Problem chorób układu krążenia - czynniki ryzyka i profilaktyka
Możemy wiele zrobić, by długo cieszyć się zdrowym sercem. Jednak wiedza w tym zakresie jest wciąż niewystarczająca. Warto mieć świadomość, co nam szkodzi, a co pomaga.
Choć temat chorób układu krążenia jest dość często poruszany w mediach, to świadomość Polaków jest w tym zakresie wciąż znikoma. A problem ten jest społecznie niezwykle istotny - zdecydowanie najczęstszą przyczyną przedwczesnych zgonów wśród rodaków są właśnie choroby tego układu (w 2006 r. stanowiły aż 46% ogółu zgonów)[1]. Stanowią one częstszą przyczynę śmierci Polaków, w porównaniu do mieszkańców innych państw Unii Europejskiej.
Dlaczego zapadamy na choroby serca i układu krążenia
Jak podaje Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia, odpowiadają za to czynniki niemodyfikowalne (nie mamy na nie wpływu) oraz modyfikowalne (takie, na które mamy wpływ) [2]. Do pierwszych należą:
Wiek: Ryzyko wzrasta u mężczyzn powyżej 55. roku życia oraz kobiet 65-letnich i starszych.
Płeć: Problem dotyczy częściej mężczyzn, niż przedstawicielek „płci pięknej”.
Choroby układu krążenia w rodzinie: Jeżeli zawał serca, udar mózgu lub nagły zgon przytrafiły się:
- u ojca lub brata przed 55. rokiem życia,
- u siostry lub matki przed 65. rokiem życia.
Do czynników ryzyka niemodyfikowalnych należą:
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest to stan długotrwale utrzymujących się wysokich wartości ciśnienia tętniczego. Mamy z nim do czynienia, gdy w trakcie co najmniej dwóch wizyt (należy przyjąć średnią z minimum dwóch pomiarów podczas jednej wizyty), wartości ciśnienia tętniczego są wyższe lub równe 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego lub 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego. A więc, gdy usłyszymy w gabinecie lekarskim, że nasze ciśnienie wynosi 140/90 mmHg lub więcej, to mamy powody do niepokoju. Nie ma wówczas znaczenia ani nasz wiek, ani płeć - diagnoza brzmi: nadciśnienie tętnicze. Niestety jest to choroba o podstępnym działaniu, ponieważ przebiega najczęściej bezobjawowo. Grozi poważnymi powikłaniami, takimi jak zawał, niewydolność serca i nerek, a nawet ślepotą. Jednak czasami nadciśnienie daje o sobie znać uczuciem kołatania serca, uderzeniami gorąca, zawrotami głowy czy dusznościami. Z pewnością jest to sygnał do wizyty u lekarza.
Cholesterol
Najbardziej rozpowszechnionym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia są zaburzenia poziomu lipidów we krwi. Występują u ponad połowy dorosłych Polaków [3]. Zaburzeniami lipidowymi określa się zmiany poziomu cholesterolu LDL, HDL oraz trójglicerydów.
Na ilość cholesterolu we krwi wpływa w decydującym stopniu rodzaj diety. Żywność wysoko przetworzona, z dużą ilością tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego (tłuste wędliny, mięso, masło, smalec) z pewnością nam nie służy. Alternatywą dla niej są takie produkty jak: ryby morskie, oleje (lniany, rzepakowy), orzechy włoskie, migdały i siemię lniane. Znajdujące się np. w rybach niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 (EPA, DHA) korzystnie wpływają na poziom trójglicerydów, zmniejszają ilość tzw. „złego” cholesterolu LDL, a zwiększają HDL czyli „dobrego”. Obniżają też ciśnienie krwi poprzez rozkurczowe działanie na naczynia krwionośne. W ten sposób zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Niestety, przeciętne spożycie kwasów omega 3 w Polsce jest dużo niższe od zalecanego. Nie tylko z powodu rzadkiego sięgania po produkty bogate w te składniki, ale także dlatego, że żywność kupowana w sklepach wcześniej została poddana procesom, które miały jej zapewnić jak najdłuższy okres przydatności do spożycia. W trakcie produkcji eliminuje się zatem te składniki, które są nietrwałe - a to charakteryzuje grupę kwasów omega-3.
Dlatego warto wspomagać organizm suplementami diety. Takim preparatem jest Novocardia firmy ASA. Posiada on tak skomponowaną recepturę, by jak najefektywniej wpływać na stan układu krążenia. Preparat zawiera wysokogatunkowy olej z łososia zawierający prozdrowotne kwasy omega -3 tj.: EPA i DHA w specjalnie dobranych proporcjach, oraz kwas foliowy, witaminy B6 i B12, wyciąg z czosnku (reguluje poziom cholesterolu i ciśnienie krwi, uelastycznia ściany naczyń krwionośnych) i witaminę E. Wzbogacanie codziennej diety w kwasy omega-3 (EPA i DHA) i witaminy jest szczególnie ważne zwłaszcza dla osób, które mają problemy z układem krążenia, poziomem cholesterolu, ciśnieniem krwi, palących i ludzi starszych, ale także w okresach przeziębień, rekonwalescencji oraz narażenia na stres. Produkt ma dokładnie oznaczoną ilość EPA i DHA w 1 kapsułce, łatwo więc ustalić w jakim stopniu zalecana dawka preparatu pokrywa dzienne zapotrzebowanie na tego typu związki.
Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia zaburzeń lipidowych jest, oprócz ograniczenia spożycia tłuszczów zwierzęcych, zmiana stylu życia, uwzględniająca przede wszystkim zwiększenie aktywności fizycznej oraz redukcję masy ciała. Istotne jest także regularne badanie poziomu cholesterolu. Stężenia lipidów we krwi wyraża się w następujących jednostkach: mmol/l milimolach na litr lub mg/dl miligram na decylitr. Prawidłowe wartości stężeń :
Stężenie trójglicerydów powinno być niższe od 1,7 mmol/l to znaczy 150 mg/dl. |
Stężenie cholesterolu HDL powinno być wyższe od 1,0 mmol/l tj. od 40 mg/dl u mężczyzn oraz wyższe od 1,2 mmol/l tj. od 46 mg/dl u kobiet. |
Cukrzyca
Jest to choroba przewlekła, której skutkiem jest podwyższony poziom cukru (glukozy) we krwi, którego przyczyną jest brak lub nieprawidłowe działanie insuliny. Hormon ten produkowany jest w trzustce. Wspomaga on wykorzystywanie dostarczanych w pokarmie cukrów i tłuszczów przez komórki ciała i przetwarza je na energię niezbędną do spełniania wszystkich funkcji organizmu. Zbyt małe ilości insuliny lub jej całkowity brak upośledza zdolność komórek do zużywania glukozy czego efektem jest wzrost poziomu cukru we krwi. Wyróżniamy dwa rodzaje cukrzycy:
Cukrzyca typu 1: Stanowi ona jedynie 5% wszystkich przypadków. Dotyczy pacjentów w młodym wieku i wynika z uszkodzenia komórek trzustki produkujących insulinę. Nie da się, przy obecnym stanie wiedzy naukowej jej zapobiec.
Cukrzyca typu 2: Polega na zmniejszonej wrażliwości komórek ciała na insulinę. Nawet gdy organizm wytwarza zwiększone ilości insuliny, to są one niewystarczające. Wiąże się często ona z otyłością i dojrzałym wiekiem. Prawdopodobieństwo zapadnięcia na tę chorobę wzrasta, gdy towarzyszą nam: dieta o wysokiej zawartości kalorii, nadwaga i otyłość (zwłaszcza typu brzusznego) oraz siedzący tryb życia. Skłonności do zapadania na cukrzycę tego typu są dziedziczne. Gdy jedno z rodziców choruje, ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka wynosi 40%. Jeżeli problem dotyka obojga rodziców, ryzyko zachorowania u dziecka wzrasta do ponad 50%.
Z myślą o chcących zadbać o prawidłowy, fizjologiczny poziom glukozy we krwi, firma ASA stworzyła suplement diety Diabetamid. Polecany jest nie tylko osobom, u których zdiagnozowano cukrzycę typu 2 (jako kuracja wspomagająca podstawowe postępowanie farmakologiczne), ale i tym wszystkim, którzy nie chcą w przyszłości zachorować i wcześniej postanowili zadbać o swoje zdrowie. Diabetamid wspomaga fizjologiczny proces transportu glukozy z krwi do komórek, reguluje działanie insuliny, uzupełnia niedobory chromu i biotyny w organizmie. Ekstrakt z kozieradki standaryzowany na zawartość 4 hydroksyizoleucyny i żeń-szeń, będące składnikami preparatu, zwiększają transport glukozy do komórek, dzięki zmianie struktury błon komórkowych, czyniąc je bardziej przepuszczalnymi dla składników organicznych (w tym glukozy). Wszechstronne działanie posiada chrom. Nie tylko wpływa na produkcję insuliny, zwiększa magazynowanie glukozy w mięśniach pod postacią glikogenu, ale także - co ważne w cukrzycy i jej profilaktyce - przeciwdziała powstawaniu otyłości, gdyż ogranicza odkładanie się tłuszczów w tkance podskórnej. Biotyna natomiast zwiększa wrażliwość na insulinę, co korzystnie wpływa na enzymy biorące udział w metabolizmie glukozy.
Palenie papierosów
Palacze są w większym stopniu narażeni na ryzyko zawału serca, udaru mózgu oraz choroby niedokrwiennej kończyn dolnych. Dane PFPCUK mówią, że aż 20% zgonów w wyniku chorób układu krążenia pośrednio spowodowanych jest paleniem tytoniu. Osobom palącym grozi także szereg nowotworów złośliwych - rak jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, płuc, trzustki, pęcherza moczowego i nerek. Amatorzy papierosów muszą być świadomi, że zwiększają wielokrotnie ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej. Dotyczy to zwłaszcza kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne. Istnieje także widmo rozedmy płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz choroby wrzodowej. Z nałogiem warto zerwać jak najszybciej. Już po roku, ryzyko zgonu z powodu niedokrwiennej choroby serca spada o 50%.
Nadwaga i otyłość
Otyłość jest procesem chorobowym, który polega na magazynowaniu w organizmie nadmiernej ilości tłuszczu. Jednak poza ilością tkanki tłuszczowej, ważne jest także jej rozmieszczenie. Na ryzyko chorób układu krążenia wpływa zwłaszcza otyłość brzuszna (centralna). Coraz powszechniejsze jej występowanie i współwystępujących z nią czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, wyraźnie wiąże się ze zwiększeniem częstości występowania chorób układu krążenia oraz cukrzycy typu 2 [4]. Otyłość tego typu występuje, gdy obwód pasa u kobiet jest równy lub większy niż 88 cm, a u mężczyzn równy lub większy niż 102 cm. Wzrost masy ciała przyczynia się do zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego, zwiększa prawdopodobieństwo powstawania zakrzepów w naczyniach i wpływa na rozwój zespołu metabolicznego. Aby osiągnąć prawidłową wagę ciała, należy nie tylko zadbać o prawidłową dietę ale także, o zmianę siedzącego trybu życia.
Mała aktywność fizyczna
Konsekwencją niewielkiej aktywności fizycznej są otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, bóle kręgosłupa i stawów, depresja oraz choroby serca i układu krążenia. Właściwa dawka ruchu jest obowiązkiem każdej, dbającej o zdrowie osoby. Zamiana biernego wypoczynku na aktywny pomoże obniżyć ciśnienie tętnicze, wagę ciała i poziom „złego” cholesterolu LDL. Zapobiega też powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych, poprawia samopoczucie, redukuje stres, niweluje problemy z zasypianiem, zmniejsza krzepliwość krwi.
Walka z chorobami układu krążenia polega na wyeliminowaniu modyfikowalnych czynników ryzyka. Lecz często nasz stan jest już na tyle poważny, że lekarz decyduje o leczeniu farmakologicznym. Bywa, że dopiero po przebytym zawale serca lub udarze mózgu „budzimy się” i chcemy zmieniać jakość naszego życia. A to o wiele za późno. Postawmy na wczesną profilaktykę. Oprócz silnej woli, mamy przecież do dyspozycji nowoczesne preparaty, które pomogą nam w dbaniu o zdrowie. Wszak, lepiej zapobiegać niż leczyć!
Źródła:
Narodowy Instytut Zdrowia, Raport Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski.
Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia, http://www.pfp.edu.pl/index.php?id=czynnikiryzyka.
Grzegorz Opolski, Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce dziedzinie chorób serca i naczyń, poradnikmedyczny.pl.
Groźna dysfunkcja tkanki tłuszczowej, Puls Medycyny, Nr 3(186), s.10.