Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu

MICHAŁ NAROJEK

Podczas ostatniego posiedzenia w dniach 1-2 grudnia 2005 r. Rada UE (Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne) przyjęła „Strategię UE w zakresie zwalczania terroryzmu”. To dobry dokument. Dobiegająca końca Prezydencja Brytyjska może go bez wahania zaliczyć do swoich sukcesów.
Strategia wprowadza większy porządek w prowadzone i planowane prace. Określa podstawowe założenia i wskazuje, gdzie współdziałanie na poziomie europejskim może przynieść wartość dodaną.
Co równie istotne, Strategia ma wielką rolę komunikacyjną. Pozwala jasno przedstawić obywatelom UE i partnerom zagranicznym (państwom, organizacjom, społeczeństwom) w jaki sposób Europa chce walczyć ze zjawiskiem terroryzmu.

Treść

Naczelnym założeniem Strategii UE jest “Zwalczanie terroryzmu w skali globalnej z poszanowaniem praw człowieka i uczynienie Europy bezpieczniejszą oraz umożliwienie jej obywatelom korzystania z wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.”
(Strategic Commitment: To combat terrorism globally while respecting human rights, and make Europe safer, allowing its citizens to live in freedom, security and justice)
W związku z tym założeniem niezbędne jest podjęcie działań w czterech zakresach:

Zapobieganie - dotyczy powstrzymywania osób przed wstępowaniem w szeregi organizacji terrorystycznych i podejmowania/wspierania działalności o takim charakterze. Ma odnosić się do istotnych czynników i przyczyn radykalizacji i rekrutacji, zarówno w Europie jak i poza nią;

Ochrona - dotyczy maksymalnego zabezpieczenia obywateli i ważnych obiektów przed atakiem o charakterze terrorystycznym. Obejmie też wzmocnienie bezpieczeństwa granic, transportu i infrastruktury krytycznej;

Ściganie - będzie prowadzone zarówno w granicach UE jak i w wymiarze globalnym, obejmuje wszelkie działania wymierzone w terrorystów mające na celu rozbicie ich organizacji, pozbawienie możliwości działania (broń, fundusze, środki komunikacji etc.) oraz postawienie ich przed wymiarem sprawiedliwości;

Reagowanie - odnosi się do działań mających na celu skuteczne zarządzanie kryzysowe i minimalizację skutków zamachu, a także pomoc ofiarom.

Wartość dodana współpracy na poziomie europejskim obejmuje:

Wzmacnianie zdolności działania na szczeblu krajowym - polega na wykorzystaniu najlepszych praktyk, wymianie wiedzy i doświadczeń w celu doskonalenia systemów krajowych. Duże znaczenie w tym zakresie ma gromadzenie i analiza danych;

Umożliwienie współpracy europejskiej - polega przede wszystkim na bezpiecznej wymianie informacji pomiędzy państwami członkowskimi, rozwijaniu mechanizmów umożliwiających współpracę policji, organów wymiaru sprawiedliwości (jeżeli to konieczne, w formie rozwiązań legislacyjnych);

Rozwijanie wspólnej zdolności działania - obejmuje wspólne rozumienie (ocenę) zagrożenia i reakcję polityczną, a także optymalne wykorzystanie organów UE takich jak Europol, Eurojust, Frontex, MIC (Monitoring and Information Centre) i SitCen (Joint EU Situation Centre);

Promocja międzynarodowego partnerstwa - dotyczy szerokiej współpracy z podmiotami poza UE, w szczególności z ONZ i „kluczowymi” państwami trzecimi w celu pogłębiania międzynarodowego konsensusu i współpracy w zwalczaniu terroryzmu.

Postęp prac będzie monitorowany raz podczas każdej prezydencji (co 6 miesięcy). Strategia zostanie uzupełniona Planem Działania (Action Plan), co pozwoli na obserwację postępów przez Coreper (w tym wypadku Coreper II - przyp. MN).
Stosowne raporty będzie przygotowywał Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu wspólnie z Komisją.

Ocena

Dokument ma charakter ogólny, co odpowiada specyfice wszelkich opracowań o charakterze strategicznym. Wysoka ocena należy mu się za przejrzystą strukturę, która pozwoli usystematyzować dalsze prace na forum UE. Dokument tego typu był potrzebny - dobrze się stało, że to właśnie podczas brytyjskiego przewodnictwa Rada go zaakceptowała. Zjednoczone Królestwo ma spore doświadczenie w walce z terroryzmem - swoje doświadczenia i wiedzę przeniosło na strategię o wymiarze europejskim.
Ponownie trzeba podkreślić znaczenie Strategii jako narzędzia komunikacji. Pozwoli ona bowiem przedstawić mieszkańcom naszego kontynentu zasady walki prowadzonej przeciwko terroryzmowi. Wskazuje, gdzie współpraca państw członkowskich może przynieść największe korzyści. Jest też jasnym sygnałem dla partnerów zagranicznych jakich działań i postaw mogą oczekiwać.
Polska aktywnie uczestniczyła w pracach nad projektem. Uwagi i sugestie prezentowane przez nasz kraj (opracowane w Departamencie Współpracy Międzynarodowej MSWiA oraz MSZ) uwzględniono w ostatecznej wersji dokumentu.
Jak zaznaczono wcześniej, dopełnieniem Strategii będzie Plan Działania, nad którym trwają obecnie prace.

Wypełnienie założeń Strategii i wykonanie Planu Działania w dużym stopniu zależeć będzie od woli państw członkowskich. To ich determinacja i zaangażowanie w walkę z terroryzmem będzie podstawowym czynnikiem, który przesądzi o tym, czy Strategia nie stanie się kolejnym górnolotnym, ale martwym dokumentem.
Dotychczasowe osiągnięcia i podjęte wysiłki - zarówno państw jak i gremiów ponadnarodowych - pozwalają na umiarkowany optymizm. Strategia wyznacza kierunki i zasady dalszych prac, pozwala 25 państwom na działania spójniejsze i bardziej skoordynowane. Porządkuje prowadzone prace i umożliwia ocenę dokonanych postępów.
Choć trudno wskazać „twardy” sposób wymuszania działania na państwach członkowskich, to istniejące mechanizmy skutecznie je do tego mobilizują. Nie zapominajmy, że Strategia (a także inne dokumenty) są wynikiem jednomyślnej zgody państw. Z podjętych w ten sposób zobowiązań bardzo trudno się później wycofać.

Reasumując trzeba powiedzieć, że Strategia to niezły dokument, który ma dużą szansę stać się prawdziwym filarem europejskiej polityki wobec terroryzmu.
Może też być inspiracją i punktem odniesienia dla tworzenia narodowych strategii i planów - także na gruncie polskim.


Michał Narojek jest pracownikiem Departamentu Współpracy Międzynarodowej MSWiA, odpowiada za zagadnienia walki z terroryzmem. Jest absolwentem Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych (Instytut Stosunków Międzynarodowych) UW; Wydziału Prawa i Administracji UW oraz Studium Bezpieczeństwa Narodowego

---