INSTRUKCJA OBSŁUGI

SZTAPLARKA Z SILNIKIEM NA GAZ PROPAN - BUTAN

Ze względu na szkodliwość wydzielanych spalin wózki jezdne napędzane silnikami spalinowymi nie mogą być używane w pomieszczeniach zamkniętych. W celu rozwiązania tego problemu zastąpiono silnik z zapłonem samoczynnym, silnikiem na zapłon iskrowy, dostosowanym do zasilania go gazem propan-butan z butli. Spaliny gazu propan-butan zawierają tylko nieznaczne ilości szkodliwych substancji, dlatego też wózki tego rodzaju mogą bez ograniczeń pracować w halach produkcyjnych, magazynach itp. Praca silnika zasilanego gazem odbywa się według zasady pracy silnika 4-suwowego z zapłonem iskrowym, jednak koszt jego eksploatacji jest znacznie niższy.

Gaz propan-butan oznacza mieszaninę gazowych węglowodorów, głównie propanu i butanu w postaci skroplonej. Na wolnym powietrzu w temperaturze pokojowej mieszanina ta jest gazem. W naczyniu zamkniętym pod odpowiednim ciśnieniem utrzymuje się w postaci skroplonej. Zależnie od temperatury dobiera się proporcje propanu i butanu w okresie zimy i lata. Rozróżnia się zatem gaz zimowy i letni.

Gaz do napełniania butli do wózków jezdnych musi spełniać wymagania Polskich Norm.

Własności fizykochemiczne tego gazu są następujące:

Jest gazem bezbarwnym, charakteryzuje się bardzo słabą wonią benzyny, co powoduje, że jest trudno wykrywalny. Nie jest gazem trującym, ale wykazuje działanie narkotyczne, którego objawami są: wymioty, ślinotok, zwężenie źrenic, ból głowy, głęboka senność, a nawet utrata przytomności.

Gaz propan-butan w fazie gazowej jest prawie dwukrotnie (1,9) cięższy od powietrza i dlatego spływa do najniższych miejsc podobnie jak woda. Z tego powodu butli z gazem nie wolno przechowywać w pomieszczeniach poniżej terenu lub podpiwniczonych. Butle z gazem nie mogą być narażone na działanie mrozu, ponieważ ustaje parowanie. Gaz propan-butan jest łatwopalny. Temperatura zapłonu propanu-butanu wynosi 80°C, a jego poszczególnych składników: propanu 95,5°C i butanu 60°C. Dlatego też gaz propan-butan zalicza się do I klasy niebezpieczeństwa

pożarowego. Gaz propan-butan zmieszany z powietrzem w proporcjach 19% stanowi mieszankę wybuchową. Sam zaś gaz jest nie wybuchowy. Przy otwarciu zaworu z butli gaz uchodzi z sykiem na zewnątrz i ulatnia się w postaci białej szybko zanikającej mgły. Przemianie fazy ciekłej w gazową towarzyszy intensywne

pobieranie ciepła, co powoduje obniżenie temperatury butli i może powodować nawet odmrożenie rąk.

Butle na gaz propan-butan i ich magazynowanie

Butle służą do gromadzenia gazu propan-butan. Wykonane są ze stali i mogą pracować przy maksymalnym ciśnieniu roboczym 1,6 MPa (16 at.). Powyżej 3 MPa (30 at.) butla się odkształca, a przy ciśnieniu powyżej 5 MPa (50 at.) ulega rozerwaniu. Ze względów eksploatacyjnych butle na gaz propan-butan stosowane w wózkach jezdnych pracują w pozycji poziomej.

Różnica w pracy butli polega na tym, że butle "normalne" (turystyczne, domowe,

przemysłowe) wykorzystują gaz w postaci lotnej, podczas gdy silnik zasysa gaz z butli w postaci płynnej (ciecz). Zasysanie fazy gazowej powoduje bowiem pracę nierówną i wybuchy spalin z rury wydechowej. Z tych względów nie wolno do wózków jezdnych stosować butli domowych.

W sprzedaży znajdują się butle różnych producentów krajowych. Każda z nich zawiera 11 kg gazu o pojemności 27 dcm³ .

Na każdej butli musi być umocowana na trwałe tabliczka znamionowa z następującymi danymi:

1. Nazwa lub znak wytwórcy butli.

2. Numer fabryczny butli.

3. Pojemność w litrach.

4. Ciśnienie próbne w MPa.

5. Nazwa gazu (propan-butan techniczny).

6. Miesiąc i rok ostatniej kontroli butli, oraz rok następnej kontroli butli.

7. Tara butli w kg i ciężar dopuszczalny gazu znajdującego się w butli.

Butle podlegają okresowej kontroli Urzędu Dozoru Technicznego (UDT). Czasokres kontroli wynosi 5 lat. Napełniona butla powinna zawierać ilość gazu określoną na tabliczce znamionowej oraz wykazywać całkowitą i absolutną szczelność. Butle w czasie transportu i magazynowania powinny mieć nałożone na zawór nakrętkę

zaślepiającą i kołpak lub pierścień ochronny.

Ze względu na znaczną rozszerzalność cieplną, każda butla przeznaczona jest tylko na określoną ilość gazu, tj. nie przekraczająca 85 + 90% jej pojemności.

Ilość ta podana w kg jest wybita na płaszczu butli jako waga gazu netto. Pozostałą pojemność wypełnia poduszka gazowa. Brak poduszki gazowej powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia w butli mogący powodować jej rozerwanie.

Butle nie mogą znajdować się w pomieszczeniu o temperaturze powyżej +35⁰C,

ponieważ wzrost temperatury o 1°C powoduje wzrost ciśnienia gazu w butli o 0,8 MPa (8 at.). Stan taki jest bardzo niebezpieczny, gdyż może powodować pęknięcie butli. Wydostający się wówczas propan-butan w połączeniu z powietrzem tworzy mieszankę wybuchową i nawet najmniejsze źródło ognia powoduje wybuch przestrzenny i pożar.

Zapasowe butle należy przechowywać w pomieszczeniu zaciemnionym z bardzo dobrą wentylacją. Zaleca się stosować odpowiednią instalację sygnalizującą obecność propanu-butanu. Wysokość pomieszczenia powinna wynosić min. 2,3 m. Butle pełne i puste powinny być oddzielone. Wokół pomieszczenia muszą być umieszczone znaki ostrzegawcze. Butle należy chronić przed uderzeniami, przewróceniem oraz wszelkimi źródłami ciepła.

Zasada działania instalacji gazowej i silnika w wózkach jezdnych

W kraju eksploatowanych jest kilka rodzajów wózków na gaz propan-butan.

Gaz płynny propan-butan magazynowany jest w butli. Po odkręceniu zaworu odcinającego na butli, gaz wypływa w fazie ciekłej przewodem elastycznym i przewodem miedzianym do zaworu elektromagnetycznego. Z chwilą włączenia układu zapłonowego silnika następuje otwarcie zaworu elektromagnetycznego i gaz dopływa do reduktora. W dwustopniowym reduktorze gaz odparowuje pobierając ciepło z układu chłodzenia silnika. Reduktor połączony jest z kolektorem ssącym

przewodem podciśnieniowym. Gaz wypływa z reduktora tylko wtedy, gdy w przewodzie występuje podciśnienie. Przy niesprawnym silniku, a więc przy braku podciśnienia w kolektorze ssącym mimo otwartego zaworu elektromagnetycznego, przy prawidłowo działającym reduktorze, nie ma możliwości przepływu gazu do mieszalnika.

W skład instalacji gazowej ponadto wchodzi:

1. Zawór elektromagnetyczny do odcinania dopływu cieczy, działający po przekręceniu kluczyka w stacyjce. W zaworze znajduje się wkład filtru paliwa propan-butan, który należy wymieniać średnio co 150 + 200 godzin pracy

2. Reduktor ciśnienia gazu podgrzewany obiegiem gorącej wody chłodzącej silnik. W reduktorze znajduje się korek do spuszczania zanieczyszczeń.

3. Mieszalnik podłączony bezpośrednio z reduktorem ciśnienia, mający za zadanie optymalne zmieszanie gazu z powietrzem. Na mieszalniku znajduje się śruba nastawcza do przepustnicy, którą ustawia się wolne obroty silnika.

Podstawowym warunkiem prawidłowej eksploatacji wózka jest:

1. Zapoznać się z instrukcją obsługi przed rozpoczęciem użytkowania.

2. Każdy nowy wózek musi obowiązkowo przejść dwie obsługi tj.

1. Po 50 godzinach pracy.

2. Po 250 godzinach pracy.

3. Wózka nie wolno obciążać ponad wartość maksymalną ładunku podaną na tabliczce znamionowej.

4. Wózek jest przeznaczony do pracy na nawierzchniach twardych i utwardzonych.

5. Przed każdym uruchomieniem wózka należy sprawdzić:

1. Prawidłowość ciśnienia w ogumieniu.

2. Ilość oleju w misce olejowej silnika.

3. Ilość oleju w zbiorniku instalacji hydraulicznej.

6. Normalna temperatura pracy silnika wynosi 80 + 95°C.

7. W celu prawidłowej eksploatacji wózka powinien być on wyposażony w sprawnie działające:

1. Urządzenia zabezpieczające w układzie hydraulicznym i elektrycznym.

2. Urządzenia sygnalizacyjne, ostrzegawcze i kontrolne.

3. Urządzenia oświetleniowe wózka (stop, mijania, pozycyjne).

8. Systematycznie przeprowadzać obsługę techniczną instalacji tj.:

1. Co trzecią wymianę butli należy opróżnić reduktor z kondensatu odkręcając korek.

2. Raz na 2 miesiące oczyścić filtr gazu.

3. Raz na miesiąc należy dokonać oględzin instalacji gazowej i przeprowadzić kontrolę szczelności.

4. W przypadku pogorszenia się stanu jakości przewodów elastycznych należy wymienić je na nowe.

Zasady bezpiecznej obsługi wózków

1. Operator wózka widłowego zasilanego gazem propan-butan musi mieć:

1. Świadectwo ukończenia kursu dla wózków jezdnych i imienne zezwolenie od zakładu pracy na kierowanie wózkami na gaz propan-butan.

2. Odpowiednie zaświadczenie lekarskie.

2. Codziennie należy sprawdzać pewność zamocowania butli na ramie wózka.

3. Przy podłączaniu butli należy używać rękawice ochronne.

4. Butle należy wymieniać poza halą - na wolnym powietrzu.

5. Zabrania się palenia tytoniu i rzucania niedopałków w pobliżu wózka.

6. Zabrania się używania otwartego płomienia w pobliżu wózka.

7. Po wymianie butli należy sprawdzić szczelność. W przypadku stwierdzenia jakiejkolwiek nieszczelności w instalacji gazowej wózka należy natychmiast zakręcić zawór butli.

8. W przypadku dłuższego postoju wózka (np. koniec zmiany) należy przed wy- łączeniem zapłonu zakręcić zawór butli i "wypalić" gaz w instalacji.

9. Wszelkie prace obsługowe i remontowe przy instalacji gazowej wózka mogą wykonywać wyłącznie osoby przeszkolone i mające dodatkowe uprawnienia typu "E" w zakresie instalacji na gaz propan-butan.

10. Zabrania się dokonywania jakichkolwiek prób demontażu elementów butli lub podejmowania czynności naprawczych

11. Zabrania się eksploatacji wózków z uszkodzeniami mechanicznymi instalacji gazowej.

12. Zabrania się dokonywania jakichkolwiek napraw instalacji gazowej przy pracującym silniku.

13. Zabrania się lokalizacji nieszczelności butli przy pomocy otwartego ognia.

Specjalista ds. BHP

...............................

---