Stres w pracy, MATERIAŁY DO NAUKI


Temat: Stres w pracy.

W obecnych czasach każdy członek organizacji jest narażony na coraz
to nowsze i bardziej skomplikowane czynniki związane z jej funkcjonowaniem, które mogą źle wpływać na równowagę psychiczną człowieka. Stres jest nieodłącznym elementem naszego życia niezależnie od roli jaką spełniamy
w społeczeństwie. Nie sposób go się całkowicie pozbyć, a jednocześnie trudno się z nim oswoić. Każdemu z nas stres kojarzy się z różnego rodzaju nieprzyjemnymi reakcjami fizjologicznymi, napięciem emocjonalnym, poczuciem zagrożenia czy lękiem. Niewątpliwie jednym z głównych źródeł stresu jest przedsiębiorstwo lub firma w której pracujemy, dlatego też celem referatu jest przybliżenie tematu stresu w pracy.
Część pierwsza będzie zawierała pochodzenie oraz definicje pojęcia stresu. W drugiej części omówię przyczyny powstawania stresu w pracy. Część trzecia dotyczyć będzie skutków jakie stres wywołuje u człowieka. W czwartej ostatniej części przedstawię sposoby radzenia sobie ze stresem.
Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selye'a, który poświęcił aż pięćdziesiąt lat pracy naukowej temu zjawisku. Z tego też powodu nosił przydomek dr Stress. Opublikował on ponad 1400 artykułów i 30 książek na temat stresu.

Psychologia wyróżnia trzy odrębne, lecz ściśle powiązane ze sobą definicje stresu. Poniżej postaram się wyjaśnić te definicje.

Po pierwsze, stres jako reakcja fizjologiczna organizmu. Jest to odpowiednie zachowanie się organizmu na różnorodne czynniki, które powodują zagrożenie lub wywołują lęk u człowieka. Występują tzw. reakcje fizjologiczne, których powstawanie jest sterowane przez autonomiczny układ nerwowy.

Po drugie, stres jako bodziec zewnętrzny. Tutaj spotykamy się z pojęciem „stresory”. Można je zdefiniować jako czynniki, które wywołują reakcję obronną organizmu przeżywającego przeciążenie wywołane trudną czy konfliktową sytuacją lub innym zmartwieniem. Prościej mówiąc stan stresu jest pewnego rodzaju mobilizacyjną odpowiedzią organizmu na wymagania środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego.

Wyciągając z tego wnioski można stwierdzić, że stres to nie jest lęk, niepokój, złość, gniew, choroba czy zdenerwowanie. Jest to specyficzny stan organizmu, na który składają się wszystkie nietypowe zmiany biologiczne, które występują w organizmie człowieka pod wpływem zmian środowiska. Wyróżnia się na ogół pięć kategorii czynników stresotwórczych:

Po trzecie, stres jako niemożność radzenia sobie w pracy i życiu. Jest to rodzaj presji lub pewnego rodzaju wymagań stawianych wobec danej jednostki, która nie jest zdolna sprostać postawionym wymaganiom. Jest to zbieżność, która u części ludzi powoduje wzrost pobudzenia i nasilenia działań w celu wyeliminowania owego źródła stresu. Z kolei u innych jednostek wywołuje reakcje stresowe często nawet niewspółmierne do skali trudności. Jest to typowa reakcja powstała z emocjonalnej oceny sytuacji i irracjonalnego pesymizmu.
Bardzo trudno jest określić jakie czynniki wywołują stres w danej organizacji, które nie występują w innej. Zwrócić uwagę należy na to, że organizacja ma swoje indywidualne właściwości dzięki czemu bodźce wywołujące stres mogą występować w bardzo specyficznej formie, zakresie i natężeniu. W pracy spotykają nas różnego rodzaju sytuacje stresowe takie jak np. konflikty ról, wzmożony wysiłek fizyczny i psychiczny, wszelkiego rodzaju kontrole i oceny czy też możliwość utraty pracy. Są to różne czynniki, począwszy od psychologicznych a skończywszy na społecznych. Występowanie tych czynników łącznie uniemożliwia na precyzyjne określenie, który czynnik i w jakim stopniu wpływa na powstawanie stresu. Należy również wspomnieć, że każdy zawód charakteryzuje się typowymi dla siebie stresorami, przy istnieniu uniwersalnych, które są właściwe przy wykonywaniu każdej pracy.
M. Łoboda jako ważne przyjmuje następujące czynniki występujące w organizacji, które zidentyfikował jako stresory związane:

- hałas (Nadmierny hałas (pow. 65 dB) obniża zdolność koncentracji, jest źródłem stresu, powoduje wspomniane wcześniej zmęczenie. Adaptacja do hałasu nie jest praktycznie możliwa. Polega na przytępieniu słuchu, bądź na odwracaniu uwagi.),

- oświetlenie (Niedostateczne i nieodpowiednie oświetlenie, migotanie, prowadzą do zmęczenia wzroku. Należy zatem zapewnić równomierne oświetlenie całej powierzchni o widmie zbliżonym do światła dziennego.), temperatura i inne),

- temperatura (Zaleca się aby temperatura pomieszczenia przy 50% wilgotności, w warunkach bezruchu powietrza wynosiła dla pracy: umysłowej: 21 - 13 °C, lekkiej fizycznej: 18 - 19 °C, ciężkiej fizycznej: 17 °C, bardzo ciężkiej fizycznej: 16 °C.),

- kolory (Nieumiejętne stosowanie kolorów w miejscu pracy może powodować rozdrażnienie, senność. Czerwony - silnie pobudza umysłowo, przyspiesza oddech, krążenie krwi, zwiększa nerwowość. Pomarańczowy - nastraja pogodnie, zwiększa motywację, wzmacnia siłę woli. Żółty - stymuluje mózg, wzmacnia system nerwowy, poprawia pamięć. Zielony - reguluje krążenie krwi, uspokaja, podtrzymuje aktywność. Niebieski - obniża ciśnienie krwi, uspokaja, pobudza umysł do pracy. Brązowy - tworzy aurę bezpieczeństwa, w dużej ilości może przygnębiać.).

Jako główne źródło stresu najczęściej wymienia się wykonywany zawód. Układane są listy wykonywanych zawodów bardziej lub mniej stresogennych. W Wielkiej Brytanii sporządzono listę 60 zawodów. Dokonano oceny stopnia natężenia w skali od 0 co odpowiada najniższemu natężeniu stresu do 10 czyli największy stres. Oto niektóre z nich:

Psychiatrzy z Washington University w Seattle Thomas Holms i Richard Rahe opracowali skalę 43 wydarzeń życiowych, którą wolontariusze uszeregowali według tego, jak wielkiego przystosowania wymaga każde wydarzenie. Zgodnie z tą kolejnością każdemu wydarzeniu przypisano pewna ilość punktów. Tak powstał słynny kwestionariusz Skali Ocen Społecznego Przystosowania (Socjal Redjustment Rating Scale - SRRS). Różnym wydarzeniom wymagającym przystosowania przypisano wartości punktowe. Śmierci współmałżonka, jednemu z najsilniejszych stresów, przypisano wartość 100 punktów. Poniżej przedstawię niektóre stresory przedstawione w punktach:

Niektóre stresory związane z pracą:

Stres może objawiać się trzema typami symptomów:

  1. Pogarszanie się stanu zdrowia somatycznego, które przejawia się poprzez: zwiększone tętno, wysoki poziom cholesterolu, nałogiem palenia, wrzodami żołądka i/lub dwunastnicy, chorobą wieńcową itp.

  2. Pogarszanie się stanu zdrowia psychicznego, przejawiające się:
    niską motywacją do pracy, obniżoną samooceną, dyssatysfakcją z pracy, nerwica itp.

  3. Zaburzenie procesów organizacyjnych, przejawiających się w:
    niskiej efektywności pracy, absencji, konfliktów interpersonalnych, niezadowoleniem z organizacji pracy, rezygnacją z pracy itp.

Poniżej przedstawię tabelę z wyróżnionymi typami reakcji na stres oraz najczęściej występującymi ich objawami:

Tabela 1. Typowe reakcje na stres organizacyjny

Reakcje psychologiczne

Reakcje behawioralne

Reakcje fizjologiczno - somatyczne

alienacja

lęki

nuda

„wypalenie zawodowe”

spadek motywacji

zagubienie

depersonalizacja

depresja

niezadowolenie z pracy

niezadowolenie z życia

zaburzenia emocjonalne

przemęczenie

frustracja

napięcie emocjonalne

wrogość

irytacja

niska samoocena

obrażanie się

niedowartościowanie

pracoholizm

absencja w pracy

błędy w działaniu

wypadki

agresywność

nadmierne karanie

nadużywanie alkoholu

nikotynizm

kofeinizm

lekomania

narkomania

złe pełnienie roli

mała wydajność pracy

rezygnacja z pracy

zmiana celu

strajki

wysokie ciśnienie tętnicze

kołatanie serca

przyspieszone tętno

suchość w ustach

nadmierne pocenie się

przyspieszone oddychanie

duszność

bóle głowy

niestrawność

wrzody żołądka

bóle pleców

sztywność karku

podatność na infekcje

Źródło: Opracowanie własne na podstawie J.F. Terelak, Psychologia organizacji i zarządzania, Warszawa 2005, str. 268.

Każdy człowiek jest inny zarówno w sensie fizycznym jak i psychicznym dlatego też nie istnieje uniwersalna recepta na zwalczenie stresu. Bardzo ważnym elementem jest również osobowość, inteligencja, doświadczenie w zakresie przebytych już stresów oraz warunki w jakich funkcjonuje dany człowiek.
Zofia Ratajczak zakłada istnienie czterech strategii zaradczych tworzących określoną sekwencję działań, podyktowaną przez tzw. rozwój sytuacji zagrożenia takich jak np. utrata pracy czy egzamin:

Działania, które skierowane są na zapobieganie stresowi w organizacji mogą obejmować cały szereg różnych czynności, do których należy:

Techniki redukcji stresu wśród jednostek można pogrupować w trzech kategoriach:

  1. Metody środowiskowe (czyli metody związane z redukcją stresów tkwiących
    w otoczeniu):

  1. Techniki fizjologiczne (odpowiednie gdy występuje nagły wzrost adrenaliny):

  1. Techniki umysłowe (odpowiednie gdy czynniki psychologiczne mają znaczący wpływ na poziom stresu):

Najczęściej zalecanymi metodami radzenia sobie ze stresem to:

Podsumowując można wyciągnąć wnioski, iż stres w pracy jest głównie wynikiem niedopasowania wymagań pracy i możliwości człowieka. Nadmierny stres jest i będzie zawsze obecny w pracy. Nieskuteczna walka czy zapobieganie tych czynników może doprowadzić do natychmiastowych lub odległych w czasie skutków negatywnych zarówno dla zdrowia człowieka jak i dla pracy, którą wykonuje. Dlatego też przy radzeniu sobie ze stresem najlepsza i najskuteczniejsza jest profilaktyka.

Bibliografia:

  1. J. Szopa, M. Harciarek. Stres i jego modelowanie, Redakcja Naukowa, Częstochowa 2004.

  2. M.J. Dyrda, Socjologia i psychologia społeczna w zarządzaniu organizacjami, Warszawa 2004.

  3. J.F. Terelak, Psychologia organizacji i zarządzania, Warszawa 2005.

  4. Z. Ratajczak, Stres - radzenie sobie - koszty psychologiczne, w: Człowiek w sytuacji stresu (red.) I. Heszen - Niejodek i Z. Ratajczak, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2000.

  5. J. Gutmann, Jak sobie radzić ze stresem?, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce, 2001.

  6. http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=116, A. Teisseyre, Nowe spojrzenie na stres.

Zob. F. Smolarek, Autonomiczny układ nerwowy w praktyce chirurgicznej, „Problemy” 1978,9, s. 20-25. Cyt. za: J. Szopa, M. Harciarek. Stres i jego modelowanie, Częstochowa 2004, s. 76.

Zob. Por. T. Marek, Stres i obciążenie psychiczne pracą, Ergonomia 1995, s. 135. Cyt. za: J. Szopa, M. Harciarek. Stres i jego modelowanie, Redakcja naukowa, Częstochowa 2004, s. 76.

J. Szopa, M. Harciarek, Stres i jego modelowanie, Redakcja naukowa, Częstochowa 2004, s. 77.

J. Szopa, M. Harciarek, Stres i jego modelowanie, Redakcja naukowa, Częstochowa 2004, s. 78.

M.J. Dyrda, Socjologia i psychologia społeczna w zarządzaniu organizacjami, Warszawa 2004, s. 311-312.

Zob. M. Łoboda, Czynniki stresogenne w organizacji [w:] A. Biela (red), Stres…, str. 67-94, cyt. za: M.J. Dyrda, Socjologia i psychologia społeczna w zarządzaniu organizacjami, Warszawa 2004, s. 312.

Zob. W. Oniszczenko, Stres to brzmi groźnie, ŻAK Wydawnictwo Akademickie, 1998, str. 22-23, cyt. za: M.J. Dyrda, Socjologia i psychologia społeczna w zarządzaniu organizacjami, Warszawa 2004, s. 312 - 313.

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=116, A. Teisseyre, Nowe spojrzenie na stres.

J.F. Terelak, Psychologia organizacji i zarządzania, Warszawa 2005, str. 268.

Z. Ratajczak, Stres - radzenie sobie - koszty psychologiczne, w: Człowiek w sytuacji stresu (red. I. Heszen-Niejodek i Z. Ratajczak), Wydawnictwo UŚ, Katowice 2000, str. 75.

M.J. Dyrda, Socjologia i psychologia społeczna w zarządzaniu organizacjami, Warszawa 2004, s. 319.

J. Gutmann, Jak sobie radzić ze stresem?, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce, 2001.

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Stres w pracy - zzl, MATERIAŁY DO NAUKI
PODSTAWY PRAWA PRACY, Technik BHP, ŻAK BHP, Materiały do nauki
1 bwoś SPRAWOZDANIE, Biotechnologia UKW I ST, Biotechnologia w Ochronie Środowiska UKW, Materiały do
ROZPORZADZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY, UTP, BHP - materiały do nauki na egzamin UTP
ZAGROŻENIA W PRACY SR, Technik BHP, ŻAK BHP, Materiały do nauki
ERGONOMIA W PRACY, Technik BHP, ŻAK BHP, Materiały do nauki
elektryka, Kierunki studiów, Architektura, Materiały do nauki=), Budownictwo, Segregacja tematyczna,
Pytania - OTWP 81pyt, OTWP - Ogólnopolski Turniej Wiedzy Pożarniczej - Materiały do nauki
Determinanty Dochodu Narodowego, Materiały do nauki
SPR YNKA I, Szkoła, penek, Przedmioty, Nawigacja, Teoria, Materiały do nauki na I egzamin Nawigacyj
MAKROEKONOMIA PYTANIA ALL sciaga(1), MATERIAŁY DO NAUKI
materiał do nauki, Szkoła, przydatne w szkole
Prawo urzędnicze materiały do nauki, Studia Administracja GWSH, Prawo urzędnicze
Motywowanie pracownikow(1), MATERIAŁY DO NAUKI
CECHY DZIAL. GOSPODARCZEJ- MATERIAL DO NAUKI

więcej podobnych podstron