Anatomia i fizjologia człowieka
M.Kamińska - Czakłosz
Wykład I
16.02.2011
Literatura:
Anatomia człowieka - A. Bochenek, M. Reicher, wyd. PZWL, 2005 (lub wcześniejsze)
Anatomia i fizjologia człowieka - W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Romotowski, wyd. PZWL, 1989 (lub wcześniejsze)
Anatomia i fizjologia człowieka - Bogusław Gołąb, Władysław Treczyk, wyd. Ośrodek Doradztwa i Szkolenia ,,TUR'' 1997, Łódź
Anatomia prawidłowa człowieka - T. Marciniak, M. Ziółkowski
Atlas anatomiczny - Stelmasiak, wyd. PZWL, 1981
Kolorowy atlas anatomii człowieka. Podręcznik i atlas dla studentów licencjatów medycznych - Elżbieta Suder, Szymon Brużewicz
Wprowadzenie
Człowiek pierwotny
Aztekowie
Papirus Smitha - 2500-200 r.p.n.e
,,Jeśli badać będziesz chorego z wgniecioną skronią, to nie odpowie on, gdyż nie panuje już nad swoim językiem, to choroba w głowie, której nie można uleczyć.''
Atena
Alkmajon z Krotonu (ok.500 p.n.e)
Pierwsze dzieło anatomiczne
Rozróżniał tętnice i żyły
Po raz pierwszy opisuje nerwy zmysłowe, które nazywa kanałami: jego zdaniem wiodą one do mózgu - siedziby czynności życia
Był jednym z pierwszych wykonawców sekcji zwłok
Hipokrates z wyspy Kos (ok.460-377 r.p.n.e)
Arystoteles ze Staginy (384-322 r.p.n.e)
Szkoła aleksandryjska
Klaudiusz Galen (130-210 r.n.e)
Awicenna Ibn Sina (980-1037)
Wielka anatomiczna trójka
Teatr anatomiczny, średniowiecze (XIV w.)
Mondino dei Luzzi - Anatomia (1316)
Zmysły leżą pośrodku mózgu
Leonardo da Vinci (1452-1519)
Vesalius (1514-1564)
Bartolomeo Eustachi (1513 [?] - 1574)
Francisus Sylvius (1614-1672)
Thomas Willis (1621)
Nicolaus Steno (Stensen Niels)
William Harvey (1578-1657)
Anton van Leenwenhoek (1632-1723)
Marcello Malgighi (1628-1694)
Giovanni Battista Morgagni (1682-1771)
Casper Frierich Wolff ( 1734-1794)
Jacob Beningnus Winslow (1669-1760)
Albrecht von Haller (1708-1777)
Theodor Schwann (1810-1882)
Wilhelm Conrad Rontgen (1895)
Anatomia - nauka o budowie i kształcie żywego ustroju (anatemnein [gr.] - rozcinać, rozczłonkowywać)
Przedmiotem badań anatomii mogą być wszelakie postacie żywych ustrojów
fitotomia
zootomia
antropotomia
Zakres anatomii:
Anatomia opisowa (prawidłowa) - morfologia mikroskopowa, której przedmiotem badań jest zdrowy, dojrzały człowiek.
Anatomia systematyczna - różnicuje ustrój według poszczególnych tkanek, narządów, układów narządów.
Anatomia topograficzna - zajmuje się zgrupowaniem oraz przestrzennym położeniem narządów i układów w poszczególnych okolicach ciała.
Anatomia plastyczna - bada ogólną budowę i proporcje ciała ludzkiego.
Anatomia porównawcza - objaśnia budowę organizmów przez porównywanie ich narządów oraz ich funkcji życiowych i to zarówno w rozwoju osobniczym, jak i w rozwoju rodowym.
Anatomia funkcjonalna - zajmuje się budową organizmu ludzkiego, jednocześnie analizując związek z przystosowaniami funkcjonalnymi.
Działy anatomii:
Osteologia - kości
Syndesmologia - połączenia kości
Antrologia - stawy
Myologia - mięśnie
Splanchologia - trzewia
Angiologia - naczynia
Nekrologia - ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
Estezjologia - zmysły
Układy:
Szkieletowy
Mięśniowy
- pokarmowy
- oddechowy
- moczowo - płciowy
* wewnątrz wydalniczy
naczyniowy krwi i limfatyczny
nerwowy
Narządy zmysłów. Powłoka wspólna.
Stanowisko systematyczne człowieka
Starożytność - Arystoteles (IV w.p.n.e) - przystępując do opisu znanych form zwierzęcych, rozpoczyna go od opisu organizmu człowieka, ponieważ ze wszystkich zwierząt jest on nam najbardziej znany.
W wiekach średnich w okresie upadku nauk przyrodniczych
XVIII w. - Linneusz w swym dziele ,,Systema naturael'', 1735. włączył człowieka do podanej w nim klasyfikacji świata zwierząt.
Nadkrólestwo: Eucaryota
Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: ssaki
Podgromada: łożyskowe
Rząd: naczelne
Nadrodzina: człekokształtne
Rodzaj: człowiek
Gatunek: człowiek rozumny
Cechy wyróżniające naczelne od innych ssaków:
Ogromna sprawność ruchowa, przejawiająca się m.in w wielkiej ruchomości stawu barkowego i biodrowego oraz stawów nadgarstka i stępu.
Najwyżej rozwinięty ze wszystkich ssaków ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza mózgowie.
Chwytność obu, a co najmniej jednej pary kończyn, przy czym naczelne chodzą wspierając się nie na palcach, jak to ma miejsce u innych ssaków, ale na całych stopach.
Obecność na palcach paznokci (przynajmniej na jednym palcu)
Zróżnicowanie uzębienia - siekacze, kły, przedtrzonowce, trzonowce.
Zwykle jedna para gruczołów sutkowych umieszczonych na klatce piersiowej.
Budowa oczodołów, tzw. Oczodoły zamknięte całkowicie oddzielonego od dołu skroniowego -> charakterystyczne tylko dla wyższych naczelnych.
Cechy specyficznie ludzkie:
Spionizowana - wyprostowana postawa ciała -> Charakterystyczna budowa stopy jako organu życiowego a funkcją chodu.
Uwolnione z funkcji lokomocyjnej kończyny górne - chwytne, ale o rozszerzonej możliwości ruchów manipulacyjnych.
Bardzo znaczny rozwój mózgowia - konsekwencja pionizacji.
Głowa zbalansowana swobodnie na osi ciała - kręgosłupie, uwolniona od nadmiaru mięśni karkowych, służących u innych naczelnych i form przedludzkich do jej podtrzymywania, może swobodnie rozrastać się we wszystkich kierunkach.
Kręgosłup wykazuje charakterystyczne tylko dla człowieka: krzywizny -> zwiększenie sprężystości osi ciała - ochrona przed wstrząsami czaszki i mózgowia.
Skrócenie części twarzowej czaszki i wysuwanie się jej pod mózgoczaszkę.
Rozszerzenie wrażeń wizualnych (wzrokowych) - widzenie ortooptyczne, postępujące upośledzenie wrażeń węchowych.
Wyjątkowych proporcji kończyn - wszystkie małpy człekokształtne mają kończyny górne długości od dołu, u człowieka jest odwrotnie. Wskaźnik długości kończyny górnej obliczamy w odsetkach:
u człowieka - 78
szympans - 107
goryl - 117
orangutan - 145
gibbon - 148