Narodziny państwowości na ziemiach polskich
Początki wielu państw powstałych w średniowieczu niejednokrotnie owiane były tajemnicami i legendami. Za przykład niech posłużą państwa skandynawskie, które według niektórych dawnych wierzeń oraz zapisów wywodziły się od bogów. W przypadku państwa polskiego sytuacja nie jest jednak tak „bajeczna” („dzieje bajeczne” to pojęcie wprowadzone przez ludzi nauki w oświeceniu; oznaczało krytyczne podejście ówczesnych historyków do pewnych opisów narodzin nowych państw czy dynastii średniowiecznych), bowiem w źródłach pisanych znajdujemy informacje ściśle historyczne. Jedna z hipotez stosowana przez niemieckich historyków zakłada, że Polska powstała w wyniku najazdu plemion normańskich, które siłą narzuciły Słowianom swoją organizację, gdyż ci nie byli w stanie sami jej utworzyć. Inne założenie mówi, iż do powstania państwa polskiego doszło na skutek wewnętrznego zjednoczenia plemion.
Pierwsi ludzie, u których należy poszukiwać polskich korzeni pojawili się w dorzeczu Wisły i Odry około VI wieku n.e. Słowianie, bo o nich mowa, to lud wywodzący się ze stepów Europy wschodniej oraz środkowo-zachodniej Azji. Po przybyciu do Europy lud ten podzielił się na Słowian zachodnich, wschodnich i południowych. Podział ten był efektem wymieszania się nowo przybyłej masy z ludnością starosłowiańską.
Pierwsi obywatele słowiańscy żyli w tzw. wspólnotach rodowych. System ten opierał się na wspólnym pochodzeniu wszystkich mężczyzn, którzy następnie tworzyli swoje własne rody. Społecznie, w obrębie danego rodu, łączył ludzi kult krwi z tego samego praojca, oraz poczucie solidarności i jedności. Gospodarka natomiast funkcjonowała w oparciu o pracę niewolniczą, handel z obcymi kupcami, dzielenie się łupami wojennymi, oraz gromadzenie, a następnie sprawiedliwe rozdzielanie zapasów.
Prawdziwy przełom nastąpił w VII wieku n.e., kiedy to Słowianie przeszli z gospodarki wypaleniskowej na gospodarkę orną, co w praktyce oznaczało zmianę trybu życia z koczowniczego na stałe osadnictwo. Zmiana gospodarki doprowadziła również do upadku rodów, wobec tego zaczęły się tworzyć nowe, oparte na sąsiedztwie struktury, w których raczkowała dyplomacja. Związki sąsiedzkie złożone z grup osadników zwane „opolami” od teraz miały wydzielone granice i obejmowały obszar od kilkudziesięciu do kilkuset kilometrów kwadratowych. Dość duże połacie terenu były jednak słabo zaludnione - gęstość zaludnienia wynosiła zaledwie 2 osoby na kilometr kwadratowy.
Wraz z upływem czasu opola zaczęły przekształcać się w plemiona, które stanowiły już wykształconą jednostkę ustrojową z jasno opisanym systemem władzy. Znane nam plemiona znajdujące się ówcześnie na ziemiach polskich, to między innymi: Wiślanie, Pomorzanie, Lędzianie, Mazowszanie, czy Ślężanie. W IX wieku, powstały dwa wielkie państwa plemienne, oparte już na strukturze feudalnej: Polanie i Wiślanie. Wiślanie zostali około roku 877 częścią państwa Wielkomorawskiego, Polanie natomiast rozpoczęli proces jednoczenia pomniejszych plemion, zakończony przez Mieszka z rodu Piastów.
Przed zjednoczonym przez Mieszka państwem pojawił się duży problem natury politycznej, a mianowicie brak prestiżu wśród sąsiadujących państw chrześcijańskich, czyli Niemiec, Czech i Węgier. Zwłaszcza ci pierwsi planowali agresywną ekspansję na wschód, będącą następstwem powstania arcybiskupstwa w Magdeburgu, które swoim zasięgiem miało obejmować między innymi ziemie słowiańskie. Sprawa przyjęcia przez Mieszka chrztu zdawała się więc być jedynie kwestią czasu. Oprócz uniknięcia krwawej chrystianizacji, porzucenie pogaństwa miało przynieść wiele innych korzyści, takich jak umocnienie państwa Piastów na arenie międzynarodowej, możliwość podbijania terenów zamieszkałych przez innowierców, czy zwiększenie szacunku władcy wśród poddanych. Dla samego społeczeństwa przyjęcie chrztu oznaczało wzrost liczby mieszkańców potrafiących posługiwać się łaciną, wzbogacenie kultury o elementy zachodnie, oraz pojawienie się zakonów, które były wówczas ośrodkami rzemiosła.
W 966 roku Mieszko przyjął chrzest z rąk czeskich duchownych, przy jednoczesnym pozwoleniu Niemiec, a także poślubił córkę księcia czeskiego, Bolesława Srogiego, Dobrawę. Powstało biskupstwo misyjne w Poznaniu, podlegające bezpośrednio Rzymowi. Niestety, w 973 roku zmarł Cesarz Rzymsko-niemiecki Otton I Wielki, będący przyjacielem Mieszka. Jego następcą został mniej przychylny państwu Piastów Otton II. W roku 979 tenże Cesarz zorganizował wyprawę na pomorze, która jednak zakończyła się jego porażką.
W 992 roku, gdy w cesarstwie Rzymsko-niemieckim panował już Otton III, władzę na ziemiach polskich przejął Bolesław Chrobry. Mimo niewątpliwie ogromnych zasług jego ojca Mieszka I, Chrobry w momencie objęcia tronu nie mógł nazwać władanego przez siebie państwa Polską. Dopiero szereg czynników takich jak utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie, wprowadzenie własnej monety, czy utworzenie konkretnej nazwy terytorialnej (Polonia) pozwoliło na używanie słowa 'Polska', zamiast 'Państwo Piastów'. Niezwykle istotny był również moment przekazania korony przez Ottona III dla Bolesława Chrobrego podczas zjazdu Gnieźnieńskiego w roku 1000. Był to symbol równości politycznej między potężnym Cesarstwem a do niedawna pogańskim państwem polskim.
Za czasów Chrobrego Księstwo Polskie było nastawione na silną ekspansję terytorialną. Pod jego rządami w latach 1002 - 1018 terytorium Polski powiększyło się między innymi o Łużyce, Milsko, Morawy, Słowacczyznę i Grody Czerwieńskie.
Jedna z hipotez mówi, iż koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 roku to było tylko odnowienie symbolicznej koronacji dokonanej przez Ottona III w czasie zjazdu Gnieźnieńskiego. Inna teoria zakłada, że Chrobry koronował się sam w roku 1025, nie mając na to przyzwolenia Papieża Jana XIX, oraz korzystając z chwilowego bezkrólewia w Niemczech. Jedno jest natomiast pewne - od momentu założenia przez Bolesława korony na głowę, Królestwo Polskie stało się w pełni wykształconym organizmem polityczno - ustrojowym. Organizmem, który przez kolejne kilka stuleci swojego istnienia rozwijał się i ewoluował z niewiele znaczącego państwa aż do światowej potęgi, jaką była Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Bibliografia
Historia - repetytorium dla kandydatów na studia prawnicze, historyczne, politologiczne i socjologiczne pod red. Marii Adamskiej, wyd. poprawione, Difin, Warszawa 2010.
Pieśniarczyk Piotr, Historia w pigułce, wyd. poprawione, Benkowski, 2006.
Labuda Gerard, Pierwsze państwo polskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989.