MARTWICOWE ZAPALENIE WĄTROBY - BRADSOT NIEMIECKI

(hepatitis infectiosa necrotica)

Choroba występuje głównie u osobników starszych i cechuje się ostrym lub nadostrym przebiegiem. Przyczyną są egzotoksyny Clostridium oedematiens (syn. Cl. novyi) typ B. Powodują one martwicowe ogniska wątroby oraz objawy toksemii, kończące się w ciągu kilku godzin zejściem śmiertelnym. Choroba może być związana z uprzednią inwazją wątroby przez motylicę wątrobową.

Występowanie:

• Australia (stwierdzone po raz pierwszy), Nowa Zelandia, USA, Europa, w tym w Anglii, Niemczech, na wschodzie Europy (byłe ZSRR) i Polsce.

Etiologia:

Clostridium oedematiens typ B = Cl. novi

• wytwarza wiele egzotoksyn, w tym toksynę o właściwościach nekrotyzujących i letalnych

• duża laseczka beztlenowa, wytwarza zarodniki, które mogą przetrwać latami w środowisku zew.

• może występować w przewodzie pokarmowego zdrowych owiec

• rośnie stosunkowo skąpo na podłożach płynnych, z których najlepszym jest podłoże Wrzoska

• wzrost na podłożach stałych jest powolny

• do posiewów - agar z krwią, sporządzony w dniu posiewu, po 48 godz. powstają przeświecające kolonie średnicy 1-2 mm, o nieregularnych brzegach, jeśli posiewu dokonano na podłoże częściowo wilgotne, następuje wzrost pełzający

Epizootiologia:

• w stadzie zachorowują pojedyncze sztuki (5—20%), przy czym choroba nie ma cech zaraźliwości. Stwierdza się ją u owiec różnego wieku, jednakże starsze owce zachorowują częściej

• występuje zwłaszcza w okresie późnego lata i jesieni, szczególnie gdy zwiększona jest ilość opadów oraz jeśli owce korzystają z wilgotnych pastwisk.

Wrota:

per os

Patogeneza:

• zarodniki mogą przez dłuższy czas utrzymywać się w przewodzie pokarmowym lub w wątrobie nie powodując objawów chorobowych

• do wątroby mogą się one dostać m. in. z wędrującymi z przewodu pokarmowego larwami motylicy wątrobowej (Fasciola hepatica); uszkodzenie wątroby przez motylicę stwarza korzystne warunki do rozwoju CI. oedematiens, przejścia form zarodnikowych w wegetatywne oraz wytwarzania toksyn o właściwościach powodowania martwicy

• czynnikami wyzwalającymi chorobę mogą być również infekcje bakteryjne lub zwyrodnieniowe procesy wątroby, powodowane czynnikami natury niezakaźnej

• toksyny Cl. oedematiens → uszkodzenie naczyń krwionośnych wątroby → ogniska martwicowe

• toksyny wchłaniają się też do krwiobiegu i dzięki swym właściwościom letalnym powodują w ciągu krótkiego czasu zejście śmiertelne

Objawy:

 p. nadostra: objawy kliniczne nie są zauważone, stwierdza się padłe zwierzęta w stadzie

 p. ostra: znaczne, nagłe osłabienie (odstawanie od stada), obojętność na otoczenie, przyjęcie pozycji leżącej, temp. nieznacznie podwyższona lub subnormalna w okresie poprzedzającym agonię; od chwili wystąpienia objawów do zejścia śmiertelnego upływa zaledwie kilka godzin

AP:

• przekrwienie tkanek podskórnych, które są barwy ciemnej do czarnej

• obrzęki, zwłaszcza w okolicy pachwiny, brzucha i klatki piersiowej

• martwicowe ogniska w wątrobie, wielkości od główki szpilki do orzecha laskowego, barwy żółtawej, otoczone strefą przekrwienia; w centrum martwicy może występować młodociana postać motylicy wątrobowej

• przekrwienie i wybroczynowość w błonie śluzowej trawieńca i dwunastnicy

• wybroczyny pod błonami surowiczymi, w tym pod nasierdziem

• w jamie brzusznej i worku osierdziowym - płyn wysiękowy barwy słomkowej lub krwawej

• obrzęk płuc i zwyrodnienie m. sercowego

• zwłoki zwierząt padłych szybko ulegają rozkładowi

Rozpoznawanie:

• objawy, a zwłaszcza zmiany sekcyjne

Bad. laboratoryjne:

• z martwicowych ognisk wątroby można wyosobnić Cl. oedematiens typ B na drodze posiewu na podłoża bakteriologiczne

D. różnicowa:

• bradsot (północny)

• enterotoksemia

• motylica

• szelestnica i paraszelestnica trawieńca

Zapobieganie i zwalczanie:

• leczenie z uwagi na nadostry przebieg choroby nie znalazło zastosowania.

Profilaktyka:

• zwalczanie motylicy

• unikanie terenów pastwiskowych wilgotnych oraz takich, w których znajduje się żywiciel pośredni motylicy wątrobowej

• szczepionka inaktywowana - anatoksyna z hodowli Cl. oedematiens typ B; 2x w odstępie 3-4 tyg., pierwsze szczepienie przed wiosennym wypasem owiec na pastwiskach

Piśmiennictwo:

1. Cąkała S.: „Choroby owiec” Warszawa 1975, 214-216

2. Kaszubkiewicz Cz.: „Patogeneza i anatomia patologiczna chorób zakaźnych zwierząt” skrypt nr 356, Wrocław 1990, 158-159