Etyka filozoficzna- reflekcja nad tym, co dobre, a co zle, co wolno,
a czego nie wolno, co jest dozwolone dla zycia codziennego.
Z takiej reflekcji rodza się zasady moralnego postepowania.
Etyka jako nauka jest wtedy gdy umysl ludzki zaczyna
analitycznie badac przyjęte zasady zycia moralnego
tzn szukac ich uzasadnienia.
Początki etyki:
-relatywizm moralny Protagorasa:
a) zasada homo mensura(człowiek miara)
b) protagorejskie rozumienie cnoty jako techna
c) brak obiektywnych kryteriow postepowania
d) człowiek w stani hisis istota pramoralna
e) człowiek w stanie homos istota moralna
-etyka Sokratesa-intelektualizm etyczny
a) metoda majentyczna w etyce Sokratesa
b) ma ona zaprowadzic do odkrycia istoty dobra moralnego
c) odwolanie się do władzy etycznej rozmowcy
d)definiowanie pojec etycznych
e) wyprowadzenie z tej wiedzy konsekwencji
f) naprowadzenie rozmowcy na wlasciwa wiedze etyczna
g)wiedza etyczna cnota
Watki etyczne w „obronie Sokratesa”
-raz odkrytej prawdy, zdradzic już nie wolno i nie można
-najwieksza troska człowieka to troska o dusze, człowiek
jest tam dla siebie celem.
-zly czyn uderza najpierw w samego sprawce
-do człowieka dobrego nie ma nigdy dostępu zlo
-Sokrates umierając daje dowod wiary w obiektywny porządek moralny
, majac wieksza wartość anizeli ludzkie zycie
Eudajmonizm apatyczny PLATONA:
-dualizm ontologiczny
-czlowiek odbiciem dualizmu kosmicznego
-funkcja duszy: antokineza poznawania idei
-cialo przeszkoda dla duszy w poznaniu niezmiennych wiecznych idei
, w tym najwyższej idei dobra.
-istota dzialania etycznego człowieka
Eudajmonizm perfekcjonistyczny ARYSTOTELESA
-nature dobra ustala się na drodze badania tego jakie ludzi
e stawiaja sobie cele w dzialaniu
-eudajmonia najwyższym celem
-eudajomonia jako doskonałość jednostki
- praktykowanie cnoty, jako droga do eudajmonizmu
- tyle jest cnot, ile odmiennych od siebie działań
-pojecie cnoty- doktryna złotego srodka
Autonomizm w etyce KANTA:- formalizm etyczny
-moralnosc lezy poza obszarem natury,
-konstytucja swiata jest pozamoralna
-wszystkie dobra oprocz dobrej woli SA względne
-wola jeśli jest dobra to jest dobra bezwarunkowo
- wole jest dobra, jeśli to co czyni czyni z motywu obowiązku
-obowiazek to posłuszeństwo wobec rpawa powszechnego
-ja sam dla siebie jestem autorytetem
-ja sam ustalam to prawo dla siebie
-sposób tworzenia przeze mnie dla mnie powszechnego prawa moralnego
-powszechne prawo jest imperatywem kategorycznym.
- istota racjonalna jest bezwzględnie posluszna sobie samej
-posluszenstwo wobec zewnętrznego autorytetu, jeśli już
heteromonia nie do przyjecia.
PERSONALIZM -
-osoba jest najwyższym dobrem naturalnym w hierarchi dobr
-z tej racji pzysluguje jej godność- jest celem samym w sobie
-osoba jest dobrem spotencjalizowanym dobrem do spełnienia się
-osoba znajduje siebie i spelnia się jako osoba gdy odkrywa drugiego i go afirmuje
- z racji tego , kto jest okresla ona dla każdej innej osoby pole moralnej powinności
-godnosc osoby rodzi powinność uznania tej godności w dzialaniu.
-powinnosc afirmacji osoby ludzkiej jest oczywista na mocy
elementarnego doświadczenia moralnego, nie zas na mocy przyjętych dopiero
założeń filozoficznych.
Etyka: To nauka filozoficzna, która ustala moralne podstawy i reguly ludzkiego
dzialania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych.
-nauka
-filozoficzna
-moralne podstawy:
a) ostateczny cel dzialania
b) dobro, bądź zlo moralne dzialania
c) moralny imperatyw
-normy, oceny, reguly, wzorce
-ludzkie dzialanie
-wrodzone człowiekowi zdolności poznawcze,
a) poznanie scisle rozumiane
b) doświadczenie etyczne
Stosunek etyki do innych dyscyplin nauki:
-etyka normatywna(normy), a etyka opisowa
(opisac ludzkie zachowanie)
-etyka a metafizyka
- etyka wśród dyscyplin filozoficznych
-etyka a nauki szczegółowe
- etyka a teologia moralna
moralność i etyka:
-pojecie moralności
-etyka filozoficzna jako nauka o moralności
-sposoby podejścia do moralności:
a)opisowy
b)normatywny
-etyka dyscyplina normatywna
Źródła etyki- foutes moralitatis
-rozum
-doswiadczenie
-intuicja
Przedmiot etyki:
-materialny(dzialanie)
-formalno-tresciowy(dzialanie pod katem jego wartości moralnej)
-formalno-metodologiczny (ostatecznosciow wyjaśnienie dzialania)
Metoda etyki:
-ustalenie faktu etycznego
-opis podstawowego faktu etycznego
-uprawomocnienie twierdzen etyczno-normatywnych
-sformulowanie jezyka etyczno-filozoficznego
-logiczne uzasadnienie twierdzen
Etyka
a)ogolna (metaetyka, eudajmologia(o celu człowieka),
aksjologia(o wartościach), dentologia(o powinnościach, normach moralnych),
synejdezjologia(o sumieniu),aretoologia(zagadnienie cnot), o
odpowiedzialności moralnej.
b)Szczegolna
- indywidualna (modele uprawnione- eteorgiczne, klasyczne,
zasadzajace się na naturalnych inklinacjach człowieka)
-spoleczna
Współczesne podzialy teorii etycznej:
-ze wzg na zakres obowiązywania norm moralnych
a) teorie obiektywistyczne
zakładają ze normy etyczne maja charakter uniwersalny i można
je stosowac do wszystkich ludzi
b)teorie subiektywistyczne
zakładają ze normy etyczne SA wytworem poszczególnych ludzi. nie ma
czegos takiego jak wspolne normy i każdy posluguje się swoim obiek
tywnym systemem nakazow moralnych.
-ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych
a)naturalizm(antynaturalizm, Tomasz z Akwinu, normy moralne wywodza się
z nauk przyrodniczych i społecznych, normy moralne pochodza z „gory” od Boga )
b)intuicjonalizm
c)emotywizm( moralność jest jednym ze zjawisk psychologicznych, normy
moralne SA efektem dzialania ludzkiej psychiki)
d)kognitywizm(akognitywizm- realizm moralny jest zwykłym metafizycznym lub
autologicznym stanowiskiem głoszącym ze istnieja moralne fakty
. Psychologicznym odpowiednikiem realizmu jest kognitywizm poglad,
zgodnie z którym sady moralne wyrażają nasze przekonania dotyczące owych moralnyc
h faktow,utrzymuje on ze jesteśmy w stanie dociec ich istoty, stosując argumentacje moralna i
refleksje.poglady etyczne maja swój stopien spójności lecz nieistnieje
możliwość ich weryfikacji-akognityzm.
e)akognitywizm
-ze wzg. Na ocene zachowac ludzi:
a)motywizm(o moralnej ocenie czynu decyduje motyw, nie można uznac czynu
za słuszny lub niesłuszny niezależnie od jego koncowego efektu, jeśli nie
zostal podjety z dobra inicjatywa.)
b)efektywizm(o moralnej ocenie czynu decyduje efekt, jeżeli czyn zostal dokonan
y bez intencji lub ze zla intencja ale przyniosl dobry efekt to można
go uznac za moralnie sluszny
c) nominalizm( o moralnej ocenie czynu decyduje zgodność tego
czynu z nakazami moralnymi, ani motyw ani efekt nie maja wpływu na obecne moralna czynu.
Teoria aktow ludzkich- czyn
-actus hominis -akty nierozumne to akty które pochodza od innych
wladz człowieka anizeli rozum i wola uwarunkowania nierozumności aktow:
poddanie koniecznym uwarunkowaniom praw przyrodniczych, natura samych
aktow(ich czesciowa rozumność), okoliczności powoduja przekształcenie się
Artus humanus w Artus huminis)
-actus humanus-akt specyficznie ludzki
-czyn zewnętrzny- wykonanie
-czyn wewnętrzny- decyzja
Pojecie aktu:
-rozne znaczenia terminu”akt”
-znaczenie potoczne
-znaczenie filozoficzne
-znaczenie etyczne
(akt rozumny konieczny-przedmiotem właściwym woli jest dobro,
dobro najwyższe uprawomocnia ten akt)akt rozumny wolny-
poznanie dobra(rozum)chcenie tego dobra(wola)
Podstawowe podzialy aktow rozumnych:
ze względu na antyczna strukture aktow:
-akty samorodne(Artus elicti)np. milosc nienwisc podejmowanie decyzji)
-akty nakazane(Artus imperati) wewnętrzne i zewnętrzne
Ze wzg na stopien świadomości niezbędny dla wykonania aktu:
-w pelni swiadome(Artus perfecta)
-czesciowo swiadome(Artus imperfecti)
ze wzg na stopien świadomości zamierzenia:
-akty zamierzone
a) aktualnie
b)wirtualnie to razem to voluntarium
c)habitualnie
Akty niechcenia (involuntarium)
Właściwe niechcenie (odwrocnie woli od przedmiotu)
a)całkowite(odwraca się cala stanowczością wola np. gwałt
b) czesciowe(wola jest pod wpływem zlego przedmiotu ale odwraca się od
tego przedmiotu z ociąganiem)
przeszkody ograniczające dobrowolności aktow ludzkich:
1)aktualne- niewiedza, uczucia, strach, przymus
2)habitualne- bledne opinie i uprzedzenia, wrodzone skłonności i nalog
i choroby psychiczne.