ćw 5 Oniszczenko, Psychologia, Osobowość, opracowania


OSOBOWOŚĆ II, ćwiczenia nr 5

Oniszczenko W. „Elementy genetyki zachowania” [w:] w Strelau

Genetyka zachowania - dyscyplina naukawa z pogranicza genetyki i nauk o zachowaniu; jej głównym celem jest ustalenie wkładu czynników genetycznych na ogólną wariację fenotypową cech lub zachowań, przy jednoczesnej kontroli wpływów środowiskowych. Inspirowana pracami Galtona i Mendla.

Dwie gałęzie badań nad zmiennością:

a) Genetyka molekularna - bada czynniki determinujące rozwój wewnątrzosobniczy, strukturę DNA, procesy kodowania informacji genetycznej w cząsteczkach; poznaje układ i znaczenie genów, a zwłaszcza genomu.

b) Genetyka ilościowa - związana z teorią ewolucji i rozwojem metod statystycznych, bada zmienność międzyosobniczą, wywołaną zarówno przez czynniki genetyczne jak i środowiskowe. Wykorzystuje do tego celu metody analizy statystycznej wyników pomiaru różnic indywidualnych.

    1. Założenia

Pierwszym założeniem genetyki zachowania jest fakt iż jednostki w populacji różnią zarówno z przyczyn genetycznych, jak i środowiskowych, ale genotyp i środowisko nie są skorelowane. Przestawia to poniższy wzór:

Vp= Vg + Ve

Vp = zmienność fenotypu

Vg = zmienność genotypu

Ve = zmienność środowiska

Drugie założenie odnosi się do determinacji genetycznej różnic indywidualnych - zmienność w zakresie większych cech lub zachowań wynika z wpływów poligenicznych (wielu genów różnie umiejscowionych na chromosomach). Na tej podstawie stworzona metodę badawczą QTL, stosowaną w odniesieniu do cech lub zachowań które przyjmują rozkład normalny - w wypadku chorób psychicznych większe znaczenie mają poszukiwania pojedynczych genów i metoda OGOD.

Quantitative trait loci zakłada symultaniczne wykrywanie oraz identyfikację genów o różnym umiejscowieniu i zmiennym zakresie wpływu na zachowanie, a szczególnie jego zaburzenia, nawet jeśli w porównaniu z innymi genami czy czynnikami środowiskami mają one w nim niewielki udział. Inspirowany intensywnie rozwijającymi się od koniec XX wieku badaniami genomu człowieka.

Uwzględniając szerszy zakres zjawisk wzór opisujący determinanty zmienności fenotypowej prezentuje się następująco:

Vp = Va + Vam + Vd + Vep + Ve + V(g*e) + V(ge)

Z przedstawionej formuły wynika, że zmienność określonej cechy stanowi rezultat sumowania się wpływów zmienności czynników genetycznych: addytywnego (Va) i doboru rodziców (Vam), dominacji (Vd) i epistazy (Ve) oraz zmienności środowiskowej (Ve), a także interakcji (Vg*e) i korelacji (Vge)

1. addytywny składnik wariancji: z połączenia komórek rodzicielskich powstaje organizm o pełnej liczbie 46 chromosomów, zachodzi zjawisko crossing-over i rekombinacja alleli.

2. selektywny dobór rodziców: to tendencja polegająca na doborze partnerów w sposób nielosowy na podstawie jednej lub więcej charakterystyk psychologicznych. Pozytywny dobór partnerów (oparty na podobieństwie cech) zwiększa zmienność danej cechy w kolejnych pokoleniach, natomiast dopełniający (komplementarny) dobór osób o wzajemnie przeciwnym poziomie danej cechy powoduje zmniejszenie jej zmienności w populacji, ponieważ ludzie w kolejnych pokoleniach będą przybliżać się do średniej populacji.

3. wariancja nieaddytywna: wynik procesu interakcji alleli mających to samo (dominacja Vd) lub różne (epistaza Vep) rozmieszczenie w chromosomach. W przypadku bliźniąt monozygotycznych czynnik genetyczny jest wspólny, w przypadku zwykłego rodzeństwa i bliźniąt dyzygotycznych wynosi on 1:4. Jednym z czynników wpływających na odmienność BD jest genetyczna dominacja jednego z alleli albo epistaza. Jej skrajna forma - emergeneza - polega na tym, że wariancja określonej cechy determinowana jest nie wpływem addytywnym, ale dodatkową konfiguracją kilku niezależnych genów mających różne loci.

4. Czynniki środowiskowe

a) wspólne - doświadczenia dzielone przez osoby tworzące rodzinę, ich osobowość, zachowanie względem siebie, otoczenie fizyczne, status społeczno-ekonomiczny.

  1. specyficzne - odnosi się do do zasobu indywidualnych doświadczeń środowiskowych jednostki, przypadkowe zdarzenia, choroby, struktura rodziny, skład grupy rówieśniczej. Istotny jest sposób w jaki człowiek postrzega i reaguje na te same bodźce środowiskowe oraz korelacja genotyp-środowisko.

Wyniki badań wskazuję, że wpływ wspólnego środowiska na większość cech jest minimalny (pomijając wskaźnik inteligencji), większą role odgrywa środowisko specyficzne.

Korelacja według Plomina, DeDeFries i Loehlina

a) korelacja pasywna - zachodzi wtedy, gdy przekazowi genetycznemu towarzyszy jednocześnie stworzenie warunków środowiskowych sprzyjających rozwojowi tych cech, które są uwarunkowane genetycznie. Jej wpływ na cechy osobowości jest niewielki (pomijając inteligencję).

b) korelacja reaktywna - dziecko podlega wpływom środowiskowym wynikającym z reakcji ludzi na jego zachowanie, zdeterminowane cechami uwarunkowanymi genetycznie

c) korelacja aktywna - dziecko samo wybiera warunki środowiskowe, które odpowiadają jego genotypowi

      1. Pojęcie odziedziczalności

Odziedziczalność w szerokim rozumieniu ujmuje w sposób ogólny główne składniki zmienności fenotypowej nie uwzględniając subskładników genetycznych i środowiskowych. (h2B = Vg:Vp)

Odziedziczalność w wąskim rozumieniu to stosunek wariancji addytywnej do wariancji fenotypowej (h2 A =Va: Vp)

Formuła Falcona- kowariancja wyników w parach bliźniąt DZ zawiera jedynie ½ wariancji addytywnej (bliźnięta dyzygotyczne mają połowę genów wspólnych). Zarzuca się jej nadmierny genetyczny determinizm i niedokładność

6.2 METODY BADAWCZE stosowane w genetyce zachowań człowieka

  1. Metoda bliźniąt - polega na porównywaniu fenotypowych różnic wewnątrz par bliźniąt MZ i DZ. Dzięki temu można odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopnie zmienność fenotypu obserwowalna u różnych osobników wynika z różnic genetycznych pomiędzy nimi, a w jakim jest warunkowana wpływami środowiska Do ustalenia zygotyczności stosowane są trzy metody:

- badanie błon płodowych

- analiza grupy krwi

- diagnoza morfologiczna

a) metoda bliźniąt MZ i DZ wychowywanych razem

b) badanie bliźniąt wychowywanych osobno - jeżeli bliźnięta zostały rozdzielone dostatecznie wcześnie, to duże podobieństwo bliźniąt MZ stanowi argument na rzecz genetycznego uwarunkowani danej cechy. Badania bliźniąt DZ wychowywanych osobno i porównywanych z bliźniętami wychowanymi razem, dostarczają informacji na temat wpływu wspólnego wychowywania na podobieństwo fenotypowe cech.

      1. Studia rodzinne - przeprowadzane rzadko, stanowią zwykle uzupełnienie wyników badań bliźniąt lub rodzin adopcyjnych. Stopnie pokrewieństwa:

½ dla rodzeństwa i par rodzice-dzieci

¼ dla rodzeństwa przyrodniego oraz par wuj-siostrzeniec (lub bratanek), ciotka - siostrzenica (lub bratanica) oraz dziadkowie-wnuki

1/8 dla rodzeństwa ciotecznego i przyrodniego.

Rodzeństwo ma połowę genów spólnych i dzieli między sobą połowę wariancji addytywnej. Ponadto może mieć wspólne pary tak samo umiejscowionych na chromosomie alleli, które mogą wejść w interakcje. W konsekwencji podobieństwo między rodzeństwem może być większe niż pomiędzy rodzicami a dziećmi.

      1. Metoda adopcyjna - opiera się na porównywaniu stopnia podobieństwa między dziećmi adoptowanymi a rodzicami adopcyjnymi z podobieństwem występującym pomiędzy tymi samymi dziećmi a ich rodzicami biologicznymi. Zakłada się, że zarówno adoptowane jak i biologiczne dzieci wychowywane razem podlegają w takim samym stopniu wpływowi wspólnego środowiska, podczas gdy rodzice i dzieci (zarówno adoptowane jak i biologiczne) podlegają temu wpływowi w niejednakowym stopniu. Zaletą tej metody jest to, iż pozwala ona bardzo wyraźnie oddzielić wpływy genetyczne od wspólnego środowiska rodzinnego. W tym kontekście wysoka korelacja cech pomiędzy biologicznymi rodzicami i dziećmi potwierdzają addytywny genetyczny związek mierzonych cech.

6.3 METODY ANALIZY WYNIKÓW - dopasowanie modeli

Metoda dopasowanie modelu - umożliwia włączenie do wspólnej analizy wyników pochodzących z różnych typów badań (bliźnięta, rodziny adopcyjne) i symultaniczne oszacowanie wkładu wszystkich czynników (genetycznych i środowiskowych) w ogólną wariancję fenotypową.

Punktem wyjścia do analizy wyników są modele ścieżkowe, obejmujące badane zmienne ukryte (czynniki genetyczne i środowiskowe) oraz obserwowalne (fenotyp) w kategoriach wpływu, jak również możliwych korelacji między nimi.

Każda ścieżka oznacza wpływ zmiennej latentnej na daną cechę obserwowalną, co w kategoriach statystycznych można wyrazić jako współczynnik regresji określający stopień zmienności fenotypu w zależności od zmian czynnika środowiskowego albo zmiennej latentnej (rycina 6.1).

Fenotyp bliźniąt stanowi sumę wpływu ukrytych zmiennych genetycznych: obejmujących czynnik addytywny oraz nieaddytywny - wspólnego środowiska i specyficznego środowiska. Bliźnięta MZ mają 100% wspólnych genów, a bliźnięta DZ - 50%. Biorąc pod uwagę czynniki nieaddytywne (głównie epistazę), korelacja w zakresie tego czynnika pomiędzy bliźniętami MZ wynosić będzie 1,0, a pomiędzy bliźniętami Dz - 0,25

W badaniach bliźniąt wychowywanych razem założenia dotyczące składników wariancji są następujące:

MZ: (Va + Vna + C ) : Vp

oraz

DZ= (½ Va - ¼ Vna = C) : Vp

gdzie Va = wariancja addytywna, Vna = wariancja nieaddytywna, C=wspólne dla członków danej rodziny środowisko i Vp = ogólna wariancja fenotypowa.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
cw.8. murray, Psychologia, Osobowość, opracowania
ćw 6 Matsumoto, Psychologia, Osobowość, opracowania
ćw 3 Pervin, Psychologia, Osobowość, opracowania
osobowosc cw 10, Psychologia, Osobowość, opracowania
ćw 2 Brzeziński, Psychologia, Osobowość, opracowania
ćw 9 rozdz. 10, Psychologia, Osobowość, opracowania
Pervin - teoria i badania rozdział 9 ćw. 5, Psychologia, Osobowość, opracowania
Osobowość ćw.5, Psychologia, Osobowość, opracowania
ćw 11 Bruner, Psychologia, Osobowość, opracowania
Pervin+r.3+do+egzaminu, Psychologia, Osobowość, opracowania
07.Pervin, Psychologia, Osobowość, opracowania
psych osobowosci wykl 7 i 8 opracowany, Psychologia Osobowości
Psychologia Sądowa opracowane zagadnienia Psychopatologia psychozy, zaburzenia osobowości, osob
9 10 11 opracowany p.os, Psychologia Osobowości
Opracowanie testow z psychologii osobowosci
ćw. 8, PSYCHOLOGIA, Osobowość
opracowane zagadnienia do egzaminu, Psychologia Osobowości

więcej podobnych podstron