AKTYWNOŚĆ RUCHOWA ADAPTACYJNA
KONSPEKT ZAJĘĆ
Temat: aktywność ruchowa w formie gier i zabaw jako sposób wspomagania insulinoterapii
Prowadzący: Przemysław Podrażka 2 rok Fizjoterapia, IIo, studia stacjonarne, UM w Lublinie
Miejsce zajęć: Sala gimnastyczna
Czas: 45 minut
Przyrządy, przybory: woreczki, piłki, pachołki, ławeczki
Charakterystyka grupy: 8-10 osób w wieku 10- 12 lat, cukrzyca dosyć dobrze wyrównana
Cukrzyca typu 1 (łac. diabetes mellitus typi 1), nazywana też cukrzycą insulinozależną jest jedną z etiopatogenetycznych postaci cukrzycy. U jej podłoża leży przewlekły, autoimmunologiczny proces chorobowy prowadzący do powolnego zniszczenia, produkujących insulinę, komórek β wysp trzustkowych i w następstwie tego do utraty zdolności jej wydzielania.
Pełno objawowa cukrzyca typu 1, jeśli nie jest leczona za pomocą iniekcji insuliny, jest chorobą śmiertelną. Kompleksowe i skuteczne leczenie chorych pozwala wielu z nich na osiągnięcie długości życia zbliżonej do większości osób bez cukrzycy. Alternatywą dla leczenia za pomocą stałego uzupełniania niedoboru insuliny może w przyszłości stać się zastosowanie transplantacji trzustki, bądź wysp trzustkowych.
Przestarzała, nieużywana obecnie nazwa cukrzycy typu 1 to cukrzyca młodzieńcza.
Epidemiologia:
Cukrzyca typu 1 stanowi ok. 10% wszystkich przypadków zachorowań na cukrzycę. Najczęściej dotyczy dzieci, młodzieży i osób przed 30. Rokiem życia, (w 85-90%), chociaż w 10-15% może wystąpić u osób powyżej 30. roku życia. Początek choroby ma najczęściej miejsce między 12-15. rokiem życia.
Patofizjologia:
Zjawiska etiopatogenetyczne zachodzące chronologicznie w historii naturalnej cukrzycy typu 1 można podzielić na 3 fazy:
Autoimmunizacja - powstawanie autoprzeciwciał
Autoagresja - niszczenie komórek β wysp trzustkowych
Klinicznie jawna cukrzyca typu 1
Jedynie komórki B (β) znajdujące się w wyspach trzustkowych (wyspach Langerhansa) mają zdolność do produkcji insuliny. Ich uszkodzenie przez proces autoimmunologiczny prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. Insulina jest głównym hormonem, który jest niezbędny do prawidłowego metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek.
Gdy insulina nie działa na komórki, dochodzi do sytuacji, którą można nazwać "głodem w obfitości". We krwi jest zbyt wysokie stężenie glukozy, (hiperglikemia), ale niepobudzone insuliną komórki nie pobierają jej wydajnie. Ponieważ wątroba otrzymuje od organizmu informację, że komórki nie dostają należnej im dawki glukozy, uwalnia do krwi zmagazynowaną glukozę. Stężenie glukozy rośnie dalej. Brak insuliny wzmaga też przekształcanie aminokwasów w glukozę. Komórki, nie mogąc korzystać z energii zawartej w glukozie, przestawiają się na alternatywne źródła energii - zaczynają intensywnie rozkładać białka i tłuszcze. W wyniku rozpadu tłuszczów powstają ciała ketonowe. Dochodzi do zakwaszenia krwi (kwasica ketonowa). Całkowity brak insuliny prowadzi do ciężkich zaburzeń metabolicznych pod postacią kwasicy ketonowej i śpiączki ketonowej. Nieleczone to zaburzenie prawie zawsze kończy się śmiercią.
Objawy:
Objawy choroby to:
W moczu pojawia się glukoza (glukozuria) i ciała ketonowe
Senność i zmęczenie
Rozmyte widzenie
Silne pragnienie, silny głód (polidypsja)
Częste oddawanie moczu (poliuria, inaczej częstomocz)
Utrata wagi
Nudności
Oddech może nabrać zapachu acetonu
Leczenie:
W celu zapobieżenia tym powikłaniom konieczne jest wprowadzenie leczenia substytucyjnego insuliną, podawaną do organizmu z zewnątrz. To leczenie konieczne jest do końca życia. Insulinę podaje się podskórnie, za pomocą strzykawek, penów insulinowych lub pompy insulinowej. Aby jak najlepiej naśladować wydzielanie insuliny przez trzustkę, stosuje się różne rodzaje preparatów insuliny, o różnym tempie uwalniania do krwi. Większość preparatów insuliny wytwarza się w organizmach modyfikowanych genetycznie -drożdżach i bakteriach Escherichia coli.
Zapotrzebowanie na insulinę zależy od bardzo wielu czynników i zmienia się w krótkim czasie. Pacjenci z cukrzycą typu 1 narażeni są na występowanie incydentów hipoglikemicznych.
Wysiłek fizyczny jest uznanym i znaczącym elementem leczenia każdego pacjenta z cukrzycą, ma także udowodnione działanie zapobiegające rozwojowi cukrzycy u osób ze stanami przedcukrzycowymi oraz zagrożonych tą chorobą. Do grona osób szczególnie zagrożonych cukrzycą zalicza się m.in. chorych na nadciśnienie, chorobę niedokrwienną serca, osoby z wysokimi poziomami cholesterolu oraz z nadwagą i otyłe. Chorzy na cukrzycę powinni wybierać te formy aktywności fizycznej, które są przez nich dobrze tolerowane, nie powodują zagrożenia dla zdrowia i sprawiają przyjemność. Lekarze i fizjoterapeuci polecają: spacer, marsz, jazdę rowerem, pływanie, gimnastykę, łyżwiarstwo, a także gry ruchowe, np. badminton, siatkówka.
Dla osób starszych z cukrzycą typu 2 i otyłych oraz dla wszystkich chorych leczonych insuliną Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca 30-minutowy spacer 5 razy w tygodniu. Nie poleca się natomiast wysiłków statycznych oraz obciążających jedynie mięśnie górnej części ciała (wioślarstwo, boks, kulturystyka). Korzystne działanie wysiłku fizycznego na organizm przejawia się w różnoraki sposób. Pod wpływem treningu poprawia się sprawność i siła mięśni, kondycja ogólna, przemiana materii, a także samopoczucie. Jest to spowodowane przyśpieszeniem przepływu krwi w organizmie, lepszym dotlenieniem narządów, a także skomplikowanymi zmianami stężeń różnych hormonów i ich ogólnoustrojowym działaniem. Innym bardzo istotnym skutkiem pracy fizycznej mięśni jest wzrost wrażliwości organizmu na insulinę i obniżenie poziomu cukru we krwi, co jest zjawiskiem pożądanym u osób z cukrzycą.
KIEDY NALEŻY ZACHOWAĆ SZCZEGÓLNĄ OSTROŻNOŚĆ PRZED PODJĘCIEM TRENINGU FIZYCZNEGO?
Intensywny wysiłek fizyczny jest przeciwwskazany, gdy stężenie glukozy we krwi przekracza 250-300 mg/dl, nawet, jeśli pacjent czuje się dobrze. Zwykła aktywność fizyczna nie jest wtedy groźna i obserwuje się obniżanie poziomu glikemii (uwaga pacjenci z cukrzycą typu 1 - w takich sytuacjach należy skonsultować się z lekarzem, bowiem istnieje zagrożenie kwasicą ketonową!). Przed rozpoczęciem treningu należy oznaczyć cukier we krwi i postępować w zależności od uzyskanego wyniku. Zachowanie pacjenta powinno zależeć od conajmniej dwóch rzeczy: wyjściowej glikemii oraz długości i intensywności planowanego wysiłku.
WPŁYW NA GLIKEMIĘ
Najczęściej występującym u chorych na cukrzycę powikłaniem wysiłku fizycznego jest hipoglikemia, tzn. obniżenie stężenia cukru we krwi (zwykle 60-50 mg/dl) poniżej wartości prawidłowych. Incydenty hipoglikemii mogą występować po wysiłkach intensywnych i długotrwałych. Wykazano, że podczas intensywnego i krótkotrwałego wysiłku obserwuje się osłabienie działania insuliny i wzrost produkcji substancji energetycznych (glukozy z zapasów zgromadzonych w wątrobie i mięśniach, wolnych kwasów tłuszczowych), czego przyczyną jest zwiększone wydzielanie hormonów podwyższających stężenie glukozy. Dlatego w czasie takiego wysiłku może wystąpić przejściowe podwyższenie stężenia glukozy we krwi. Przy intensywnym treningu, niedoborze tlenu, praca mięśniowa odbywa się dzięki przemianom beztlenowym, anaerobowym. Organizm zaciąga dług tlenowy, którego efektem jest wydzielanie kwasu mlekowego. Utrudnione odprowadzanie produktów przemiany materii, wynikające z niedostatecznej pracy układu krążenia i oddechowego, prowadzi do zaburzeń czynnościowych utrudniających bądź nawet uniemożliwiających dalszy wysiłek. Jeśli nie dostarczymy organizmowi odpowiedniej ilości pokarmu, może dojść do ciężkiej hipoglikemii. W zmęczeniu o charakterze umiarkowanym następuje pełna wymiana substancji odżywczych i metabolitów, które są usuwane i nie gromadzą się w organizmie. Przy dobrze dostosowanym dawkowaniu posiłków rzadko występują hipoglikemie i mają one przeważnie łagodny charakter. Przy wydłużeniu czasu wysiłku, np. długotrwałym marszu w górach, zwiększa się zapotrzebowanie na substancje odżywcze i tlen. Zmęczenie w tym przypadku może spowodować hipoglikemię, a w konsekwencji doprowadzić do zaburzeń koordynacji ruchu, a nawet utraty przytomności. W takich sytuacjach niezbędna jest częsta kontrola glikemii i dostosowywanie leczenia do aktualnego poziomu cukru we krwi. Wypoczynek po wysiłku polega na „spłacaniu zadłużenia tlenowego”, obniżaniu temperatury organizmu i odbudowywaniu zapasów energetycznych.
Wtedy mogą pojawić się tzw. późne hipoglikemie, wynikające z niedostatecznego uzupełnienia brakujących zapasów.
Reasumując, czynne spędzanie czasu wolnego ma bezpośredni wpływ nie tylko na prawidłowe funkcjonowanie aparatu ruchowego, ale również korzystnie modyfikuje funkcje wszystkich układów i narządów, a poprzez obniżanie stężenia glukozy we krwi poprawia wyrównanie cukrzycy. Trzeba tylko nauczyć się umiejętnie korzystać z wybranego sportu.
Część |
Tok |
Cele |
Treść- przebieg zajęć |
Dozowanie (czas/ilość powtórzeń) |
Uwagi organizacyjno-metodyczne |
Część I wstępna
|
Czynności organizacyjno porządkowe
Rozgrzewka |
Zdyscyplinowanie grupy i skoncentrowanie uwagi |
Zbiórka, przywitanie, sprawdzenie obecności, podanie tematu zajęć Kontrolny pomiar glikemii
W marszu po okręgu:
1. Naprzemienny wznos kkg przodem (wymachy kkg)
2. Naprzemienne krążenie w stawach ramiennych najpierw w przód a następnie w tył (kkg proste w stawach łokciowych)
3. Kkg zgięte w st. łokciowych i odwiedzione do 90 stopni w stawach ramiennych Ruch: odwiedzenie horyzontalne z pogłębieniem ruchu. Powrót do PW.
4. W czasie marszu na sygnał ćwiczący wykonują skłon z jednoczesnym sięganiem dłonią do podłogi (prawą ręką po prawej stronie a lewa po lewej)
5. W marszu na sygnał prowadzącego ćwiczący wykonują, na: 1) RR w górę 2) RR na kark 3) RR w górę 4) powrót do PW.
6. Lekki trucht z wysokim unoszeniem kolan (skip A)
7. To samo z uderzaniem piętami o pośladki (skip C)
8. Grupa staje bokiem do kierunku marszu twarzą do wnętrza koła, porusza się krokiem dostawnym po okręgu z jednoczesnymi wymachami kkg bokiem.
9. PW: jak wyżej, osoby ćwiczące skierowane plecami do wnętrza koła, reszta ćw. pozostaje bez zmiany. |
5'
1'
1'
1'
Po 10 x
8 x
1'
1'
2'
2' |
|
II Część Główna |
Kontrola grupy
Kontrola poziomu cukru |
Podniesienie poziomu wytrenowania organizmu, stopnia tolerancji na podawaną insulinę, osiągnięcie istotnego zmniejszenia dziennej dawki insuliny, unormowanie wyników dobowej glikemii
Kontrola samopoczucia, pomiar glikemii |
1.Gra w piłkę chińską: Podzielić grupę na 2 drużyny, wszyscy zawodnicy przez cały czas znajdują się w podporze tyłem. Dozwolone jest uderzanie piłki każdą częścią ciała z wyjątkiem rąk, bramki broni zawodnik najbliżej się niej znajdujący. Mecz trwa 2x 4 minut
Kontrola glikemii, w razie potrzeby uzupełnienie cukru
2. Zabawa w zbijaka: Wyznaczamy 2 drużyny, zawodnicy znajdują się na swoich połowach, nie mogą ich opuszczać. Zadaniem jest trafienie przeciwnika piłką, za które drużyna otrzymuje punkt, zabawa trwa do momentu zdobycia przez jedną z drużyn 10 punktów
3. Wyścigi rzędów: 2 drużyny, stają na linii startu, zawodnicy startują pojedynczo: Bieg, slalomem z kozłowaniem piłki koszykowej( kozłować ręką dalszą od pachołka), następnie, zawodnik chwyta piłkę i przeskakuje bokiem, ze złączonymi nogami, przez ławeczkę, dobiega do słupka, okrąża go i wraca na linię startu kozłując piłkę, następny zawodnik może ruszyć po przekazaniu piłki przez poprzedniego
4. Wyścigi taczek: Zespoły ustawione w parach na linii startu, na sygnał jeden ćwiczący opiera się rękami o podłogę, drugi chwyta go za kostki, tak zbudowana taczka pokonuje trasę do półmetka, gdzie ćwiczący zamieniają się rolami, i wracają na linie startu. Druga para może wystartować, gdy poprzednicy przekroczą linię mety
5.Wyścigi kretów: 2 zespoły, dzieci ustawione w rzędach jedno za drugim, w szerokim rozkroku. Na sygnał start, osoba z końca rzędu przechodzi pod nogami swojej drużyny i staje na początku rzędu. Gdy wszyscy zawodnicy przejdą ostatni staje na swoim miejscu podnosi ręce i woła `gotowe'. Szybsza drużyna zdobywa punkt.
6. Berek: Jedna osoba, ganiająca pozostałe ma za zadanie, łapać pozostałych uczestników, gdy kogoś dotknie, następuje zmiana ról i osoba dotknięta zostaje berkiem.
Kontrola grupy, kontrola glikemii.
7. W ganianego: Podobnie jak poprzednio, z ta różnicą, że osoba złapana staję w rozkroku. Uciekać może znowu, gdy ktoś z współćwiczących przejdzie jej pomiędzy nogami |
10'
10'
10'
5'
5'
3'
5' |
Boisko o wymiarach 8x5m, 2 bramki hokejowe, 1 piłka
Pytamy uczestników o samopoczucie, kontrola glikemii
Potrzebne: pachołki, piłki, ławki
Mniej zaawansowani uczestnicy mogą chwytać partnera za uda, sprawniejsi za kostki
Należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo i spokojne wykonywanie zadania
Osoba, która właśnie została berkiem, nie może łapać poprzedniego berka
Wykonujemy pomiary, pytamy o samopoczucie, chwila na uzupełnienie cukru
Po kilku złapanych osobach, należy zmienić berka
|
III Część Końcowa |
Ćwiczenia relaksujące, oddechowe, uspokajające
Kontrola grupy |
Uspokojenie oddechu
Czynności porządkowe, omówienie zajęć |
1. PW. Stanie, kkg wzdłuż ciała. Ruch: kkg w górę- wdech, powrót do PW- wydech.
2. Pw.: Leżenie tyłem, kkg wzdłuż ciała. Ruch: kkg za głowę- wdech, powrót- wydech.
3. Minutka: PW.: Leżenie tyłem, kkg wzdłuż ciała, wykonywać głębokie spokojne oddechy odliczając w myślach 60 sekund.
Kontrola glikemii |
X 5
X 5 |
Kontrola glikemii, zapisanie wyników pomiaru |
9