Temat: Czucie skórne. Rodzaje receptorów.
Bodźce zewnętrze i wewnętrzne przyjmowane są przez receptory:
- wzrokowy (reakcja na fale świetlne)
- słuchowy (reakcja na drgania ośrodka materialnego)
- smakowy (reakcja na chemizm płynów)
- węchowy (reakcja na obecność w powietrzu substancji wonnych)
- termiczny
- dotykowy
- bólowy
- statyczny (równowagi)
- mięśniowo-stawowy
Receptory dzielmy na:
eksteroreceptory - przyjmujące bodźce pochodzące z otoczenia; zaliczamy tu:
telereceptory:
- narząd wzroku
- narząd słuchu
- narząd węchu (chemoreceptor)
receptory kontaktowe:
- narząd zmysłu smaku (chemoreceptor)
- narządy czucia skórnego (bólu, ciepła, zimna, dotyku)
interoreceptory - przyjmujące bodźce pochodzące z wnętrza organizmu; zaliczamy tu:
proprioreceptory - informują o ruchach i położeniu ciała i jego części w przestrzeni:
- narząd zmysłu równowagi
- receptory zmysłu stawowo-mięśniowego
wisceoreceptory - donoszące o stanie narządów wewnętrznych
CZUCIE SKÓRNE
W skórze znajdują się receptory wrażliwe na bodźce mechaniczne, termiczne i bólowe. Są one rozmieszczone nierównomiernie w różnych miejscach i warstwach skóry.
DOTYK
Receptory odbierające bodźce to:
- ciałko Pacciniego - czucie głębokie
- ciałka Meissnera - zlokalizowane w brodawkach skóry
Mikroskop świetlny
ciałko dotykowe
- komórki Merkela - zlokalizowane w dolnych warstwach naskórka
- każda cebulka włosa opleciona jest przez zakończenia nerwowe
|
|
Rys. 12 - Budowa skóry (na podstawie: Sawicki, 1997; Myśliwski, 1998; Aleksandrowicz, 1999). LC - komórki Langerhansa, MC - melanocyty, MK - komórki Merkela |
|
Receptory te reagują na bodźce o określonym natężeniu. Na bodźce podprogowe nie reagują.
BÓL
Receptorami są znajdujące się w skórze wolne zakończenia nerwowe pozbawione osłonek.
Ból jest sygnałem alarmowym, ostrzega przed szkodliwym działaniem czynnika.
Receptory bólowe zlokalizowane są również w narządach wewnętrznych.
TEMPERATURA
Receptory termiczne znajdują się w skórze i błonach śluzowych.
Mamy receptory ciepła i zimna - tych jest więcej.
- ciałka Ruffiniego - znajdują się w głębi skóry - są to receptory reagujące na
oziębienie
- kolby Krauzego - znajdujące się w płytkich warstwach skóry - receptory
reagujące na ogrzewanie
Jako naturalną skóra odczuwa temperaturę ok. 320C. Receptory reagują na podwyższoną lub obniżoną temperaturę w stosunku do temperatury neutralnej.
Różnice temperatur wywołują za pośrednictwem układu nerwowego odruchowe zmiany ustroju, w celu utrzymania stałej temperatury ciała.
Najczęstsze reakcje termoregulacyjne to:
- pocenie się
- rozszerzenie włośniczek skóry
- dreszcze
- jeżenie włosów
NARZĄDY CZUCIA GŁĘBOKIEGO
W każdym momencie mamy świadomość o położeniu naszego ciała, stanu napięcia mięśni, zgięcia stawów. Wrażeń dostarczają receptory położone w ścięgnach, mięśniach, torebkach stawowych. Na ich podstawie koordynowana jest praca mięśni i możliwa jest harmonijna praca ciała.
3