REALIZM TEISTYCZNY A EDUKACJA <Gutek r.4>

1. Tomasz z Akwinu - twórca realizmu teistycznego.

Tomasz z Akwinu <1225- 1274>- twórca podstaw systemu filozoficznego zwanego REALIZMEM TEISTYCZNYM.

Korzeni możemy poszukiwać w SCHOLASTYCE- która stanowiła zbór doktryn filozoficznych formułowanych przez uczonych chrześcijańskich. W jej ramach na nowo odkrywano i studiowano dzieła klasyków greckich, w tym filozoficzne traktaty Arystotelesa.

Przedstawiciele tej scholastyki : Anzelm z Canterbury, Bernard z Clairvaux, Pierre Abelard, Albert Wielki i oczywiście Tomek z Akwinu. Dążyli oni do dokonania SYNTEZY greckiego REALIZMU, zwłaszcza w ujęciu arystotelesowskim, oraz doktryny CHRZEŚCIJAŃSKIEJ.

< łączenie rozumu i wiary>

Kościół w średniowieczu pełnił funkcję głównej instytucji edukacyjnej i przekazywal podstawy doktryny chrześcijańskiej, elementy wiary, tj. :

• Bóg jest wszechmocnym, doskonałym i osobowym bytem, który stworzył wszystko, co istnieje

• ludzie, posiadający niematerialną duszę i fizyczne ciało, zostali powołani na świat po to, by zaznać wiecznej szczęśliwosci. Obdarzeni intelektem i wolą, dysponują wolnością wyboru. Potomkowie Adama jednak, z piętnem grzechu pierworodnego są istotami „ułomnymi” duchowo.

• Bóg zesłał syna- Chrystusa, by odkupił ludzi poprzez swoją śmierć i zmartwychwstanie. Jezus ustanowił Kościół i jego misję udzielania łaski, aby pomóc ludziom w osiągnięciu zbawienia

Wyżej wymienione prawdy wiary chrześcijanskiej miały duży wpływ na kształtowanie średniowiecznego systemu nauczania, a i nadal kształtuje praktyki edukacyjne w społecznościach katolickich.

Scholastyczna filozofia i edukacja znalazła najpełniejszy wyraz w pismach Tomasza z Akwinu. Jego najważniejsze dzieło filozoficzne „ Summa theologiae” zawiera próbę łączenia filozofii Arystotelesa z doktryną chrześcijańską. Tomasz z Akwinu odwoływał się i do wiary i do rozumu, dążył do uzyskania odpowiedzi na pytania o chrześcijańską koncepcję Boga, o naturę wszechświata i o relację miedzy człowiekiem a Bogiem. Szukał sposobu pogodzenia racji wiary i rozumu. T.z.A. twierdził że WSZECHŚWIAT I ŻYCIE ZOSTAŁY STWORZONE PRZEZ BOGA- ISTOTĘ WYŻSZĄ, KTÓRA DOKONUJĄC AKTU STWORZENIA CZŁOWIEKA, WYPOSAŻYŁA GO Z NIEŚMIERTELNĄ DUSZĘ<podłoże ludzkiej samoświadomości i wolności> I CIAŁO FIZYCZNE<na ziemi ograniczone ramami czasowymi i przestrzennymi> CELEM LUDZKEIJ EGZYSTENCJI- UZYSKANIE DLA DUSZY MOŻŁIWOSCI WIECZNEGO OBCOWANIA Z BOGIEM W NIEBIE. Człowiem uznwany też, jak u Arystotelesa, za osobę racjonalną. Poznanie ludzkie początkowo ma charakter zmysłowy, a pełnie osiąga dzięki konceptualizacji, abstrahowaniu. Wymiar głębszy poznania osiągany jest gdy człowiek działa z łaską, udzieloną mu przez Boga, i gdy przyjmuje prawdy doktryny chrześcijańskiej. T. Zakłada też iż wszystkie wydarzenia, sytuacje są zamierzone, celowe.

2. Wpływ realizmu teistycznego na edukację.

Założenia realizmu z rodziału 3 obowiązują też przy realizmie teistycznym.

1. Filozoficzne i teologiczne podstawy tomizmu:

Tomizm- dominująca koncepcja filozoficzna obowiązująca w Kościele rzymskokalotilckim.

Tomizm- należy do nurtu realizmu teistycznego, uznawany z jego najważniejszy odłam

Tomiści akceptują metafizyczne i epistemologiczne założenia arystotelesowskiego realizmu naturalnego, jednocześnie przyjmują prawdy wiary chrześcijańskiej. Wprowadzają do swej filozofii element „nadprzyrodzoności”, a Bilblię traktują jako autorytatywne źródło prawdy objawionej przez Boga. Za cel człowieka uznają obcowanie z Bogiem, które oznacza najpełniejsze, ostateczne i najwyższe szczęście. Człowiek będąc zarazem panem samego siebie< wolna wola> decyduje o tym, czy będzie współuczestniczył w dziele swojego zbawienia.

Elementy tradycyjnego realizmu naturalnego i teologii chrześcijańskiej w tomizmie przenikają się. Rzeczywistość objaśniana w sposób dualistyczny- ma wymiar duchowy i materialny. Przenikani owych koncepcji stanowi stały motyw tomistycznej filozofii edukacji.

Neil McCluskey w „ Katolickiej koncepcji edukacji” rozpatruje teologiczne i filozoficzne podstawy edukacji katolickiej.

Wg niego teologiczne założenia edukacji katolickiej są następujace:

1. Bog obdarzy istoty ludzkie pierwiastkiem nadprzyrodzoności, dzięki któremu zdolne są one do połączenia się ze Stwórcą

2. popadając w grzech, ludzie utracili stan łaski

3. Jezus odkupił ludzi i w ten sposób przywrócił im łaskę Boga i przyżeczona życie pozadoczesne

4. Chrystus jest moralnym wzorem dla chrześcijan, którzy powinni starać się naśladować jego życie

5. jakt istnienia porządku nadprzyrodzonego, który uzupełnia porządek naturalny, nie umniejsza znaczenia rozumu i świata przyrody anie nie podważa naturalnych praw jednostki, rodziny i społeczeństwa

filozoficzne założenia edukacji katolickiej:

1. istnieje osobowy Bóg i można dowieść tego rozumowo

2. sensu istnienie człowieka należy szukać w nim samym

3. każda osoba jest obdarzona wolną wolą i rozumem

4. człowiek osiąga doskonałość, kiedy uda mu się poznać i posiąść prawdę piękno i dobro

5. ciało wiąże człowieka z naturą a dusza jest obietnicą przyszłych doświadczeń wykraczających poza materialny i doczesny świat

William Cunningham- powyższe połączenie nazywa „ nadnaturalizmem”; dowodzi że ludzie powinni kierować się wiarą i rozumem; kształcenie powinno opierać się na tym co wieczne i niezmienne

1. Tomizm a poznanie

Człowiek poznaje dzięki zmysłom. One bowiem pozwala nam na spostrzeganie. Umysł zaś posiada zdolnośc do konceptualizowania tego zmysłowego doświadczenia prze wyabstrahowanie i uporządkowanie właściwości, którymi charakteryzują si epoznawane obiekty. Pojęcia formułowane przez umysł są niematerialnymi konstruktami, którymi posługuje się nas racjonalny umysł; porządkując pojęcia możemu uogólniać, planować itd.

Najwyższą wg Tomasza< za Arystotelesem> z funkcji człowieka jest ROZUMOWANIE- czyli wykorzysywanie potencjału intelektualnego i umiejętności wnioskowania. Wszystko to pozwala człowiekowi na przekształcanie otoczenia. Ludzkie dążenie do przeobrażania środowiska, wzbogacania go o pierwiastek humanistyczny m najpełniejszy wyraz w twórczości, w sztuce, nauce i technice- dorobek intelektualny człowieka.

Tomasz: Choć na ziemi rozum jest najcenniejszą zdolnością, jaką człowiek rozporządza, to jednak uzyskiwane dzięki niemu szczęście jest niepełne i niedoskonałe. Doskonałego szczęścia zaznaje człowiek po śmierci ciała, keidy jednoczy się z Bogiem w wymiarze poznawczym i uczuciowym.

SZKOŁA: ma pobudzać rozwój intelektualny, ćwicząc rozumowanie. Szkoła katolicka kładzie nacisk na przekazywania wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i ścisłych, wiele uwagi poświeca się też rozwojowi fizycznemu, społecznemu i religijnemu.

Celem formalnej edukacji jest nauczanie PRZEDMIOTOW AKADEMICKICH.

Nauczyciele- eksperci w swoich dziedzinach mają przekazać wiedze uczniom

Uczniowie- wykorzystując intelektualne zdolności mają za zadanie zrozumiec i opanowac reguły, na których opiera się dany przedmiot, oraz nauczyć się jak się stosować

Natura ludzka dualistyczna- edukacja ma dwa dopełniające się cele: umożliwienie młodym rozwoju intelektualnego, ale też duchowego, poprzez udostępnianie wiedzy, ćwiczenia i zadania

2. Edukacja moralna- wpajanie wartości duchowych, by uformowac jednostkę na podobieństwo Jezusa; studia religijne i teologiczne- szkoła ma ułatwiać ich przyswajanie, zapewniając uczniowi odpowiednie środowisko oraz stwarzając okazję do uczestniczenia w praktykach religijnych, obrządkach. Edukacja moralne to proces wdrażania ucznia do praktykowania cnoty. Uczeń musi w swym otoczeniu odnajdywac wzorce wartości które uzna za godne naśladowania.

3. Tomistyczna koncepcja natury ludzkiej a program nauczania

Człowiek wg Tomasza z Akwinu to „ duch w świecie”, duch obleczony w ciało. Składając się z substancji duchowej i cielesnej żyjemy pomiędzy dwoma światami, a dusze przebywają na granicy nieba i ziemi.

DUSZA gwarantuje samoświadomość, wolną wolę

CIAŁO pozwala człowiekowi na wpisanie go w czas historyczny i miejsce w społeczeństwie-czyli kontekst czasowy w którym kocha, zdobywa wiedzę i dokonuje wyborów.

Niezbędną do funkcjonowania jest umiejętność posługiwania się systemem porozumiewania się- językiem.nie jest to wrodzone lecz trzeba się nauczyć. Szkoła jako instytucja społeczne ma pobudzać rozwój człowieka zachęcając go do porozumiewania się z innymi członkami społeczności i do uczestniczenia w jej życiu.

Tomiści nie zaprzeczają istnieniu różnic cywilizacyjnych, odrzucają je jednak, jako prawdy i wartości względne, i twierdzą ze to , co jest wspólne dla wszystkich ludzi i kultur , jest ważniejsze od tego co je dzieli. - ludzie obdarzeni taką sama naturą. - uniwersalne prawa i obowiązki człowieka.

Twierdzą oni że relatywistyczne teorie etyki, biorące pod uwagę względy kulturowe lub sytuacyjne, są swoista ucieczką przez wyzwaniami, jakie wiążą się z koniecznością sprostania uniwersalnym standardom moralnym i etycznym.

W programie nauczaia opartym na tomistycznej koncepcji człowieka obowiązuje HIERARCHIA wyznaczana stopniem ogólności.

Wyżej stoją dziedziny OGÓLNE, TRWAŁE, ABSTRAKCYJNE

Najniżej zaś stoją dziedziny SZCZEGÓŁOWE, KONKRETNE,PRZEMIJAJĄCE

(to jest zgodne ze słowami Kostkiewicz, kiedy komentowała aktualną strukturę studiów)

człowiek jest istotą duchowa, więc:

TEOLOGIA< STUDIOWANIE PISMA SWIETEGO I ZAGADNIENIA RELIGIJNE- zajmują wysokie stanowisko w hierarchii budującej program nauczania, gdyż przybliżają człowieka do ostatecznego celu- wieczna szczęśliwość i obcowanie z Bogiem.

Człowiek jest istotą rozumną, więc:

FILOZOFIA I LOGIKA- również istotne, ponieważ mają przygotować ucznia do dokonywania właściwych wyborów- kształtują przeto zdolności umysłowe

Człowiek jest istotą społeczną, więc:

WIEDZA I UMIEJĘTNOŚCI pomagające osiągnąć dobrobyt w życiu doczesnym. (wiedza z zakresu prawa, polityki, ekonomii, język- komunikacja)

4. relacja nauczyciel- uczeń wg koncepcji tomistycznej

tomistyczne rozróżnienie między WYCHOWANIEM a KSZTAŁCENIEM- procesy ze sobą powiązane, lecz wychowanie obszerniejsze od ksztalcenia.

Wychowanie jest wszechstronnym kształtowaniem człowieka, procesem trwającym całe życie. Jest obecne w wielu ludzkich aspektach- duchowym, moralnym, intelektualnym, społeczmym, politycznym, ekonomicznym itd. Bierze w nim udział wiele osób i instytucji, tj. rodzina, Kościół, społeczność.

Kształcenie- formalna edukacja, prowadzona przez nauczycieli, którzy odpowiedzialni sa za uczenie dzieci i młodzieży, przekazywanie im umiejętności w wyspecjalizowanej instytucji - szkole.

Niedocenianie tego rozróżnienia powoduje , że zakresy odpowiedzialności poszczególnych instytucji, kompetencji nauczycieli zaczynają się rozmywać

Rodzina powinna także brać odpowiedzialność za edukację dzieci, rodzice powinni odgrywać najważniejszą w wychowaniu rolę. Jest to rola nie formalna, polega na pielęgnowaniu w dzicku wartości istotnych dla jego rozwoju moralnego, religijnego i intelektualnego. Wpajając te wartości rodzice wspomagają szkolną edukacje formalną. Szkoła zatem jawi się jako niesamodzielna w wywiązywaniu się z zadań edukacyjnych, a jej skuteczność zależy od tego oczy inne instytucje np. rodzina, spełniają nalezycie swoje funkcje wychowawcze.

Nauczyciel w myśl tomistów, jest osobą dojrzałą, która dysponuje usystematyzowaną wiedzą i umiejętnościami w dziedzinie. Ma to wszystko przekazać uczniowi w sposób planowy. Język używany rzez nauczyciela jest narzędziem służącym do przekazu, zatem ważne sa duże umiejętności komunikacyjne (dobieranie słów, stylu wypowiedzi, odpowiednich przykładów)

Lekcja powinna zaczynać się od tego co uczeń już wie, a później prowadzić do utrwalania nowej wiedzy. Nauczanie nie powinno przeradzać się w realcją wyłącznie emocjonalną, polega ono bowiem przede wszystkim na przekazywaniu uczniowi wartościowej wiedzy i prawdy.

Dwa aspekty nauczania wyróżniane przez tomistów: wymiar KONTEMPLACYJNY- przejawia się tym że nauczyciel poświęca czas na studiowanie materiałów i przygotowanie lekcji. Dokonuje się to w zaciszu. Nauczyciel posiada gruntowną znajomość przedmiotu którego uczy

Wymiar AKTYWNY- nauczyciel jest istota aktywna, która angażuje się w pracę z uczniami; poza rozwijaniem ich intelektu powinien dbać o ich moralność i służyć jako wzorzec do naśladowania

Nauczyciel w szkole katolickiej powinien odznaczać się głęboką wiarą, postępować wg wskazań Ewangelii, uczestniczyć w tworzeniu wspólnoty wiernych; w ciągu roku szkolnego w szkole katolickiej przestrzega się porządku praktyk religijnych wyznaczonego przez kalendarz liturgiczny

STRESZCZENIE STRZESZCZENIA:

POŁĄCZENIE WIARY I ROZUMU- RELIGII I NAUKI- W SPÓJNĄ CAŁOŚĆ

---