System klasowo


System klasowo-lekcyjny, forma organizacyjna nauczania, polegająca na łączeniu uczniów w klasy według określonych kryteriów (wieku, rozwoju umysłowego, zasobu wiadomości) oraz na realizowaniu opracowanych programów nauczania w zakresie poszczególnych przedmiotów podczas lekcji, które stanowią jednostkę czasową (najczęściej 45 minut).

System klasowo - lekcyjny - występuje podział na według wieku na poszczególne klasy, realizacja programu nauczania ma miejsce podczas lekcji, programy składają się z poszczególnych działów, a te z tematów, do zalet tego systemu zalicza się jego prostą strukturę organizacyjną, łatwość oraz ekonomiczność administrowania, sprzyjanie upowszechnianiu oświaty; do jego wad zaliczyć należy zbyt małą uwagę na różnicach indywidualnych uczniów, sztywność organizacyjną oraz zbyt duży nacisk na dyplomy zamiast na wszechstronny rozwój uczniów

System mannheimski - podział uczniów nie według wieku lecz według poziomu rozwoju umysłowego; występują tutaj cztery typy klas:

Zaletą tego systemu jest fakt respektowania indywidualnych możliwości uczniów, jednak jego wadą jest niejako przesądzanie o szkolnej a nawet życiowej karierze ucznia jedynie na podstawie jego zdolności oraz wiedzy podczas dokonywania selekcji.

System amerykański - progresywizm - w Europie znany pod nazwą "nowe wychowanie", szkoła eksperymentalna założona przez Johna Deweya; progresywiści kładli szczególny nacisk na dostosowywanie oddziaływań wychowawczych do psychicznego rozwoju uczniów oraz ich zainteresowań, postulowali swobodny rozwój wraz z wyzwoleniem inicjatywy ucznia w procesie nauczania; główne założenia Deweya to:

Progresywizm krytykowano za zbyt duże liczenie się z potrzebami uczniów oraz lekceważenie wykształcenia składającego się z wiedzy systematycznej; kierunkiem przeciwnym do progresywizmu był esencjalizm

Metoda projektów - jej twórcą był Kilpatrick, polegała na wprowadzeniu w miejsce normalnych przedmiotów nauczania tak zwane projekty - ośrodki tematyczne, które umożliwiały łączenie pracy i nauki z zainteresowaniami uczniów, którzy poprzez swoją działalność praktyczną podejmowali jednocześnie działalność poznawczą. Zajęcia odbywały się w poszczególnych pracowniach. Metoda projektów stwarza warunki dla samodzielnego zdobywania wiedzy przez uczniów w toku formułowania problemu, planowania sposobów jego rozwiązania aż wreszcie rozwiązania. Warunki te są ponadto zbliżone do warunków panujących poza szkołą. Ważnym jest również, by uczniowie brali całkowitą odpowiedzialność za swoje działanie. Ten rodzaj kształcenia a zarazem wychowania przygotowuje do samodzielnego życia oraz stwarza odpowiednie warunki dla moralnego rozwoju - uczniowie uczą się rozróżniać co jest słuszne oraz moralne.

Plan Daltoński (daltoński plan laboratoryjny) - metodę tę stworzyła Helena Parkhurst w okresie międzywojennym. Ta metoda kształcenia polegała na organizacji indywidualnego nauczania, nie opartego na systemie klasowo - lekcyjnym - uczniowie otrzymują pewien materiał, który samodzielnie opracowują we własnym tempie pod okiem nauczyciela. Po kilku wspólnych lekcjach zdawali oni relację ze zdobytych wiadomości i umiejętności.

Szkoła bez klas - pierwsza tego typu szkoła średnia została założona przez Franka Browna w końcu lat pięćdziesiątych XX wieku. Podstawowym założeniem tego systemu było grupowanie uczniów nie według kryterium wieku czy zdolności, lecz według ich zainteresowań oraz postępów w nauce określonego przedmiotu. Zatem program wszystkich przedmiotów był podzielony na kilka etapów - od tych najłatwiejszych aż do najtrudniejszych - do których uczniowie dobierani byli na podstawie wyników odpowiednich testów.

System Trumpa - grupa nauczycieli określonego przedmiotu traktowana była jako zespół zajmujący się większymi grupami uczniów. Każdy z nauczycieli prowadzi najlepiej przez siebie znany przedmiot, w razie potrzeby tworzone są mniejsze grupy dla uczniów posiadających trudności z przerabianym materiałem.

Metoda ośrodków zainteresowań - jej twórcą był Owidiusz Decroly (Belgia), który jako podstawę nauczania wprowadził tak zwane ośrodki zainteresowań, a więc tematy zajęć tworzone w oparciu o zainteresowania uczniów. Tematy te miały ponadto bezpośredni związek z życiem - opierały się na potrzebach działania, walki czy żywienia. Metoda ta została zmodyfikowana i wprowadzona do szkół specjalnych przez Marię Grzegorzowską.

Nauczanie łączne - idea ta powstała w Austrii w latach 1920 - 1922, skąd później została rozpowszechniona w innych krajach (także w Polsce). Ten system kształcenia polegał na tym, iż treści nauczania w klasach początkowych stanowiły "ośrodki życia" koncentrujące się na sprawach ojczystych. W kolejnych latach nauki, kształceniem obejmowane były coraz szersze kręgi rzeczy oraz zjawisk w takiej postaci, w jakiej występują one w rzeczywistości.

System Celestyna Freineta - jest to obecnie najpopularniejsza idea wdrażana w szkołach podstawowych. System ten powstał po I wojnie światowej we Francji, a jego istotą jest to, iż treści nauczania stanowi tutaj środowisko wraz ze wszystkimi zjawiskami społecznymi oraz przyrodniczymi. Szkoła staje się niejako zakładem pracy zespolonym ze środowiskiem. W szkole znajduje się sala wspólna oraz wiele pracowni specjalistycznych, w których uczniowie wykonują różne prace (hodowla zwierząt, uprawa roli, stolarstwo czy budownictwo). Uczniowie przeprowadzają własne eksperymenty oraz realizują różnego rodzaju twórcze projekty.

Wyróżnia się cztery odrębne toki kształcenia:

  1. tok podający - uczniowie przyswajają wiedzę w gotowej postaci

  2. tok problemowy - uczniowie samodzielnie dochodzą do wiedzy; tok ten opiera się na działalności uczniów, którzy rozwiązują problemy

  3. tok operacyjny - uczniowie uczą się oddziaływać na rzeczywistość

  4. tok ekspozycyjny - uczucia i postawy uczniów są ukierunkowywane za pośrednictwem procesów emocjonalnych

Wyróżnionym tokom kształcenia przyporządkować można następujące typy lekcji:

  1. lekcja podająca, zakłada następujące fazy:

Ponadto, można wyróżnić następujące podtypy lekcji podającej: