest obowiązany wydać wszystko co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadził;

• powinien złożyć rachunek ze swoich czynności;

• jeżeli działanie gestora nie odpowiada cechom negotiorum gestio:

• brak roszczeń o zwrot nakładów itd.;

• działający ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu czynów niedozwolonych - chyba że wola osoby sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego.;

• jeżeli prowadzący cudzą sprawę dokonał zmian w mieniu osoby, której sprawę prowadził:

• bez wyraźnej potrzeby lub korzyści tej osoby;

• albo wbrew wiadomej woli tej osoby,

obowiązany jest przywrócić stan poprzedni a gdyby nie było to możliwe, naprawić szkodę. Poczynione nakłady może zabrać z powrotem o ile może to uczynić bez uszkodzenia rzeczy;

• gestor nie może żądać wynagrodzenia za prowadzenie cudzych spraw;

• jeżeli gestor poniesie szkodę przy ratowaniu jakiegoś dobra osoby zainteresowanej - może dochodzić od niej wydatków łącznie z poniesioną szkodą własną, chyba że czynnościami tego typ zajmuje się zawodowo, np. strażak;

• jeżeli gestor podał się za pełnomocnika nie mając umocowania działa jako falsus procurator

(art.103-105).

POTWIERDZENIE:

Osoba, której sprawę prowadzono może działanie prowadzącego potwierdzić - złożyć odpowiedniej treści jednostronne oświadczenie woli, nawet wtedy gdy prowadzenie cudzej sprawy było nieprawidłowe.

W następstwie potwierdzenia - między stronami tworzy się z mocą wsteczną stosunek zlecenia lub podobny do zlecenia. Pozycja prawna gestora jest wtedy korzystniejsza - może poza zwrotem wydatków i zwolnienia ze zobowiązań żądać wynagrodzenia za świadczone usługi. Potwierdzający uzyskuje skuteczne roszczenie o wydanie wszystkiego co działający w jego sprawach uzyskał.

Potwierdzenie może doprowadzić do powstania innego niż zlecenie stosunku prawnego jeśli wskazuje na to treść świadczonej przez gestora usługi.

Zakończenie stosunku:

• zakończenie sprawy i uregulowanie wzajemnych roszczeń;

• śmierć gestora; (analogia do art. 748);

• żądanie zaprzestania.

2

---