Wykład 29.11.08r.

Temat: Rozwijanie mowy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Formy służące rozwojowi mowy.

Formy pracy to swoiste działania składowe podejmowane w sposób świadomy i planowany przez nauczyciela w toku zajęć lekcji.

*Kształcenie mowy dialogowej

*Kształcenie mowy powiązanej

*Kształcenie form i konstrukcji gramatycznych

*Kształcenie wymowy

Istota rozmowy

*Rozmowa zachodzi wówczas, gdy co najmniej trzy następujące po sobie wypowiedzi przynajmniej dwóch rozmówców odnoszą się do tego samego przedmiotu.

Typologia rozmów według J. Piageta

I stadium (3-4 lata)

Cechy myślenia egocentrycznego

II stadium (4-7 lat)

III stadium (pow. 7 lat)

I stadium rozmów

•Monolog zbiorowy

*Dziecko mówi do siebie w obecności innych i przyciąga ich zainteresowanie

*Brak wzajemnej interakcji

II stadium rozmów

•Wymiana myśli wywołana •Wymiana myśli wywołana

współdziałaniem różnicą w poglądach

*Powiązanie rozmówcy z *Kłótnia

własnym działaniem *Dyskusja pierwotna

*Współdziałanie w

działaniu

III stadium rozmów

•Wymiana myśli wywołana •Wymiana myśli wywołana

współdziałaniem różnicą w poglądach

*Współdziałanie w myśleniu *Dyskusja prawdziwa

abstrakcyjnym (dzieci uzasadniają swoje działania)

Kształcenie mowy dialogowej

*Aktywizacja procesów psychicznych

*Przekazywanie informacji- odbieranie informacji

*Poszerzanie zasobu słownictwa czynnego i biernego

*Kształtowanie poprawności gramatycznej wypowiedzi

*Kształtowanie postaw społecznych

*Rozwijanie procesów komunikacji społecznej

Rodzaje mowy

*Samorzutne- inicjowane przez dziecko lub nauczyciela, brak ustalonego wcześniej celu, miejsca i czasu rozmowy

*Zaplanowane- inicjowane przez nauczyciela, określony cel, ustalone etapy oraz zorganizowana przestrzeń edukacyjna

Style rozmowy

•autokratyczny (nauczyciel pyta dziecko)

•liberalny (dziecko pyta nauczyciela)

•demokratyczny (oboje zadają pytania)

Zapamiętaj!

*Samodzielnie stawiane przez dziecko pytania prowadzą je ku nowym odkryciom, są siłą napędową rozwoju.

Kodeks dobrego rozmówcy

*Nie moralizuj

*Język dostosuj do możliwości percepcyjnych odbiorcy

*Stosuj krótkie wyjaśnienia

*Nie odbiegaj od tematu

*Nie zadawaj zbyt dużej liczby pytań

*Zainteresuj rozmówcę poruszanym problemem

Rozwijanie mowy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Mowa powiązana

Trudności w opanowaniu mowy powiązanej.

*Brak spójności narracyjnej

*Pomijanie istotnych znaczeniowych treści

*Nadużywanie stosowania czasu teraźniejszego do przedstawienia zdarzeń

*Nieprawidłowa budowa zdań

*Emocjonalny charakter wypowiedzi

Formy pracy kształtujące mowę powiązaną

*Spontanicznej, swobodnej komunikacji werbalnej

*Inicjowanych przez nauczycielkę opowiadań dziecięcych na określony temat

Spontaniczna komunikacja werbalna- tematy dowolne odzwierciedlające myśli, wyobrażenia,

przeżycia.

*Każda sytuacja spontanicznej, swobodnej komunikacji werbalnej jest okazją do pogłębienia językowych umiejętności dziecka, nie poprzez bierne naśladowanie, reprodukowanie, czy odtwarzanie, ale w drodze autentycznego doświadczenia języka.

Wypowiedzi inicjowane przez nauczyciela- wypowiedzi na temat obrazka, historyjki

obrazkowej, opowiadania nauczyciela,

przeczytanej książki, ułożenie zagadki.

*Obraz, historyjka obrazkowa czy poznana książka może stanowić doskonałą inspirację do konstruowania dłuższej wypowiedzi przez dziecko, powiązanej w sposób przyczynowo- skutkowy.

Obrazy i ilustracje

*Spostrzeganie przedstawionych elementów i ich nazywanie (Co widzisz?, odp. dziecka-

pojedyncze wyrazy)

*Ujmowanie faktów (Co się dzieje?)

*Ustalanie związków między faktami (Dlaczego?)

*Domyślanie się przyczyn i skutków (Dlaczego tak się stało i co może się stać?)

*Ocena postępowania (Dlaczego tak zrobiło?)

Historyjka obrazkowa (zestaw 3-6 obrazków)

*Opowiadanie sytuacji przedstawionej na wybranych obrazkach

*Dostrzeżenie elementów łączących obrazki

*Określenie potrzeby uporządkowania obrazków

*Wskazanie obrazka stanowiącego początek historyjki

*Porządkowanie kolejnych obrazków ze wskazaniem związków przyczynowo- skutkowych

*Opowiadanie całości przebiegu zdarzeń

*Nadawanie tytułu historyjce obrazkowej

Opowiadanie nauczyciela lub czytanie książki

*Wzbudzanie zaciekawienia i chęci poznania

*Prezentacja opowiadania przez nauczyciela z wykorzystaniem elementów techniki żywego słowa

*Modelowanie kinestetyczne opowiadania- teatr symboli

*Modelowanie wizualno- przestrzenne treści opowiadania

*Organizowanie sytuacji, w której dzieci mają możliwość słownego przedstawienia tego, co zapamiętało

Zagadka

•Przedmioty

•Wyobrażenia o przedmiotach

•Ilustracje przedmiotów

*Przeznaczenie- Do czego służy przedmiot?

*Wygląd-Jak wygląd przedmiot?

*Materiał- Z czego wykonany jest przedmiot?

*Miejsce występowania- Gdzie się nim posługujemy?

Zapamiętaj!

*Dłuższa wypowiedź dziecka zależy od jego doświadczeń życiowych, umiejętności spostrzegania i wiązania spostrzeżeń w logiczną całość, od wyobraźni, pamięci oraz czynników emocjonalnych.

*Stwórz atmosferę, w której dziecko zapragnie wypowiadać swoje myśli, uczucia, a oprócz tego będzie widziało celowość swojego wysiłku.

Kształcenie mowy u dzieci w wieku przedszkolnym

Kształcenie wymowy

Ortofonia- nauka o poprawności dźwiękowej mowy ludzkiej. Obejmuje ćwiczenia doskonalące u dzieci akustyczną percepcję oraz kinestetyczną produkcje słowa.

Norma w rozwoju mowy

•Dziecko w wieku 3 lat wymawia:

-wszystkie samogłoski

-większość spółgłosek

•Dziecko w wieku 4 lat wymawia:

-s, z, c, dz

•Dziecko w wieku 5 lat wymawia:

-sz, cz, ż, dż, r

Przyczyny błędów wymowy

*Nieukończony rozwój kory mózgowej oraz niedostateczne jeszcze wyrobienie mięśni narządów mowy

*Niewykształcony słuch

*Wady organiczne i zaburzenia psychiczne

Wady rozwojowe

U 3-latków:

*szeplenienie lub seplenienie

*zmiękczanie spółgłosek sz, s, ż, cz, c, t, d

*wadliwa wymowa głosek k, g, r

*wymawianie dźwięcznych głosek jak bezdźwięcznych

*upraszczanie wyrazów

U 4-latków:

*szeplenienie lub seplenienie

*wadliwa wymowa głoski r

*upraszczanie grup spółgłoskowych lub brzmienia całego wyrazu

U 5-latków:

*seplenienie lub reranie

*upraszczanie wyrazów z trudniejszymi grupami spółgłoskowymi

U 6-latków:

*może występować parasygmatyzm

Błędy płynności wypowiedzi

*wtręty spółgłoskowe lub samogłoskowe

*nieprawidłowy oddech

*sporadyczne jąkanie się

*nosowanie

*dyslalia całkowita (bełkot)

Ćwiczenia kształtujące dźwiękową jakość mowy

•Ćwiczenia oddechowe

*usprawniają aparat oddechowy,

*zwiększają pojemność płuc, kształtują ruchy przepony,

*uczą ekonomicznego zużycia powietrza w czasie mówienia

*różnicują fazy oddychania, wydłużają fazę wdechową,

*działają uspokajająco po większym wysiłku fizycznym lub psychicznym

•Ćwiczenia artykulacyjne

*wzmacniają ruchy krtani, podniebienia miękkiego, języka, dolnej szczęki,

*wpływają na większą precyzję tych ruchów.

•Ćwiczenia słuchowe

*pomagają dziecku w koncentracji na dźwiękach i ich cechach

*uwrażliwiają na rodzaj dźwięku, tempo, rytm, natężenie głosu, intonację.

•Ćwiczenia słuchu fonematycznego

*kształtują umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazów czyli fonemów,

*doskonalą umiejętność rozróżniania za pomocą słuchu brzmienia głosek

*umożliwiają prawidłowe wybrzmiewanie głosek w wyrazach,

*usprawniają umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby,

*ułatwiają wyodrębnienie głosek w sylabach.

System morfologiczny

Słowotwórstwo Fleksja

Wzory, według których Wzory odmiany wyrazów.

tworzone są wyrazy. *Wyrazy odmienne:

*Znaczenie koniugacja: osoby, liczby, czas, tryb, strona

*Zakres deklinacja: rodzaje, liczby, przypadki

*Funkcja *Wyrazy nieodmienne

*Forma

Składnia

Związki wyrazów Wypowiedzenia

Sposoby łączenia pojedynczych Zdania lub grupy wyrazów połączone

wyrazów grupy zwane wyrażeniami, związkami gramatycznymi, wyrażające

zwrotami, wypowiedzeniami lub myśli, uczucia, akty woli.

zdaniami. *Znaczenie

*Związki logiczne *Forma

*Związki gramatyczne *Budowa

*Związki frazeologiczne

Konstruowanie dziecięcych wypowiedzi

*Rozbudowywanie podstawowych schematów syntaktycznych w postaci zdań pojedynczych

*Transformacja wypowiedzi ze względu na intencję

*Wprowadzenie zdań współrzędnie i podrzędnie złożonych

*Wzrost stopnia spójności językowej i logicznej wypowiedzi

Zapamiętaj!

*Dla dziecka na poziomie przedoperacyjnym liczy się treść informacji.

*Dziecko na poziomie operacji konkretnych zaczyna powoli świadomie skupiać się na formie wypowiedzi.

Sprawność mięśni narządów mowy.

Koordynacja między bodźcami słuchowymi a odpowiednimi czynnościami narządów mowy.

Wrażliwość słuchowa

---