22) Gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której bezpośrednim motywem wytwarzania dóbr i usług jest zaspokojenie własnych potrzeb producentów. Charakteryzuje się ona całkowitym brakiem lub marginesowym znaczeniem wymiany i rynku. Gospodarka naturalna była pierwszym typem gospodarowania, jaki wykształcił się w toku rozwoju cywilizacji. Miała ona dominujące znaczenie we wczesnych systemach społeczno-gospodarczych - przejawiała się wysokim stopniem samowystarczalności pierwotnych wspólnot plemiennych lub rodowych (wspólnota pierwotna), latyfundiów niewolniczych ( niewolnictwo) oraz folwarków pańszczyźnianych (feudalizm).
Postęp w zakresie społecznego i technicznego podziału pracy oraz ugruntowanie się prywatnej własności czynników wytwórczych powodowały stopniowe ograniczanie zakresu gospodarki naturalnej na rzecz gospodarki towarowej. Swą dominację gospodarka naturalna utraciła wraz z upadkiem feudalizmu, co w różnych obszarach świata nastąpiło w ciągu XVIII i XIX w. Do dziś, w marginalnym zakresie gospodarka naturalna przetrwała w tych gospodarstwach rolnych, których właściciele przeznaczają część produkcji na zaspokojenie potrzeb swoich i rodziny.
23) Gospodarka towarowo - pieniężna - zorganizowana działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb. Obejmuje cztery fazy: produkcję, podział, wymianę (handel), konsumpcję. rozwijała się w Europie już od schyłku średniowiecza. Było to widoczne w rolnictwie, przemyśle, handlu. Możliwość rozwoju takiej gospodarki warunkowały: wzrost liczby ludności, stosowanie postępu technicznego, ożywienie wymiany handlowej i powstawanie scentralizowanych monarchii, co było wynikiem walki o opanowanie rozbicia feudalnego. Z kolei po odkryciach geograficznych do Europy napłynęły ogromne bogactwa, w tym kruszce, metale szlachetne. Napływały one z kolonii hiszpańskich, portugalskich w Ameryce. Gospodarka towarowa rozwijała się przy udziale kupców, za ich pośrednictwem. Warstwa kupców wyjątkowo bogaciła się. Po odkryciach geograficznych rozwój gospodarki towarowo - pieniężnej wymagał dalszego udoskonalenia, dalszej organizacji. W średniowieczu podstawową formą organizacyjną tej gospodarki były gildie, natomiast na przełomie XV/XVI w. stały się nią towarzystwa handlowe, czyli tzw. kompanie handlowe. Celem kompanii była monopolizacja handlu z dalekimi krajami (jego opanowanie przez zrzeszenie stowarzyszenia kupieckiego). Na przełomie XV/XVI w. powstały następujące kompanie handlowe: Kompania Afrykańska, Wschodnia, Moskiewska, czy też Lewantyńska.
24) ” W Polsce Przeważają gospodarstwa małe obszarowo, o niskiej towarowości i które przeznaczają produkty na samozaopatrzenie. „ wywnioskowalam z tego, ze produkuja, hodują i wytwarzają na swoj włąsny użytek i nie sprzedają nigdzie indziej. Są samowystarczalni. Wiecej nie znalazlam niestety.
25) bylo juz co to jest gospodarowanie i jakie sa procesy gospodarowania o0
26) Siły wytwórcze - potencjał produkcyjny danego społeczeństwa, techniczna strona procesu produkcji.
Na strukturę sił wytwórczych składają się dwa zasadnicze elementy:
środki produkcji (materialna strona procesu produkcji), w skład których wchodzą: środki pracy (narzędzia pracy i urządzenia pomocnicze) oraz przedmioty pracy (surowce i półfabrykaty).
Te elementy sił wytwórczych nazywane są również w literaturze ekonomicznej odpowiednio: czynnikiem ludzkim i czynnikiem rzeczowym procesu produkcji, a także pracą żywą i pracą uprzedmiotowioną lub też pracą i kapitałem.
Współdziałanie obydwu tych czynników sił wytwórczych jest konieczne w procesie produkcji. W pewnych granicach istnieje jednak zjawisko "substytucyjności czynników produkcji", np. możliwość zastępowania pracy ludzkiej przez pracę maszyn. Zjawisko to jest typową cechą dynamizmu rozwoju sił wytwórczych. Mechanizm tego rozwoju polega na wzajemnym oddziaływaniu i doskonaleniu środków produkcji przez człowieka, i na odwrót - człowieka przez środki produkcji.
27) Innowacyjność - wiąże się z wprowadzeniem czegoś nowego, nowatorstwem, reformą, ulepszeniem. Może ona dotyczyć wszelkich dziedzin i sfer oddziaływań w różnych kierunkach. Innowacyjne są więc wszystkie ulepszenia maszyn i urządzeń, reformy systemów, jak i tworzenie zupełnie nowych rzeczy, zjawisk lub wartości. Innowacje mogą dotyczyć zarówno najwyższych technologii, jak i elementów życia codziennego.
efektem działań innowacyjnych może być jedna lub więcej z następujących zmian:
rozwój nowych metod, narzędzi, nowego podejścia i udoskonalenie już istniejących (jest to innowacyjność ukierunkowana na proces);
sformułowanie nowych celów, identyfikacja nowych i obiecujących podejść, otwarcie nowych dróg do zatrudnienia (innowacyjność ukierunkowana na cel);
rozwój systemu odpowiadającego na potrzeby i problemy rynku pracy w ramach politycznych i instytucjonalnych struktur (innowacyjność ukierunkowana na kontekst).
28) Feudalizm - (z łaciny feudum - prawo do rzeczy cudzej) - ustrój społeczno-polityczno-ekonomiczny opierający się na hierarchicznej zależności (wasalności) jednostek pomiędzy sobą.
Feudalizacja stosunków społecznych rozpoczęła się jeszcze w epoce starożytnej, przybrała na sile w średniowieczu w VII-IX w. by osiągnąć swą klasyczną postać w X-XIII w Europie Zachodniej. Ślady feudalizmu w postaci pańszczyzny przetrwały w Polsce do XIX wieku, a w niektórych regionach Węgier i należących wówczas do nich Orawy i Spiszu nawet do początków XX wieku.
Feudalizm lub system feudalny stanowi jeden z porządków (ustrojów) państwa. Dawniej polegał on na tym, że cesarz przydzielał książętom, później także szlachcie, swoje ziemie jako lenno, ci z kolei przydzielali je swoim zarządcom, a oni poszczególnym chłopom. Feudalizm jako system hierarchicznej zależności jednostek był systemem zdominowanym przez elementy tradycyjne, co oznacza, że władzę w nim z reguły sprawowali ludzie "szlachetnie urodzeni". Najbardziej istotnymi elementami feudalizmu były: wasalstwo, stosunki lenne, prywatne zamki obronne i rycerstwo.
Można wyróżnić dwie odmiany:
feudalizm kontynentalny, który kierował się zasadą: wasal mego wasala nie jest moim wasalem. I taki układ dominował np. we Francji, czy późniejszym okresie średniowiecza w Polsce, co w końcu doprowadziło do rozbicia dzielnicowego. Odmiana ta miała charakter decentralizujący (odśrodkowy);
feudalizm wyspiarski, który kierował się zasadą: wasal mego wasala jest moim wasalem. Ta odmiana feudalizmu dominowała na dzisiejszych Wyspach Brytyjskich. Odmiana ta nie miała tendencji decentralizujących (odśrodkowych). Wiązało się to z tym, że Anglia nigdy nie przeszła rozdrobnienia feudalnego.
Kapitalizm to system gospodarczy opierający się na zasadach:
Nazwa kapitalizm jest często używana dla określenia systemu społecznego, gospodarczego i politycznego występującego w krajach zachodnich.
Nigdzie na świecie nie ma systemu w pełni kapitalistycznego. Kapitalizm jest ograniczany m.in. przez:
ograniczenia obrotu kapitałowego, np. przez kontrolę państwa nad systemem bankowym
nierówne traktowanie podmiotów przez prawo, w szczególności różne opodatkowanie
różne ograniczenia w wolnym obrocie towarami i usługami
Kapitalizm zależy od rozwiniętego systemu finansowego. Najważniejsze instytucje finansowe w systemie kapitalistycznym to banki i giełdy.
Kapitalizm wymaga stabilnego pieniądza. W krajach z wiarygodną polityką monetarną jest to waluta lokalna, w innych krajach jest to często bardziej wiarygodna waluta obca (np. dolary) lub w dawniejszych czasach kruszce (złoto lub srebro).
Społeczna gospodarka rynkowa - termin zawarty w polskiej Konstytucji RP. Oznacza, że podstawą ustroju gospodarczego jest gospodarka rynkowa*z elementami dialogu społecznego między pracownikami a pracodawcami i interwencjami państwa w społeczne nierówności.
*Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze (ludzi, firmy i rząd).
Podmiotami gospodarki rynkowej są :
gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa,
instytucje finansowe,
administracja państwowa,
władza lokalna.
Do elementów gospodarki rynkowej zaliczyć można:
towar,
cenę,
pieniądz,
rynek.
29) System Gospodarki Centralnie Planowanej-
Centralne planowanie to model gospodarki zakładający ustalanie cen płac oraz charakteru produkcji na poziomie centralnego planu.
W modelu takim przedsiębiorstwa nie są samodzielnymi podmiotami. Popyt na rynku zapewnia dodruk pieniądza, przed hiperinflacja "chronią" centralne ustalone ceny. Powoduje to że zamiast hiperinflacji są kolejki w sklepach wynikające z nierównowagi na rynku. Teoretycznie podmioty mogą sprzedać dowolną ilość produktów w dowolnej jakości oraz cenie. Jednak ich możliwości produkcji ogranicza niska wydajność pracy oraz niemożność zaopatrzenia, ponieważ nierównowaga dotyczy wszystkich rynków również zaopatrzenia.
W takim modelu część podmiotów zawsze uzyska rentowność. Inne podmioty będą jednak zawsze nierentowne ponieważ nie dbają o koszty produkcji, co jest stałym elementem tego typu gospodarki. W takiej sytuacji podmioty rentowne będą finansować nierentowne. Istnienie takiego modelu na pewnym niskim poziomie wydajności jest możliwe, ale pod warunkiem że nie nie ma w nim sektora prywatnego.
Cechy gospodarki centralnie planowanej:
dominuje państwowa własnośc środków produkcji
pań. zarządza przedsiębiorstwami , ustala ceny i płace (bral konkurecji)
cele gospodarcze są określone przez centralne planowanie
główne decyzje dotyczące poziomu zużycia zasobów struktury produkcji , jej podziału i organizacji są określone prez organ centralny
30) Na jakie aspekty należy zwrócić uwagę charakteryzując poszczególne systemy ekonomiczne ?
System ekonom. jest tylko jednym z czynników określających ekonomiczną efektywność gospodarki
Kryteria porównań systemów -najważniejsze
1. Władza, własność, decyzje - czynnik ustrojowy
2. Wzrost gospodarki czyli wzrost aparatu produkcyjnego PKB, przemysłu, konsumpcji.
3. Postęp techniczny - zdolność do kreowania lub kopiowania postępu technicznego
4. Rozwój kapitału ludzkiego
5. Zdolność do zatrudnienia siły roboczej
=-*