MARZENIA SENNE

WARSZTAT I

• SEN - odmienny stan świadomości; podstawowy stan czynnościowy mózgu i UN

• pełna odwracalność zawieszonej świadomości

• zmienność (sen - czuwanie) OUN - regulowana wewnętrznie; występuje również u zwierząt

• brak snu = funkcjonowanie w ciągłym stresie (spowodowane wzrostem poziomu kortyzolu - otyłość, zaburzenia poznawcze, pamięciowe)

• FUNKCJE FIZJOLOGICZNE - ok. 3/4 rano - największe spowolnienie funkcji fizjologicznych

• badanie:

• 2 deprywacje - 5 godzin snu/dobę

• spadek wykonania zadań wzrokowo-ruchowych

• badanie:

• brak snu wywołuje skutki podobne do działania alkoholu (brak snu = picie przez pół nocy; badanie w GB)

• badanie na szczurach:

• bez snu śmierć po 2/3 tygodniach

• rekord - 10 dni bez snu

• po deprywacji szybciej wchodzimy w REM i fazę snu głębokiego [normalnie po ok. 1,5 h; tu prawie zaraz] (stąd wniosek, że są najważniejsze, skoro organizm nadrabia je w pierwszej kolejności)

• skutki deprywacji - lęki, urojenia prześladowcze, halucynacje

• teorie ewolucyjne - adaptacyjne

• obniżenie temperatury; nadrabianie energii

• radzenie sobie ze stresem

• przebieg snu - 5 stadiów (powtarzających się) - 1 cykl - 1,5 h

• sen wolnofalowy - najdłuższy - na początku nocy

• później płytsze, REM

• czuwanie

• stadium 1

• wyobrażenia hipnagogiczne (błyski, zrywy, przebudzenia)

• mniejsza częstotliwość fal, większa amplituda

• trwa kilka minut; poczucie, że nie spaliśmy

• stadium 2

• płytki sen, większa amplituda

• zespół K - pojedyncze wyładowanie

• ok. 20 minut; poczucie, że spaliśmy

• stadium 3 i 4

• amplituda ↑, częstotliwość ↓

• sen wolnofalowy

• najbardziej spowolnione funkcje fizjologiczne

• dezorientacja po przebudzeniu

• ok. 1 godziny

• sen REM (sen paradoksalny)

• gwałtowne ruchy gałek ocznych

• przyspieszenie funkcji fizjologicznych (jak w stanie czuwania)

• paraliż przysenny (blokada mięśni - wszystkich z wyjątkiem gałek ocznych i koniuszków palców)

• zaburzenia zachowania w stanie REM (intensywne sny, pełno emocji, złości, agresji) - uszkodzenie blokady, wykonywanie tego, co aktualnie się śni (korelacja z Parkinsonem) - w starszym wieku 50/60 r. ż.; częściej u M - Parkinson po kilkunastu latach

• lunatyzm - występuje, ale NIE w fazie REM! Lunatykowi nic się nie śni, kiedy lunatykuje (tak że nie wiadomo dokąd idzie…)

• jeśli badanego wybudza się przed REM, po ponownym zaśnięciu szybciej wchodzi w REM

• REM - znaczenie dla uczenia [REM u płodu - 60%; REM u dorosłego - 20%]

• alkohol, leki nasenne - deprywacja REM!

• REM - intensywne, wyraźne sny

• nREM - pojedyncze myśli

• ok. 20% spędzamy na marzeniach sennych

• mamy ok. 4-5 snów 1 nocy (bo cykle się powtarzają)

• marzenia senne - teorie - podejście metafizyczne - inkubacja - spanie w świątyni, otrzymanie przesłania, leczenie chorób; marzenia senne - istotne w tym podejściu

• „Oneirokrytyka” - sennik Artemidora

• sen Jakuba z aniołami i drabiną

• marzenia senne - dowód na istnienie/nieśmiertelność duszy

• inkuby/sukuby

• Stanley Krippner - badania nad telepatią we śnie; znaleziono korelacje ;) (ale tylko w niektórych cyklach księżyca ;)) [w zasadzie bardzo ogólne odniesienia pomiędzy obrazkiem a opisem]

• nauka nie odrzuca teorii metafizycznych, ale raczej się nimi nie zajmuje (problem z weryfikacją)

• Arystoteles, Kartezjusz - podejście poznawcze (to, co zakodowane w stanie czuwania pojawia się w snach)

• A. Maury - na sny mają wpływ bodźce zewnętrzne (a tak naprawdę to wyobrażenia hipnagogiczne pojawiające się przy zasypianiu)

• w stadium REM bodźce zewnętrzne raczej do nas nie docierają

• 1953 r. - odkrycie REM - Aserinsky i Kleitman - zapoczątkowali laboratoryjne badania nad REM; budzenie badanych w REM

• teoria aktywacji - syntezy Hobsona (podejście fizjologiczne) - marzenia senne - przypadkowa aktywność neuronów, ale że nasz UN nie lubi chaosu, wszystko jest porządkowane; musimy nadawać znaczenie - stąd fabuła; porównywane do bicia serca, które ma pompować krew, a nie bić - skutek uboczny

• Freud i spółka (podejście psychodynamiczne) - sny są naszym produktem; zagęszczenie, przemieszczenie, zamaskowanie i docieranie do pragnień

• teoria Junga - nacisk na procesy rozwojowe; marzenia senne - twórczy charakter, ekspresja nieświadomości, harmonia między tym, co świadome i nieświadome

• podejście ewolucyjne - funkcja adaptacyjna

• teoria symulacji zagrożenia - Antti Revonsuo

• negatywnych emocji jest więcej niż pozytywnych

• trening, nawet jeśli nie pamiętamy

• marzenia senne - charakter halucynacyjny

• podejście poznawcze - teoria C. Halla i D. Foulkesa

• ciągłość procesów psychicznych (statystycznie)

• sny - nie tylko doświadczenia wzrokowe, ale też sporo słuchowych, węchowych etc.

• „dziwne przeskoki” - na jawie też tak jest, więc różnica raczej ilościowa niż jakościowa

• funkcje marzeń sennych - nie są dobrze udokumentowane

• więcej REM po intensywnej nauce

• u dzieci z upośledzeniem - REM jest krótsza

• deprywacja snu bardzo negatywnie wpływa na uczenie się

• całkiem sporo się ruszamy we śnie

• trudno jest człowieka obudzić

• MARZENIA SENNE jako:

• 1, 2 - Freud:

• mechanizm chroniący sen

• zaspokojenie nieświadomych pragnień

• 3, 4 - Jung:

• kompensacja

• mechanizm rozwoju osobowego

• 5, 6 - niejednoznaczne wyniki:

• rozwiązywanie problemów

• regulator nastroju

• 7 - Antti Revonsuo:

• symulacja sytuacji zagrażających

• 8 - możliwe, że coś w tym jest („Dotknięcie ręki” Zanussiego); profesjonalnym muzykom częściej śnią się inspiracje muzyczne:

• inspiracja twórczej aktywności

• 9 - REM związane z późniejszym funkcjonowaniem procesów poznawczych:

• proces pamięciowy

WARSZTAT II

WARSZTAT III

• badanie marzeń sennych

• podejście ilościowe - stosowane w badaniach naukowych

• pierwszy pomysł Halla - diagnozowanie osobowości (ale nie wyszło)

• następcy od tego odeszli, skupili się na ilości

• chociaż możliwe jest wnioskowanie co nieco nt. schematów poznawczych

• różne teorie/różne podejście do marzeń sennych/różne wnioski

• 3 najważniejsze pytania: co badamy? jak badamy? dlaczego badamy?

• problem definiowania marzeń sennych

• marzenia senne

• to, co podczas snu (śnione)

• to, co ze snu pamiętamy (zapamiętane)

• to, co nam opowiada osoba badana (relacjonowane) [tylko do tego mamy dostęp, a niektóre rzeczy może przecież ukrywać]

• odmienny stan świadomości we śnie i w badaniu

• ograniczony dostęp do treści snu

• trudność przełożenia obrazów na kod językowy

• DREAM REPORT (opis snu)

• aspekty formalne:

• treść

• kolorystyka

• zapamiętywanie

• nastrój

• dziwaczność

• aspekty funkcjonalne:

• podejście do snów badanego (interpretacja/jej brak, wpływ na nastrój)

• wykorzystywanie snów w celu pomocy pacjentom/klientom (diagnoza, terapia)

• badanie - z ciekawości, poszerzenie wiedzy o człowieku, etc.

• kwestionariusze, skale (np. Likerta), dyferencjał semantyczny (np. jaki był sen: dobry/zły), samoopis - nie zawsze trafny, wywiad, rysunki (u dzieci albo studentów), dzienniki snów (badany zapisuje marzenia senne - badanie treści, zapamiętywania)

• 4 METODY ZBIERANIA OPISÓW - 2 SPOSOBY (zależne od celu badania):

• pochodzące od 1 osoby (seria snów)

• pochodzące od dużej grupy osób (zbiór snów) [grupy można podzielić przez wzgląd na wiek osób badanych lub treść snów]

• Badanie laboratoryjne

(+)	(-)
duża grupa, dużo snów sny od osób, które „nie śnią”	praco- i czasochłonne mało reprezentatywna grupa i treści [podzieleni badacze - niektórzy mówią, że są reprezentatywne; „domowe sny” - bardziej nasycone emocjami, głównie złymi] obawy, że „nic się nie ukryje” drogie, mało laboratoriów

• Dzienniki

(+)	(-)
dokumenty osobiste niepodatność na sugestię badaczy	trudność w znalezieniu osób badanych, które będą to systematycznie robić luki, pominięcia (poważne problemy; badany nie zawsze odnotowuje kiedy zapisał dany sen, trudności językowe)

• 2 rodzaje:

• prowadzone spontanicznie - osoba sama chce, spisuje, a jak się badacz dowie, że coś takiego ma to może poprosić o udostępnienie

• prowadzone na prośbę badacza - (szczegółowa instrukcja może zaburzyć opis)

• Relacja terapeutyczna

(+)	(-)
regularność opisów intymność relacji informacja zwrotna od terapeuty - chętniejsze opowiadanie snów w przyszłości przez pacjenta dostęp do treści biograficznych	niereprezentatywna grupa (pacjenci) różne szkoły = różne podejścia = różne interpretacje

• Badanie grupowe

(+)	(-)
poczucie bezpieczeństwa szybkie, tanie spora próba za jednym razem skuteczne anonimowe (tylko wiek i płeć) - brak wstydu - pełniejsze opisy obiektywne	grupa osób, które łatwo zebrać - brak możliwości generalizacji opisy mogą nie być dokładne odstęp między snem a badaniem może skutkować zniekształceniami

• nie badamy treści przy pomocy kwestionariuszy, tylko opisu!

• różnice płciowe w relacji marzeń sennych:

• u K dłuższe, rozbudowane opisy, u M krótsze

• metoda ilościowa

• metoda symboliczna

• metoda metaforyczna

• metoda tematyczna

WARSZTAT IV

• co badamy? jak badamy? po co badamy?

• ciekawość (fascynacja snami od zawsze)

• cel terapeutyczny (łatwiej opowiadać o snach niż o problemach)

• obszerna część naszego życia (a więc najpewniej ważna)

• badamy ilościowo, gdyż poszukujemy wzorców, badamy różne grupy

• 3 rodzaje spójności:

• względnie stałe, powtarzające się wątki

• spójność dla specyfiki grupy (np. płeć, wiek, studenci, czynniki kulturowe)

• ciągłość wątków z marzeń sennych i z jawy

• założenie analizy ilościowej

• problem - brak bezpośredniego dostępu do marzenia sennego (dowiadujemy się tylko na podstawie relacji)

• ALE: badania japońskie - pokazywali badanym figury i za pomocą obrazowania próbowali pokazać, że badani myślą o tym, co widzą (na podstawie aktywności mózgowej)

• inne badania - zwiastuny filmowe zastąpiły obrazy statyczne (pewna odpowiedniość się pojawiła) - być może pomoże to kiedyś w komunikacji z osobami w śpiączce, w zespole zamknięcia etc.

• Gallant - być może uda się dzięki jego metodzie obejrzeć marzenia senne; nie mamy wzorca w postaci obrazka jak w powyższych badaniach (ponownie kwestia relacji - czy to, o czym opowiada badany zgadza się z obrazem)

• Ogólna ocena metody:

(+)

(-)

poświęcenie dla nauki ;) można tworzyć własne kategorie dzienniki system sprawdza się w analizie założenie: obiektywizacja procesu badawczego możliwość porównania osób kategorie możemy formułować przez pryzmat celu badawczego uchwycenie wzorców, różnic indywidualnych przełożenie snów na liczby, unaukowienie procesu badawczego, umożliwienie analizy statystycznej, standaryzacja

trudności, niełatwa klasyfikacja czasochłonność niewyczerpujące kategorie skomplikowany system ograniczenia w ilości słów w opisie nieuwzględnienie poziomu wykształcenia, zasobu słownictwa etc. [różnice - osoby elokwentne, treściwe] niektóre kategorie oparte na teorii Freuda (teoretyczne; trudne do analizy) raczej do badania grup (chyba, że posłużymy się dziennikiem) za mało powiązań między kategoriami nigdy nie wiemy, kiedy badanemu śnił się dany sen problem: na ile możemy porównywać sny z wczoraj i z przed 5 lat

• korzystamy z opisów snów

• różnice w interpretacji, poziomie wykształcenia [w serii snów - brak znaczenia; w dużej grupie - różnice się gubią]

• nie wiadomo, czy opis jest krótki z powodu krótkiego snu, czy z powodu ograniczenia zdolności werbalnych

• dobrze wprowadzić kategorię „uwagi” w instrukcji, żeby ewentualne spostrzeżenia na jawie oddzielić od treści snów (są osoby, które opisują nie tylko treść snu, ale też skojarzenia, interpretacje etc.)

• wszystkie kategorie są NOMINALNE!

• kategorie:

• elementy otoczenia fizycznego:

• miejsca

• obiekty

• postacie

• interakcje społeczne:

• agresywne

• przyjazne

• seksualne

• działania

• efekty działań

• emocje

• elementy opisowe

• lęk kastracyjny

• fiksacje oralne

• kategorie teoretyczne - wychodzimy od teorii (zawsze problematyczne, bo niejednoznaczne), ale i tak przecież tworzymy kategorie na podstawie tego, co mamy w materiale

• kategorie empiryczne - wychodzimy od materiału, który mamy

• procedura - prośba o zapisywanie snów

• instrukcja - zaznaczyć, co nie powinno się znaleźć w opisie (np. skojarzenia); wiek i płeć; data snu i data raportu

• „Dokładnie opisz sen na tyle, na ile go pamiętasz (miejsce, postacie, interakcje, emocje)” [fajnie, jeśli opis jest w punktach]

• wymiary kartki: 5x8 cali

WARSZTAT V

WARSZTAT VI

• metodologia - trudności: (Domhoff)

• brak dostępu (chociaż to się zmienia - „obrazowanie” marzeń sennych)

• reprezentatywność

• czynniki fizjologiczne (niby korelacja z zapamiętywaniem, ale nic istotnego)

• postawa wobec marzeń sennych silnie koreluje z zapamiętywaniem!

• K lepiej zapamiętują marzenia senne

• K w ciąży lepiej pamiętają sny - hormony

• DR(F) - częstotliwość zapamiętywania snów

• większy stres - lepsza pamięć snów

• zapamiętywanie snów w zależności od cyklu miesięcznego

• 2 rodzaje reprezentatywności:

• osób (głównie studenci)

• snów

• czynniki osobowościowe nie mają większego znaczenia dla odpamiętywania

• problematyczna sprawa z zapamiętywaniem

• 4 czynniki (wyjaśniające w sumie 8% wariancji):

• 
  cechy osób (otwartość na doświadczenia, granice, absorpcja <przepuszczalność doświadczeń do wnętrza>) każde

• kreatywność wyjaśnia

• zachowania związane ze snem ok. 3%

• postawa wobec snów wariancji

• pamięć wzrokowa

• PŁEĆ

• śniąc w domu nie pamiętamy wybudzeń

• standaryzacja - arkusz do wypełniania

• problem - uczciwość opisu marzeń sennych

• sensowne porównanie - 100 opisów snów/próbę

• nie musi być dużo osób, musi być dużo opisów snów

• sny laboratoryjne a sny domowe - są różne, choć to raczej różnice ilościowe niż jakościowe

• laboratoryjne:

• wybudzanie

• opisywanie każdego snu

• domowe:

• pamiętanie emocjonalnych snów

• zazwyczaj pamiętanie jednego snu

• częściej budzący się w nocy lepiej pamiętają swoje sny (w fazie REM; płytko śpiące)

• 3 zasadnicze hipotezy dotyczące zapamiętywania marzeń sennych:

• hipoteza wyparcia - wyparcie usuwa poza zasięg świadomości popędy (niefalsyfikowana teoria)

• hipoteza wyrazistości (salience) - odpamiętywanie snów zależy od ich treści (wyraziste zapamiętujemy lepiej)

• hipoteza interferencji - bodźce po przebudzeniu zakłócają zapamiętywanie

• powyższe hipotezy są niewystarczające

• głębokość snu, cechy osobowości, postawa wobec marzeń sennych

• opisy snów są w miarę reprezentatywne

• problem - brak próby snów zapomnianych (nie wiadomo co badany zapomniał i na co zadziałały zakłócające bodźce)