Stan odzywiania- w swietle terminologii, jest to stan zdrowia wynikający ze zwyczajowego spożywania żywności, wchłaniania i wykorzystania wchodzacych w jej skład składników odzywczych oraz działania czynnikow patologicznych, wpływających na te procesy.

Kryteria oceny stanu odzywiania: zawartosc składnikow w tkankach i płynach ustrojowych, zmiany biochemiczne, zmiany kliniczne, ogolny rozwoj organizmu<badania lekarskie i antropometryczne>.

Metody oceny stanu odzywiania<wykłady>:

-medyczne<ogledziny ogolnolekarskie, statystyka zdrowotna, badania antropometryczne>

-biochemiczne<testy labolatoryjne na krwi, moczu, mleku kobiecym

-kliniczne<testy kliniczne, funkcjonalne>

W ocenie stanu odzywiania 4 podstawowe rodzaje badan:

-wywiad i badania ogolnolekarskie

-badania antropometryczne

-badania biochemiczne

-statystyka demograficzno-zdrowotna

Wywiad i badania lekarskie:

-historia zywienia- podstawowe informacje jakosciowe o zywieniu sie

-sytuacja społeczna—polozenie socjalne i ekonomiczne- moze wiazac sie ze złym zywieniem

-historia choroby- schorzenia na ktore chorowali lub choruja

-aktualna sytuacja zdrowotna-ogledziny zewnetrzych powierzchni ciala

Badania antropometryczne

Antropometria zywieniowa- pomiary zmiennosci fizycznych rozmiarow ciała i jego składników u osobnikow w roznym wieku i o zroznicowanym stanie odzywiania.

Badania antropometryczne obejmuja:

-pomiary oceniajace rozmiar ciała i stan rozwoju fizycznego

-pomiary oceniajace skład ciała

Wysokosc- odleglosc od podstawy do najwyzszego punktu anatomicznego na glowie- vertex

Masa ciala- mierzona przy uzyciu legalizowanej wagi, dostarcza informacji o sumie bialek, tluszczu, wody i masy kostnej, nie daje info o proporcjach.

Wskazniki wagowo-wzrostowe

Charakteryzuja wzgledna mase ciala w stosunku do wysokosci ciala. Stwierdzono dodatnia korelacje miedzy zwiekszona masa ciala i zawartosci tluszczu w organizmie.

Wskaznik Queteleta BMI= masa ciala/wysokosc do kwadratu

Wartosc BMI miedzy 20-25- według FAO swiadczy o najmniejszym ryzyku zwiekszonej umieralnosci

Interpretacja Ferro-Luzziego- 18,5-24,9- zakres normy

Wskaznik wzglednej masy ciala=Ma/Mz*100%

Wskaznik odchylen masy ciala=Ma-Mz/Mz*100%

Tempo zmian masy ciala=Mz-Ma/dzien n-dzienp*100%

Tempzmian 2% na tydzien, miesiac 5%, 6miesiecy 10%.- jest oka.

Brocka-Brugsha:

Masa nalezna= wzrost-100/105/110 / 155-164/165-174/175-185 -+10%OK

Lorenza

Masa nalezna=wzrost-100)- 0,25(wzrost-150)

Pattona

K- (wzrost-100)- Wzrost-100/10 u M zamiast 10 jest 20.

Wskaznik Lole'a

Akt BMI/BMI dla 50c *100% 90-110%- oka

Znormalizowany wskaznik masy ciala dla dziecka

BMI z-score=BMIdziecka-BMInorm/SD(50C)

Wsrod metod oceniajacych rozwoj fizyczny dzieci i mlodziezy wykorzystuje sie:

-siatki centylowe, wskazniki proporcji, morfogramy, ocena wieku biologicznego na podstawie stopnia dojrzalosci morfologicznej, zebowej, kostnej, płciowej.

Siatki centylowe-graficzne przedstawienie danych liczbowych wysokosci i masy ciala poulacji dzieci w roznym wieku. Wartosc wzrostu lub masy znajdujaca sie na 50 centylu oznacza ze w danym wieku metrykalnym 50% rowiesnikow ma takie parametry. Granice- 3 i 97. Pogranicze 3-10, 90-97.

OCENA SKŁADU CIAŁA

Tłuszcz jest kumulowany w 2 sposob:

-tłuszcz konstytucyjny- niezbedny- wykorzystany do bierzacych potrzeb i zebrany w szpiku, ukladu centralnego, gruzolow i innych narzadow- u kobiet stanowi 9% i mezczyzn 3%.

-zapasowy-zlokalizowany w postaci tłuszczu podskornego wokol przewodu pokarmowego i miesni, obejmuje 1/3 calej ilosci tlusczu.

Limit biologiczny: M- beztluszczowa masa ciala(ogolna - T zapasowy)

K- minimalna masa ciala od 12 do 14%.

Zawartosc tlusczu mierzy sie:

-pomiar fałdow skorno-tłuszczowych- miesniem dwuglowym ramienia, trojglowym ramienia, pod dolnym kontem łopatki, nad talerzem biodrowym.

Rozmieszczeni tluszczu podskornego

WHR- Waist hip Ratio- stosunek obwodu talii do obwodu bioderek.

Androidalna, centralna, jabłko- M WHR>1, K WHR>0,8

Ginoidalna, posładkowo-udowa, gruszkowata <1 u M i <0,8 u K.

Pomiar obwodu ramienia- wskaznik zmiany masy miesniowej

Obwod miesnia ramienia= obwod ramienia-3,14*grubosc fałdu skorno-tłuszczowego nad miesniem trojglowym ramienia.

K-23,2-20,9 M-25,3-22,8

Inne metody okreslenia zawartosci składu ciała

--pomiar bioimpendancji, badania izotopowe<K40 i H3>, ocena masy miesniowej metoda obrazowani- USG, NMR.

Zalety pomiarow Antropometrycznych:

-nieinwazyjnosc i dobrze zdefiniowane procedury postepowania

-dostepnosc i prostota podstawowych instrumentow pomiarowych

-mozliwosc zastosowania praktycznie w kazdych warunkach oraz dla dowolnie duzej populacji

-duza dokladnosc pomiarow, pod warunkiem zastosowania wystandaryzowanych technik postepowania

Wady:

-nie pozwalaja w zasadzie na wskazanie innych niedoborow niz energetycznei bialkowe

-maja mniejsza przydatnosc w ocenie krotkoterminowych zmian

-wartosci pomiarow moga byc modyfikowane przez inne czynniki niz zywieniowe- choroby, aktywnosc fizyczna, wik, inwalidztwo, stan nawodnienia

-wymagaja swiadomego i uzasadnionego doboru odpowiednich danych porownwczych oraz punktow odciecia wartosci niskich i wysokich

BADANIA BIOCHEMICZNE

3 kategorie testow:

-testy inf o zawartosci skladnikow odzywczych w płynach ustrojowych i tkankach

-testy nformujace o poziomie wydalania skladnika lub metabolitu w moczu

-testy informujace o funkcjonalnych konsekwencjach niedoboru poszczegolnych skladnikow odzywczych, ktorych miara moga byc zmiany aktywnosci enzymow.

Ogolnie testy biochemiczne dzieli sie na:

-oceniajace stan odzywiania białkowego

-OSOwitaminowego

-OS Oorganizumu w składniki mineralne

-OS organizumu zwiazany z jego gospodarka lipidowa.

TIAMINA

Absorpcja: jelito cienkie, jelito grube.

Czynniki wpływajace na absorpcje:

-deficyt tiaminy- zwieksza

-foliany w diecie, z wiekiem, alkohol-zmniejszaja

Magazynowanie tiaminy: 30mg(50% w miesniach, pozostale w watrobi, mozgu, sercu, nerkach).

Forma w organizmnie:

-80% TPP- pirofosforan tiaminy-zwiazany z dehydrogenaza pirogronianowa i dehydrogenaza a-ketoglutaranu

-10% TTP-trojfosforan i 10% TMP-pirofosforan i wolna tiamina.

Okres poltrwania witaminy- 9-18dni

Wydalanie: z moczem (w stanie wolnym i metabolitow) i zołcia.

Metabolity: octan tiaminy, siarczek tiaminy, kwas pirymidynokarboksylowy, octan tiazolu.

Funkcje tiaminy: (kofaktor enzymow):

-transketolaza(metabolizm glukozy w cyklu pentozafosforanowym)

-dehydrogenaza pirogronianowa(kluczowy enzym w metabolizmie Glu)

-dehydrogenaza a-ketoglutaranu- enzym cyklu kwasow trojkarboksylowych- przemiany tryptofanu, lizyny itp)

-dehydrogenaza rozgalezionych a-ketokwasow(walina, leuzyna, izoleucyna)

Wskazniki stanu odzywiania;

-koncentracjia witaminy w osoczu, pełnej krwi, erytrocytach

-zawartosc tiaminy wolnej w moczu

-aktywnosc transketolazy erytrocytow

-aktywnosc innych enzymow///koncentracja tiaminy w roznych narzadach.

RYBOFLAWINA

Absorpcja witaminy:

- w zoładku: FAD, FMN pod wpływem HCl—uwalniana z wiazan białkowych

FMN—alkaliczna fosfataza—ryboflawina

FAD---pirofosfataza nukleotydow—AMP+FMN---ryboflawina

Absorpcja: jelito cienkie i grube.

Najwiecej : FAD, potem ryboflawina, FMN

Wielkosc wydalania zalezy od:

--aktywnosc ruchowa badanego, ujemny bilans azotowy, przyjmowanie antybiotykow, stan chorobowy, fizjologiczny, racja bogata w WW<wydal sie wiecej>, dzieci wiecej niz dorosli. Przeliczenie na 1g kreatyniny.

Objawy niedoboru: zajady, zmiany zapalne jezyka, pekanie warg, lojotok.

Ryboflawina nie jest magazynowana- okres poltrwania 3-4 dni.

Reutylizajca- FAS i FMN zwiazane z bialkiem, ulegaja przemiana z uwolnieniem ryboflawiny, ktora moze byc powtornie wykorzystana w czasie deficytu.

Funkcje:

-FAD i FMN- składniki enzymow podstawowych przemian

-oddychanie komorkowe(oksydatywna fosforylacja)

-potencjal redox- składniki reduktazy glutationowej

-metabolizm kwasu mlekowego

-b-oksydacja kwasow tluszczowych

-metabolizm hemoglobiny, witamin(C, B6), nukleotydow, Aminokwasow(glicyna, valina, leucyna)

-informacja hormonalna i komorkowa(katabolizm adrenaliny, noradrenaliny, serotoniny, synteza hormonow sterydowych)

-detoksykacja organizmu(usuwanie ksenobiotykow)

Wydalanie:

-1% z zołcia

-30 z moczem: z tego 60-70% jako wolna ryboflawina

10-15%- 7-hydrometylryboflawina

4-7%-8-hydrometylryboflawina

reszta 8-sulfonylryboflawiny

Wskaznik stanu odzywiania:

-zawartosc w moczu, erytrocytach

-aktywnosc reduktacy glutationu w erytrocytach

NIACYNA

Grupa 2 zwiazkow aktywnych: nikotynamidu i kwasu nikotynowego.

Niacyna wchodzi w skład:

-NAD- dwunukleotyd nikotyamidoadeninowy

-NADP-fosforan NAD

Funkcje:

-udział w reakcjach utleniania i redoks

-prawidłowe funkcjonowanie mozgu, obwodowego układu nerwowego, do syntezy hormonow płciowych

-synteza kortyzolu, tyroksyny, insuliny

-obniza poziom cholesterolu

Brak: zmiany zapalne na jezyku, pelagra, zaburzenia psychiczne, rozdraznienie, osłabienie, depresja, jadłowstret.

Wchłanianie : amid i kwas

We krwi, nerkach, mozgu i watrobie: formy koenzymatyczne NAD i NADP

W erytrocytach przewaza NAD

Zapas ustrojowy: 2-6 tygodni.

Wydalana w postaci: amidu kwasu N-metylonikotynowego(N-metylonikotynamid), trigonelina, kwas nikotynurenowy, amid kwasu N-metylo-2-pirydyno-5-karboksylowego(2-pirydon).

Stosunek L-metylo-6-pirydyno-3-karboksamid do L-metylonikotynamido - 1,3 do 4.

Przy niedoborze niacyny zmniejsza sie wydalanie N-metylonikotynamidu, przy czym objawy niedoborowe pojawiaja sie, gdy poizom wydalania tych pochodnych wynosi 0,2mg na godzine lub 0,5mg na 1g kreatyniny. Pewna ilosc wydalalna z potem.

Wskazniki stanu odzywiania:

-stosunek metabolitow, iloscm etabolitow wydalalna z moczem, niacyna i koenzym w surowicy i erytrocytach.

Żelazo - Fe

Niedobor może być wywołany:

• Niewystarczajace spozycie Fe z pokarmem

• Niskie wchłanianie

• Nadmierne straty

• Powiazanie wszystkich czynnikow

Ilosc Fe w organizmie - 3-5g, w tym,

• 65-70% hemoglobina

• 25% ferrytyna, hemosyderyna

• 4-5% mioglobina

• 1% Fe w cytochromach, enzymach, w osoczu powiązane z transferyną

Testy biochemiczne:

• badanie stezenia hemoglobiny

• hematokryt

• rozmazy krwi

• oznaczenie stezenia Fe w surowicy krwi

• procentowe wysycenie transferyny Fe

• stezenie ferrytyny w osoczu

• stezenie protoporfiryny w erytrocytach

• wydalanie Fe z moczem

Straty Fe wydalanie z moczem, śłina, żółcia, potem (1-1,5mg Fe/doba) dodatkowo u kobiet straty menstruacyjne i podczas ciąży.

Oznaczenie wartosci hematokrytowej polega na oddzieleniu krwinek czerwonych od osocza w kapilarach za pomoca specjalnych szybkoobrotowych wirówek.

Oznaczenie poziomu hemoglobiny we krwi zasada metody polega na utlenieniu hemoglobiny do methemoglobiny za pomoca żelazicjanku, a nastepnie przeprowadzeniu jej w trwała pochodna cyjanową, ktorej natezenie barwy mierzy się kolorymetrycznie.

Oznaczenie zawartosci Fe w osoczu krwi zasada metody polega na pomiarze czerwonego nateżenia barwy, która daje Fe²⁺ z dwupirydylem. Żelazo utrzymuje się w postaci dwuwartosciowej dzieki redukcyjnemu srodowisku siarczynu.

Białko

Wiekszosc bialka ustrojowego wystepuje w miesniach szkieletowych 30-50%, najmniej w trzewiach.

Pomiar stanu odzywienia bialkiem:

• pomiar masy miesniowej na przedramieniu

• poziom białka ogółem w osoczu krwi

• wydalanie kreatyniny w moczu

• stezenie albumin, prealbumin, białka wiazacego retinol w surowicy

• Test Whitehead- stosunek 4 amin EN do 6 amin EG

• Całkowita liczba limfocytow

• Test skorny opoznionej wrazliwosci

Kreatynina w moczu jest miarą masy miesniowej ponieważ pojawia się w nim, wskutek katabolizmu fosforanu kreatyniny, metabolitu obecnego w mięsniach. M - 20-28mg/kg m.c. , K - 14-22mg/kg m.c.

Białka osocza - bialka proste (albuminy, globuliny), złożone (fibrynogen, glikoproteidy, lipoproteidy, metaloproteidy). Syntetyzowane głównie w wątrobie i komorkach ukladu limfocytarnego, limfocytach i plazmocytach (immunoglobuliny). Bialka osocza znajduja się w stanie rownowagi dynamicznej tzn. stale odbywa się ich synteza i katabolizm. Funkcje bialek osocza:

• utrzymywanie ciesnienia osmotycznego

• sterowanie przemiana materi prze UE

• regulacja czynnosci zyciowych przez hormony

• utrzymanie rownowagi kw - zas krwi

• proces krzepniecia krwi

• chronia organizm przed zakażeniami i zatruciem

• zawieraja hormony i enzymy

• czynnosci obronne ustroju

• rezerwa bilakowa podczas głodu i niedoboru

Stężenie bialka calkowitego w osoczu - 66-87g/L

Stezenie bialka w surowicy krwi - 65-82g/L

Spadek stezenia hipoproteinemia, choroby nerek, przewodu pokarmowego, ciezkie pprzenia.

Zasada metody oznaczania kreatyniny w moczu polega na kolorymetrycznym pomiarze barwy pochodzacej z reakcji kwasu pikrynowego z kreatynina w srodowisku zasadowym.

Oznaczenie bialka w osoczu metoda Lowry'ego kolorymetryczny pomiar barwy pochodzacej z reakcji biuretowej białka z jonami Cu w srodowisku zasadowym i reakcji grupy fenolowej z tyrozyny lub tryptofanu z odczynikiem Folina.

Oznaczenie zawartosci albumin w osoczu krwi metoda zieleni bromokrezolowej polega na kolorymetrycznym pomiarze barwy pochodzacej z reakcji albumin z zielenią bromokrezolową w srodowisku kwasnym.

Witamina C

Funkcje:

• reakcje oksydoredukcyjne

• przemiany aminokwasow

• synteza kolagenu

• synteza hormonów

• synteza barwnikow skory i neurotransmiterow

• zwieksza wchlanianie Fe

• wplywa na odpornosc ustroju

• naturalny antyoksydant

• synteza kwasow żółciowych

Hipowitaminoza:

• brak apetytu

• łatwe meczenie się

• bóle stawowo-mięśniowe

• krwawienie dziąseł

Awitaminoza (ponizej 300mg w org)

• szkorbut krwawienie z dziaseł, wypadanie zębow, nidokrwistosc, osłabiona odpornosc ustroju.

• u dzieci zmiany w kościach

Witamina C jest wydalana z moczem głównie jako kwas askorbinowy, kwas dehydroaskorbinowy i dioksogluonian.

Metoda pomiaru wydalania kw. askorbinowego z moczem - metoda Tilllmansa polega na utlenieniu w srodowisku kwasnym kwasu askorbinowego do kw. dehydroaskorbinowego za pomoca 2,6-dwuchlorofenoloindofenolu, ulegajacego redukcji do bezbarwnego leukozwiazku.

Test jezykowy nanosimy kroplę rozcieńczonego indofenolu na powierzchnię języka i mierzymy czas zniknięcia zabarwienia - 1 min jest okresem prawidłowym. /2.4-dwuchlorofenoloindofenol

Oznaczenie kwasu askorbinowego w osoczu metoda ta polega na ilosciowej reakcji barwnej utlenionego kwasu askorbinowego z dwunitrofenylohydrazyną.

Wapń - Ca

Organizm dorosłego czlowieka zawiera srednio 1200-1600g wapnia, głównie w tkance kostnej oraz zębach i paznokciach, w formie hydroksyapatytów oraz fosforanów i węglanow wapnia. Wapn wpływa na pobudliwosc miesniowo-nerwowa, czynność serca oraz proces krzepniecia krwi.

Hipokalcemia:

• niedobór wit. D

• zaburzenia wchlaniania Ca

• zwiekszona utrata Ca z moczem

• niedoczynnosc gruczołów przytarczycznych

• nasilona osteogeneza

W rezultacie dochodzi do:

-zaburzenia funkcjonowania ukladu krazenia, nerwowego i przewodu pokarmowego. Podstawowew objawy to: zwiekszenie aktywnosvci nerwowo-miesniowej(skurcze toniczne lub tezyczka), zaburzenia ukrwienia konczyn,depresja, zawroty glowy, zmiany skorne, zacma, zwiekszona lamliwosc pzanokci i wlosow, atrofia szkliwa zebow, bielactwo.

Hiperkalcemia:

-nadmierne wchłanianie wpnia z przewodu pokarmowego

-hiperwitaminoza wit A i E

-niedoboe kalcytoniny i glikokortykosteroidow

-nadwrazliwosc przewodu pokarmowego na kalcytriol

-nasilenie procesow osteolitycznych

-nowotwory, zmniejszone wydalanie Ca z moczem, zaburzenia przemiany bialkowej.

Objawy:

-uszkodzenie nerek na skutek odkładania sie fosforanu wapnia

-kamica nerkowa i poliuria

-tlumienie pobudzenia nerwowo-miesniowego,

-nole brzucha, zaparcia

-depresja brak łaknienia, mdłosci, wymioty, choroba wrzodowa zoładka<zaburzenia wydzielania gastryny i kwsnosci soku zoładkowego>

-nadcisnienie, zatrzymancie serca powyzej 11mg/dl

Badania stanu odżywienia Ca:

• calkowite stezenie Ca w osoczu lub surowicy

• calkowite stezene wapnia zjonizowanego w osoczu lub surowicy

• calkowita zawartosc wapnia w organizmie

• gestosc kośćca

• wydalania wapnia i hydroksyproliny z moczem

---