STOWARZYSZENIA
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym
Prawo do zrzeszania się w stowarzyszeniach:
W Konstytucji zapewniona jest wolność tworzenia i działania stowarzyszeń.
art. 12 Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.”
Nie jest dopuszczalne tworzenie stowarzyszeń, które by się odwoływały do totalitarnych metod i praktyk działania. Poza tym nie wolno tworzyć stowarzyszeń szerzących nienawiść rasową lub narodowościową.
art. 13 Konstytucji: „Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkowswta.”
Konstytucja zapewnia wolność zrzeszania się.
art. 58 Konstytucji: „1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się. (...)”
Konstytucja przewiduje rejestrację stowarzyszeń, a o odmowie rejestracji może orzec tylko i wyłącznie sąd.
art. 58 Konstytucji: „(...) 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucja lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd. (...)”
Stowarzyszenie - dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
art. 2 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. (..)”
dobrowolne - dobrowolność dotyczy członkostwa;
art. 6 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczać jego prawa do wystąpienia ze stowarzyszenia. (...)”
samorządne (samodzielne) - samodzielność dotyczy struktury organizacyjnej, poza tym stowarzyszenie samo decyduje o swojej działalności;
art. 2 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. (...)”
trwałe, tzn. może zmieniać się jego skład osobowy (np. odejście ze stowarzyszenia jego założycieli nie pociąga za sobą zakończenia jego działalności).
Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej swoich członków.
art. 2 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 3. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudnia pracowników.”
Ograniczenia prawa do zrzeszania się w stowarzyszeniach mogą wynikać ze względu na wartości, takie jak ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrona moralności publicznej albo ochrona praw i wolności innych osób.
art. 1 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach może podlegać ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób.”
Stowarzyszenia mogą tworzyć obywatele polscy posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, co do zasady którzy ukończyli 18 lat, przy czym założyć stowarzyszenia nie ma prawa osoba pozbawiona praw publicznych.
art. 3 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i nie pozbawionym praw publicznych. (...)”
Osoby poniżej 18 lat mogą być tylko członkami stowarzyszenia. Małoletni poniżej 16 lat mogą być członkami stowarzyszenia za zgodą opiekunów, ale w ogóle nie mają prawa głosowania w jakichkolwiek sprawach, chyba że są to stowarzyszenia małoletnich, natomiast małoletni od 16 do 18 lat mają prawo być członkami, ale bez prawa wyboru do organów stowarzyszenia.
art. 3 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. 3. Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.”
Cudzoziemcy mogą się zrzeszać w stowarzyszeniach, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, ale cudzoziemcy nie mający zamieszkania w Polsce nie mogą, chyba że statut stowarzyszenia przewiduje taką możliwość.
art. 4. ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich. 2. Cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.”
Osoby prawne nie mogą tworzyć stowarzyszeń, ale mogą być członkami wspierającymi.
art. 10 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 3. Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.”
Zakaz tworzenia stowarzyszeń, które zakładają zasadę bezwzględnego posłuszeństwa członków wobec władz stowarzyszenia
art. 6 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Tworzenie stowarzyszeń przyjmujących zasadę bezwzględnego posłuszeństwa ich członków wobec władz stowarzyszenia jest zakazane. (...)”
Niektóre organizacje nie podlegają przepisom ustawy - Prawo o stowarzyszeniach, w szczególności chodzi o partie polityczne i komitety wyborcze oraz kościoły i związki wyznaniowe.
art. 7 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Przepisom ustawy nie podlegają: (...) 2) kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne, 3) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków, 4) komitety wyborcze utworzone w związku z wyborami do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego lub wyborami do organów samorządu terytorialnego, 5) partie polityczne. (...)”
Stowarzyszenia rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym.
art. 8. ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, (...).”
Tryb tworzenia stowarzyszeń:
Stowarzyszenie tworzą obywatele polscy, co najmniej 15 osób.
art. 9 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Osoby w liczbie co najmniej piętnastu, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski.”
Uchwalenie statutu w którym wymieniona jest m.in. nazwa stowarzyszenia, teren działania i siedziba, cel działania, władze stowarzyszenia, sposób reprezentowania stowarzyszenia, sposób rozwiązania stowarzyszenia, pozyskiwanie środków finansowych.
art. 10 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Statut stowarzyszenia określa w szczególności: 1) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji, 2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia, 3) cele i sposoby ich realizacji, 4) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków, 5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje, 6) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał, 7) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich, 8) zasady dokonywania zmian statutu, 9) sposób rozwiązania się stowarzyszenia. (...)”
Obowiązkowymi organami stowarzyszenia są: walne zebranie jako organ najwyższy (może być zastąpione przez zebranie delegatów), zarząd oraz komisja rewizyjna jako organ kontroli wewnętrznej.
art. 11 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego zebrania członków. 2. Statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji. 3. Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.”
Stowarzyszenie utrzymuje się ze składek członkowskich, a podstawowymi źródłami majątku stowarzyszenia, oprócz składek, są np. darowizny oraz dochody z ofiarności publicznej.
art. 33 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. 2. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.”
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, a dochód z tej działalności może wspierać cele stowarzyszenia.
art. 34 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.”
Statut stowarzyszenia może przewidywać tworzenie jednostek terenowych.
art. 10 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek. (...)”
Wniosek do sądu rejestrowego, razem ze statutem i informacjami dotyczącymi założycieli.
art. 12 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.”
Rozpatrywanie wniosku przez sąd - sąd może albo zarejestrować stowarzyszenie albo odmówić rejestracji, gdy nie spełnione zostały warunki określone w ustawie.
art. 13 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia sąd rejestrowy rozpoznaje niezwłocznie, a rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku. (...)”
art. 14 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Sąd rejestrowy odmawia zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie.”
art. 16 ustawy - prawo o stowarzyszeniach: „Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą.”
Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym - stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność.
art. 17 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. (...)”
Związek stowarzyszeń tworzą co najmniej trzy stowarzyszenia, przy czym założycielami i członkami mogą być inne osoby prawne, ale osoby prawne mające cele zarobkowe mogą być jedynie członkami wspierającymi.
art. 22 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Stowarzyszenia w liczbie co najmniej trzech mogą założyć związek stowarzyszeń. Założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne, z tym że osoby prawne mające cele zarobkowe mogą być członkami wspierającymi. (...)”
Nadzór nad działalnością stowarzyszeń sprawuje starosta, a wyjątkowo wojewoda w przypadku stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego.
art. 8. ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 5. Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do: 1) wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego, 2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione w pkt 1 stowarzyszeniami zwanych dalej „organami nadzorującymi”. (...)”
Uprawnienia starosty w ramach nadzoru nad stowarzyszeniami:
uprawnienia kontrolne;
w razie stwierdzenia niezgodności z prawem bądź postanowieniami statutu działalności stowarzyszenia, starosta może wystąpić o ich usunięcie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, albo wystąpić do sądu.
art. 25 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Organ nadzorujący ma prawo: 1) żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów), 3) żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.”
art. 28 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego w art. 29.”
Sąd może udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia, uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia albo rozwiązać stowarzyszenie.
art. 29 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może: 1) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia, 2) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia, 3) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. (...)”
Rozwiązanie stowarzyszenia przez sąd następuje, gdy stowarzyszenie nie posiada władz i nie jest możliwe dalsze funkcjonowanie stowarzyszenia.
art. 31 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Na wniosek organu nadzorującego sąd wydaje postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia, w razie gdy: 1) liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do jego założenia, 2) stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż rok.”
Jeżeli stowarzyszenie zostało zlikwidowane, to majątek tego stowarzyszenia przeznacza się na cele społeczne związane z celem działalności stowarzyszenia (nie można dzielić majątku stowarzyszeni między członków).
art. 38 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia przeznacza się na cel określony w statucie lub w uchwale walnego zebrania członków (zebrania delegatów) o likwidacji stowarzyszenia. W razie braku postanowienia statutu lub uchwały w tej sprawie, sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny.”
SZCZEGÓLNE RODZAJE STOWARZYSZEŃ
Stowarzyszenie zwykłe:
nie posiada osobowości prawnej;
nie ma statutu (jest tylko regulamin działalności);
nie jest rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (tylko informuje się starostę).
art. 40 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „1. Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nie posiadające osobowości prawnej. 2. Osoby w liczbie co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie. 3. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, podając dane, o których mowa w ust. 2.”
Źródłem dochodu stowarzyszenia zwykłego są tylko składki członkowskie.
art. 42 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach: „(...) 2. Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.”
Stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego:
Stowarzyszenie gminy z inną gminą, powiatem lub województwem jako jednostką samorządu terytorialnego, tworzone w celu ochrony wspólnych interesów. Stowarzyszenie to działa na podstawie statutu, a do jego założenia wymaganych jest co najmniej trzech założycieli.
art. 84 ustawy o samorządzie gminnym: „1. W celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów, gminy mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z powiatami i województwami. 2. Organizację, zadania oraz tryb pracy stowarzyszenia określa jego statut. 3. Do stowarzyszeń gmin stosuje się odpowiednio przepisy Prawa o stowarzyszeniach, z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.”
Stowarzyszenie powiatu innymi powiatami oraz z gminami i województwami - do jego założenia również wymaganych jest co najmniej trzech założycieli.
art. 75 ustawy o samorządzie powiatowym: „1. Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i województwami. 2. Do stowarzyszeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (...), z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.”
Stowarzyszenia w ramach kultury fizycznej:
Kluby sportowe działające w formie stowarzyszeń uzyskują osobowość prawną z chwilą rejestracji i wpisania do ewidencji prowadzonej przez starostę.
art. 7a ustawy o kulturze fizycznej: „1. Przepisy art. 7 ust. 2 i 4 stosuje się również do klubów sportowych działających w formie stowarzyszenia, których statuty nie przewidują prowadzenia działalności gospodarczej. 2. Kluby sportowe wymienione w ust. 1 uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do ewidencji, o której mowa w art. 7 ust. 4. (...)”
art. 7 ustawy o kulturze fizycznej: „(...) 4. Uczniowskie kluby sportowe podlegają wpisowi do ewidencji, prowadzonej przez starostów właściwych ze względu na siedzibę klubów. (...)”
Szczególnym rodzaje klubów sportowych są uczniowskie kluby sportowe.
art. 7 ustawy o kulturze fizycznej: „1. Szczególnym rodzajem klubu sportowego jest uczniowski klub sportowy. (...)”
Kluby sportowe mogą się zrzeszać tworząc związki sportowe. Założycielami związku muszą być przynajmniej trzy kluby sportowe. W formie związku mogą się także zrzeszać zawodnicy niezrzeszeni w klubach sportowych.
art. 8 ustawy o kulturze fizycznej: „1. Kluby sportowe, w liczbie co najmniej 3, oraz zawodnicy niezrzeszeni w klubach sportowych, w liczbie co najmniej 15, mogą zakładać związki klubów sportowych lub zawodników, zwane dalej „związkami sportowymi”. 2. Związek sportowy może działać w formie stowarzyszenia lub związku stowarzyszeń. (...)”
Zrzeszenia studentów:
Samorząd studencki tworzą wszyscy studenci uczelni.
art. 202 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „1. Studenci studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich prowadzonych przez uczelnię tworzą samorząd studencki. (...)”
Rola organów samorządu studenckiego - są reprezentantami ogółu studentów uczelni.
art. 202 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „(...) 2. Organy samorządu studenckiego są wyłącznym reprezentantem ogółu studentów uczelni. (....)”
Samorząd studencki działa na podstawie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i regulaminu oraz działa zgodnie ze statutem uczelni
art. 202 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „(...) 3. Samorząd studencki działa na podstawie ustawy i uchwalonego przez uczelniany organ uchwałodawczy samorządu regulaminu, określającego zasady organizacji i tryb działania samorządu, w tym rodzaje organów kolegialnych i jednoosobowych, sposób ich wyłaniania oraz kompetencje. Samorząd studencki działa zgodnie ze statutem uczelni. (...)”
Organem nadzorczym w stosunku do samorządu studenckiego jest rektor, który ma uprawnienia do uchylenia uchwały organu samorządu studenckiego niezgodnej z przepisami prawa, statutem uczelni, regulaminem studiów lub regulaminem samorządu.
art. 202 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „(...) 7. Rektor uchyla uchwałę organu samorządu studenckiego niezgodną z przepisami prawa, statutem uczelni, regulaminem studiów lub regulaminem samorządu. (...)”
Parlament Studentów tworzą przedstawiciele wszystkich uczelnianych samorządów studenckich. Parlament Studentów ma prawo do wyrażania opinii i przedstawiania wniosków w sprawach dotyczących ogółu studentów (są to jednak tylko kompetencje opiniodawcze).
art. 203 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „1. Przedstawiciele uczelnianych samorządów studenckich tworzą Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej „Parlamentem Studentów”, reprezentujący ogół studentów w kraju. 2. Parlament Studentów ma prawo do wyrażania opinii i przedstawiania wniosków w sprawach dotyczących ogółu studentów, w tym do opiniowania aktów normatywnych dotyczących studentów. (...)”
Studenci mają prawo zrzeszać się w uczelnianych organizacjach studenckich, w szczególności kołach naukowych oraz zespołach artystycznych i sportowych
art. 204 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „1. Studenci mają prawo zrzeszania się w uczelnianych organizacjach studenckich, w szczególności w kołach naukowych oraz zespołach artystycznych i sportowych, na zasadach określonych w ustawie. (...)”
Uczelniane organizacje studenckie mają kompetencję do występowania z wnioskami w sprawach dotyczących studentów uczelni.
art. 204 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „(...) 2. Uczelniane organizacje studenckie, a także działające w uczelni stowarzyszenia zrzeszające wyłącznie studentów lub studentów i nauczycieli akademickich, mają prawo występowania z wnioskami do organów uczelni lub do organów samorządu studenckiego w sprawach dotyczących studentów uczelni. (...)”
Uczelniane organizacje studenckie podlegają rejestracji, a dokonuje rejestracji rektor. Aby zarejestrować uczelnianą organizację studencką musi istnieć zgodność jej statutu z przepisami prawa i statutem uczelni.
art. 205 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „1. Uczelniane organizacje studenckie podlegają rejestracji, z wyłączeniem organizacji studenckich działających na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach. (...) 2. Organem rejestrującym i prowadzącym rejestr uczelnianych organizacji studenckich jest rektor. (...) 3. Warunkiem rejestracji uczelnianej organizacji studenckiej jest zgodność jej statutu (regulaminu, deklaracji założycielskiej) z przepisami prawa i statutem uczelni. (...)”
Rektor jest organem nadzorczym w stosunku do uczelnianych jednostek organizacyjnych. Główną kompetencją rektora jest uchylanie uchwał organu uczelnianej organizacji studenckiej niezgodnych z przepisami prawa, statutem uczelni lub statutem tej organizacji.
art. 205 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym: „(...) 4. Rektor uchyla uchwałę organu uczelnianej organizacji studenckiej niezgodną z przepisami prawa, statutem uczelni lub statutem (regulaminem, deklaracją założycielską) tej organizacji. (...)”